2.2.1. Algemene Beleidsdoelstelling
Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de openbare lichamen middelen krijgen toebedeeld om hun taken naar behoren uit te voeren.
Met Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over de taakverdeling tussen de eilandelijke overheid en de Rijksoverheid. Op basis van het vastgestelde eilandelijke takenpakket is een bedrag aan vrije uitkering overeengekomen dat de eilanden jaarlijks ontvangen. In het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen Caribisch Nederland vindt besluitvorming plaats over de hoogte van de vrije uitkering voor het jaar daaropvolgend. Voor de vrije uitkering over 2012 en verder is besloten de vrije uitkering te verhogen. Dit na aanleiding van het referentiekader onderzoek waaruit blijkt dat de eilanden structureel te weinig middelen ontvingen om aan de eilandelijke taken te voldoen. Het referentiekader onderzoek is op 8 juni 2012 samen met het kabinetsstandpunt naar de Tweede Kamer is gestuurd (Kamerstukken II, 2011–2012, 33 000-H, nr. 6).
2.2.2. Verantwoordelijkheid minister
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor het BES-fonds. Als fondsbeheerder draagt hij zorg voor een adequate omvang van het fonds in relatie tot de overeengekomen taakverdeling tussen Nederland en de openbare lichamen. De fondsbeheerder is echter niet verantwoordelijk voor de resultaten die openbare lichamen met hun bijdrage uit dit fonds realiseren: openbare lichamen zijn, met inachtneming van de wet- en regelgeving, autonoom in het voeren van hun beleid bekostigd uit het BES-fonds. Niet alleen de bestedingsrichting, ook de effectiviteit van de inzet van de middelen is primair een eilandelijke verantwoordelijkheid, waarin het bestuurscollege wordt gecontroleerd door de eilandsraad.
2.2.3. Succesfactoren van beleid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is systeemverantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden. De openbare lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren voor de bekostiging waarvan zij op de algemene middelen zijn aangewezen.
De wet Financiën BES biedt – indien nodig – instrumenten voor de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de toezichthouder, het College financieel toezicht (Cft) om in te grijpen. Het openbare lichaam kan in principe alleen uitgaven doen die zijn opgenomen in een door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties goedgekeurde begroting.
2.2.4. Budgettaire gevolgen van beleid
| (x € 1 000) | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen | 32 593 | 32 093 | 32 093 | 32 093 | 32 093 | 32 093 |
| Uitgaven | 35 593 | 32 093 | 32 093 | 32 093 | 32 093 | 32 093 |
| Onderzoek | ||||||
| Onderzoek | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Programma | ||||||
| Vrije uitkering BES-fonds | 31 993 | 31 993 | 31 993 | 31 993 | 31 993 | 31 993 |
| Overige uitkeringen | 3 500 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Ontvangsten | 35 593 | 32 093 | 32 093 | 32 093 | 32 093 | 32 093 |
Vrije uitkering BES-fonds
De vrije uitkering zijn de vrij beschikbare middelen voor de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba waarmee zij hun publieke taken uitvoeren.
Overige uitkeringen
In 2012 is er incidenteel een aanvullende tegemoetkoming voor (achterstallig) onderhoud en voor de implementatie van de nieuwe bestuursstructuur toegevoegd bij de het BES-fonds.
Ontvangsten
Artikel 88, derde lid van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba regelt dat bij (begroting)wet voor ieder uitkeringsjaar een bedrag aan middelen van het Rijk wordt afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten geraamd.
2.2.5. Operationele doelstelling
Operationele doelstelling: De openbare lichamen via het BES-fonds voorzien van middelen voor het naar behoren uitvoeren van hun taken.
Het onderzoeksbureau Ideeversa heeft onderzoek gedaan naar de vraag hoeveel geld Bonaire, Sint Eustatius en Saba nodig hebben om de taken waarvoor zij op basis van het huidige wettelijke kader verantwoordelijk zijn uit te voeren (het referentiekader onderzoek). Dit onderzoek is op 20 februari 2012 opgeleverd en op 8 juni, samen met het kabinetsstandpunt hierover naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II, 2011–2012, 33 000-H, nr. 6).
In het referentiekader onderzoek hebben de onderzoekers alle eilandelijke taken en de algemene eisen die hieraan worden gesteld in beeld gebracht. De onderzoekers komen in het rapport tot een ondergrens van USD 42,9 mln. voor de drie eilanden gezamenlijk, gebaseerd op een adequate uitvoering van de huidige taken van de eilanden. De bovengrens ligt volgens het onderzoek op USD 61,1 mln.
In het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen op 15 maart 2012 en door middel van een videoconferentie op 24 mei 2012 is het onderzoek met de openbare lichamen besproken. Samen met de bestuurscolleges van de openbare lichamen is geconcludeerd dat de feiten uit het referentiekader onderzoek de basis zijn voor het maken van nadere afspraken over de vertaling van het onderzoek.
Uit het overleg is de conclusie gekomen dat de ondergrens van het referentiekader onderzoek een redelijk uitgangspunt is. Met ingang van 2012 is de vrije uitkering opgehoogd tot het bedrag van de ondergrens in het onderzoek ter grootte van USD 42,9 mln. Voor de financiële dekking van het tekort ad USD 8,2 mln. (€ 6,1 mln.) is uit de begrotingen van de verantwoordelijke departementen geput.
Het bedrag aan vrije uitkering dat de BES-eilanden ontvangen luidt in dollars. Overeengekomen is dat het valutarisico samenhangend met schommelingen in de koers van de dollar ten opzichte van de euro bij het Rijk berust.1
Om zeker te stellen dat de vrije uitkering meegroeit met het stijgende prijspeil op Caribisch Nederland zijn aanvullende afspraken gemaakt over de indexering van het BES-fonds. Voor 2012 is de prijscompensatie van USD 2,3 mln. uitgekeerd.