2.2.1 Eenheid van het algemeen regeringsbeleid

A. Algemene doelstelling

Het ministerie van Algemene Zaken coördineert het algemeen regeringsbeleid. Doel is de minister-president en de ministerraad adequaat te ondersteunen door beleidsinhoudelijke voorbereiding en afstemming en de woordvoering en communicatie hierover.

De ambtelijke ondersteuning van de minister-president richt zich met name op de inhoudelijke advisering ter voorbereiding van de ministerraad en de onderraden. Deze advisering ligt voor het grootste gedeelte bij het Kabinet van de minister-president (KMP) en het secretariaat van de ministerraad. De woordvoering van de minister-president en de ministerraad is een taak van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD).

De Rijksvoorlichtingsdienst coördineert voorts het algemeen communicatiebeleid van de Rijksoverheid. Hiertoe zijn alle departementen vertegenwoordigd in de VoorlichtingsRaad (VoRa). Leidende kernbegrippen zijn eenheid in presentatie naar inhoud en vorm, adequate beschikbaarheid, toegankelijkheid en herkenbaarheid van informatie, en het duiden en gebruiken van signalen uit de samenleving.

Het regeringsbeleid is gebaat bij inzichten in ontwikkelingen en vraagstukken die op langere termijn de samenleving beïnvloeden. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) draagt op een wetenschappelijk gefundeerde manier aan dergelijke inzichten bij. De raad heeft tot taak tijdig te wijzen op tegenstrijdigheden in en te verwachten knelpunten voor het regeringsbeleid, dilemma’s te formuleren over de grote beleidsvraagstukken en beleidsalternatieven aan te dragen. De WRR kan zich bezighouden met alle gebieden van (potentieel) regeringsbeleid.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De minister-president is als voorzitter van de ministerraad (GW, art. 45, lid 2 en 3) verantwoordelijk voor «het bevorderen van de eenheid van het algemeen regeringsbeleid». Dat komt op verschillende manieren tot uitdrukking. Zo spreekt de minister-president na afronding van het formatieproces namens het nieuwe kabinet de regeringsverklaring uit en gaat hij daarover met de Tweede Kamer in debat. Voorts legt de minister-president jaarlijks verantwoording af over het algemeen regeringsbeleid tijdens de algemene politieke beschouwingen na Prinsjesdag. De minister-president is ook verantwoordelijk voor het in stand houden en zo nodig aanpassen van het stelsel van overleg en besluitvorming, zoals dat vorm krijgt in de ministerraad en onderraden.

Voorts is de minister-president verantwoordelijk voor coördinatie van het algemeen communicatiebeleid, zoals het bevorderen van de eenheid in presentatie en adequate publiekscommunicatie.

Het ministerie van Algemene Zaken ondersteunt de minister-president in zijn rol als voorzitter van de rijksministerraad, van de ministerraad en van de onderraden van de ministerraad alsmede in zijn rol als lid van de Europese Raad en als verantwoordelijke voor de coördinatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten

De minister-president heeft een aantal verantwoordelijkheden op het gebied van buitenlands beleid. Deze houden onder meer verband met zijn lidmaatschap van de Europese Raad. Voorts vertegenwoordigt de minister-president Nederland op diverse internationale bijeenkomsten, zoals topontmoetingen van de VN en de NAVO. Ook brengt hij, in overleg met de minister van Buitenlandse Zaken, bezoek aan landen en regio’s indien het bredere Nederlandse belang daarmee is gediend.

Verder heeft de minister-president een bijzondere verantwoordelijkheid ten aanzien van het koninklijk huis. Alle ministers dragen op grond van art. 42 Grondwet ministeriële verantwoordelijkheid, maar in de praktijk is het in de eerste plaats de minister-president die daarover in de Kamer verantwoording aflegt, eventueel met één of meer andere betrokken ministers.

C. Beleidswijzigingen

Er zijn geen beleidswijzigingen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Eenheid van het algemeen regeringsbeleid x € 1 000

Coördinatie van het algemeen communicatie- en regeringsbeleid

Algemeen Regeringsbeleid

Beraadslaging en besluitvorming over het algemeen regeringsbeleid en de bevordering van de eenheid van beleid is de taak van de ministerraad. Deze staat onder voorzitterschap van de minister-president. Het Kabinet van de minister-president ondersteunt de minister-president in deze taak in nauwe samenwerking met de RVD.

