Beleidsmatige ontwikkelingen

Een kwalitatief goede en efficiënte rechtspraak is een belangrijk fundament voor het functioneren van rechtsstaat en samenleving. Voor het tijdig en op kwalitatief goede wijze verwerken van de verwachte instroom van zaken zonder dat de doorlooptijd oploopt is de beschikbaarheid van voldoende middelen voor de rechtspraak een belangrijke voorwaarde. Bij de verwachte toename van het aantal rechtszaken en daarbij achterblijvende financiële middelen zal de druk op de gerechten toenemen. Dit mag echter niet ten koste gaan van de kwaliteit. Zoveel mogelijk zullen de inspanningen van de afgelopen jaren om de kwaliteit van rechtspraak ook op de lange termijn te verzekeren en waar nodig te verbeteren worden voortgezet. Daarnaast zal er ruimte dienen te zijn voor innovatie en organisatieverandering. Hieronder zullen de geplande activiteiten op de genoemde gebieden nader worden toegelicht.

De jaren 2011 en volgende zullen in belangrijke mate in het teken staan van de wijzigingen in de gerechtelijke kaart en daarmee bepalend zijn voor hoe de rechterlijke organisatie er in de toekomst uit zal gaan zien. Afhankelijk van de voortgang van het wetgevingsproces zal de (voorbereiding van de) invoering van de beoogde wijzigingen een groot deel van de aandacht en middelen opeisen. De wijzigingen zullen moeten leiden tot versterking van de bestuurskracht van de organisatie en tot vergroting van de mogelijkheden om de kwaliteit van de rechtspraak ook op de langere termijn te waarborgen.

Naar verwachting zal op 1 januari 2011 tevens een andere belangrijke organisatieverandering zijn beslag krijgen. Afhankelijk van het wetgevingsproces zal naar het zich laat aanzien op die datum de competentiegrens van de kantonrechter worden verhoogd van € 5 000,– naar € 25 000,–. Hiermee zal de drempel tot de rechter voor de burger worden verlaagd en de rechtspraak beter in staat worden gesteld maatwerk te bieden door het realiseren van differentiatie van zaaksbehandeling.

Ondanks de verhoogde druk op de productie bij gerechten ten gevolge van het verwachte verschil tussen instroom en financiële middelen zal de kwaliteit van gerechtelijke procedures en uitspraken centraal dienen te staan. Blijvend aandachtspunt vormt voorts de kwaliteit bij de uitoefening van de toezichthoudende taken van de rechter. Binnen de mogelijkheden die het wetsvoorstel versterking positie rechter-commissaris daarvoor laat, zal de rol van de raadsheer commissaris worden versterkt. Waar het gaat om het toezicht op insolventies zal worden geïnvesteerd in verbetering van de processen bij die afdelingen, onder meer door de ondersteuning van werkprocessen en de uitwisseling met ketenpartners door middel van IT en in kennisversterking. Tot slot zal ook het toezicht op beschermingsbewind, curatele en mentorschap worden versterkt op basis van een inventarisatie van knelpunten. Door middel van wetgeving zal de kwaliteit van bewindvoerders beter dan thans het geval is worden verzekerd.

Meerjarige begroting van baten en lasten

Baten

Bijdrage Ministerie van Justitie

De bijdrage van het Ministerie van Justitie bestaat uit een productiegerelateerde bijdrage, een bijdrage voor gerechtskosten en een bijdrage voor overige taken. Daarnaast bevat de bijdrage middelen voor taken die niet voortvloeien uit de Wet op de rechterlijke organisatie zoals tuchtrecht en de commissies van toezicht voor het gevangeniswezen.

Bijdrage derden

De bijdrage derden bestaat met name uit de bijdragen aan de Rechtspraak van andere departementen.

Rentebaten

Voor het jaar 2011 wordt rekening gehouden met een renteopbrengst van € 300 000,–.

Bijdrage meer- en minderwerk

De bijdrage meer- en minderwerk (egalisatierekening van de Rechtspraak) betreft het saldo van meer- en minderwerk ten opzichte van de productie zoals afgesproken met en gefinancierd door de Minister van Justitie. Het meer- en minderwerk wordt afgerekend tegen 70% van de afgesproken productgroepprijzen. Het is de verwachting dat als gevolg van de economische teruggang de instroom in met name civiele en bestuursrechtelijke zaken de komende jaren zal toenemen. Het kabinet heeft hiervoor na verrekening van taakstellingen per saldo geen aanvullende middelen aan de rechtspraak beschikbaar gesteld. Om de verwachte instroom toch zo goed mogelijk te kunnen verwerken is de Raad voornemens om de komende jaren de capaciteit uit te breiden. De Rechtspraak houdt er rekening mee dat zodoende in de jaren 2010 en 2011 een hogere productie zal worden geleverd dan nu vooraf door de Minister van Justitie is gefinancierd. De hogere kosten zullen worden gedekt door het eigen vermogen en de afrekening achteraf uit de egalisatierekening.

Lasten

Personele kosten

Ten opzichte van 2009 zullen de personele kosten toenemen omdat de Rechtspraak een fors hogere instroom zal verwerken. Financiering vindt voor het grootste deel plaats uit egalisatierekening en eigen vermogen. Met de huidige inzichten zullen met ingang van 2012 zowel de egalisatierekening als het eigen vermogen geen ruimte meer bieden om de hogere kosten te dekken en zal het personeelsbestand moeten worden afgebouwd. Indien de huidige instroomprognoses ook in de komende jaren de werkelijkheid benaderen of wellicht zelfs overtreffen zullen aanvullende middelen gevonden moeten worden om oplopende achterstanden en sterk stijgende doorlooptijden te voorkomen.

Materiële kosten

De materiele kosten nemen gelijk met de personele kosten in de jaren 2010–2012 toe maar zullen daarna ook weer worden teruggebracht.

De afschrijvingskosten voor de Rechtspraak zijn berekend door de totale afschrijvingskosten op de activa in een jaar te verminderen met de verwachte vrijval in dat jaar van de balanspost «Vooruitontvangen bedragen OM». De post «vooruitontvangen bedragen OM» betreft de eerder door het OM verstrekte bijdrage in de aanschaf van activa die gemeenschappelijk worden gebruikt door OM én ZM. Met deze bijdrage in de aanschaf heeft het OM destijds zijn deel van de afschrijvingskosten voldaan. In 2009 bedroeg de bijdrage van het OM € 2 511 000,–, in 2010 is dit naar verwachting € 1 684 000,–, in 2011 naar verwachting € 1 161 000,– en in 2012–2016 zal deze gemiddeld € 435 000,– per jaar bedragen.

Rentekosten

Voor de financiering van materiële vaste activa sluit de Rechtspraak leningen af bij het Ministerie van Financiën. Voor de berekening van deze kosten wordt rekening gehouden met de door Financiën afgegeven rentepercentages. Gemiddeld betreft dit een rentepercentage van 2,7 %.

Gerechtskosten

Het gaat hier om de kosten die het gerecht in civiele en bestuurlijke zaken maakt gedurende of als gevolg van de behandeling van een aan de rechter voorgelegde zaak zoals advertentiekosten bij faillissementen, tolken en vertalers en deskundigen.

Bijdrage Ministerie van Justitie

In de tabel opbouw bijdrage Ministerie van Justitie is de bijdrage van het Ministerie van Justitie gespecificeerd.

Zoals reeds is aangegeven blijft de financiering de komende jaren achter bij de instroomverwachtingen van de Rechtspraak. Hiermee ontstaat het risico dat de voorraden en daarmee de doorlooptijden de komende jaren kunnen gaan oplopen. Gegeven de huidige instroomraming heeft de Raad in onderstaande tabel aangegeven welke omvang de voorraden zou kunnen aannemen. Indien instroombeperkende maatregelen kunnen worden genomen zal de voorraadproblematiek beperkter van omvang zijn. De ontwikkelingen zullen in de reguliere begrotingscyclus op de voet worden gevolgd en indien nodig en mogelijk zullen later aanvullende maatregelen getroffen worden.

Deze indicatieve voorraadontwikkeling is hierna weergegeven. In dit overzicht zijn de startvoorraden niet meegenomen.

Met het inzetten van de egalisatierekening en het eigen vermogen door de rechtspraak kunnen de negatieve effecten op de voorraden op de korte termijn worden beperkt. Daarmee kan het oplopen van de voorraad beperkt worden tot 6% in 2011 en 18% in 2012. Wanneer de huidige instroomramingen echter realiteit blijken te zijn en er geen aanvullende middelen en/of maatregelen getroffen worden zal de voorraad toenemen met uiteindelijk 76% van de jaarlijkse instroom in 2015.

Productgroepprijzen 2011–2013

In de tabel hierna zijn de prijzen opgenomen die de Raad voor de rechtspraak en het Ministerie van Justitie in januari 2010 overeengekomen zijn voor de periode 2010–2013. Voor de prijsperiode 2011–2013 zullen nieuwe productgroepprijzen gaan gelden. In de prijzen voor 2011 tot en met 2013 is rekening gehouden met nieuwe wetgeving en prijsverlagende factoren ten gevolge van een verwachte lichtere samenstelling van zaken.

Ontwikkeling eigen vermogen

In de jaren 2010 tot en met 2012 is de Rechtspraak voornemens om eigen vermogen in te zetten voor een capaciteitsuitbreiding in aanvulling op de bijdrage van het moederdepartement. Naar de huidige inzichten zal de egalisatierekening en het eigen vermogen met ingang van 2012 geen ruimte meer kunnen bieden om de hogere kosten te dekken en zal het personeelsbestand moeten worden afgebouwd.

Doorlooptijden

In de volgende tabel wordt de realisatie weergegeven ten opzichte van de norm voor 2011. Wanneer de meerjarige financiering achterblijft bij de instroom zullen de voorraden oplopen en komt het halen van de aangegeven doelstelling in gevaar.

Kasstroomoverzicht

Toelichting

De operationele kasstroom bestaat uit het saldo van baten en lasten gecorrigeerd voor afschrijvingen, mutaties in eventuele voorzieningen en in mutaties in het netto werkkapitaal. De Raad heeft een vordering op het Ministerie van Justitie van € 16,7 mln. voor een dotatie aan de egalisatierekening. In het kasstroomoverzicht wordt er door de Raad van uitgegaan dat dit bedrag in 2010 wordt gestort.

Investeringen

Om de kapitaalgoederenvoorraad op peil te kunnen houden is in 2011 een vervangingsinvestering van € 28 miljoen nodig. Daarnaast is rekening gehouden met de noodzakelijke uitbreidingsinvesteringen ten gevolge van de groei van de Rechtspraak.