Uit het oogpunt van taakverdeling en efficiënte besluitvorming worden voorstellen waarover de ministerraad dient te besluiten veelal eerst voorgelegd aan een onderraad van de ministerraad. Een dekkend stelsel van onderraden bestrijkt het gehele terrein van rijksbeleid. De minister-president is voorzitter van alle onderraden.

Naast de ministerraad functioneert de ministerraad van het Koninkrijk (de zogeheten rijksministerraad). Aan de vergaderingen van de rijksministerraad nemen naast de leden van de ministerraad gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten deel. In de vergadering van de rijksministerraad komen alle aangelegenheden van het Koninkrijk die meer dan één van de landen raken aan de orde.

Gemeenschappelijk Communicatiebeleid

De Rijksvoorlichtingsdienst en de directies Communicatie werken intensief samen om het gemeenschappelijke communicatiebeleid vorm te geven en uit te voeren. In de VoRa komen alle directeuren Communicatie samen. De VoRa ontwikkelt initiatieven op het vlak van overheidscommunicatie, adviseert de ministerraad hierover (gevraagd en ongevraagd) en bundelt de uitvoering in de shared-serviceorganisatie Dienst Publiek en Communicatie (DPC).

Rijks- en kabinetsbrede communicatie

Het communicatiebeleid is geënt op drie kernbegrippen: eenduidigheid, herkenbaarheid en toegankelijkheid. Deze krijgen concreet vorm in bijvoorbeeld afstemming tussen voorlichters, persberichten over ministerraadsbesluiten, het beheer van de rijksbrede huisstijl, thematische communicatie in campagnes, de verdere ontwikkeling en het beheer van de rijksbrede website www.rijksoverheid.nl en het rijksbrede intranet (Rijksportaal).

Daarnaast is het communicatiebeleid erop gericht om ook signalen uit de samenleving op te vangen en beschikbaar te stellen voor beleidsontwikkeling. Het Continu Onderzoek Burgerperspectieven, in opdracht van de VoRa uitgevoerd door het SCP, is hiervan een voorbeeld.

De kernbegrippen eenduidigheid, herkenbaarheid en toegankelijkheid blijven ook in 2013 leidend. Onder andere onder invloed van het veranderende medialandschap streeft de VoRa ernaar de concrete instrumenten voortdurend te moderniseren. Waar radio en vooral televisie vanouds en nog steeds effectieve media zijn, is het totale landschap in beweging. Er is meer en gevarieerder aanbod van media en gebruikers gaan er in toenemende mate verschillend mee om. De rijkscommunicatie houdt met beide ontwikkelingen rekening bij de inzet van instrumenten.

Bijdrage aan de lange termijn beleidsontwikkeling

De WRR geeft de regering gevraagd en ongevraagd advies over maatschappelijke vraagstukken die onderwerp zijn of kunnen worden van regeringsbeleid.

Werkprogramma Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

Aan het begin van de nieuwe raadsperiode (2013 tot en met 2017) stelt de raad zijn voorgenomen activiteiten vast in een werkprogramma, nadat overleg heeft plaatsgevonden met de minister-president, die hierover voorafgaand de meningen heeft gehoord in de ministerraad. Dit werkprogramma vormt de voornaamste leidraad voor de raadsactiviteiten. In het eerste jaar van zijn termijn – met een anders samengestelde raad – start de raad in hoofdzaak nieuwe (deel)onderzoeken die later in de raadsperiode tot publicaties en conferenties leiden. Vanaf 2013 zal de WRR zich naar verwachting buigen over de onderwerpen rechtsstaat en mondiale economische verhoudingen.

Publicaties

Op grond van door de WRR geïnitieerd onderzoek worden Rapporten aan de regering uitgebracht waarop een regeringsreactie wordt gegeven. In voorkomende gevallen kan dit proces leiden tot beleidsontwikkeling en wetgeving. Het zal altijd van een politieke afweging afhangen of, en zo ja in hoeverre, inzichten van de WRR doorwerken in beleid en regelgeving. Door hun ressortoverstijgend karakter dragen sommige rapporten bij aan de eenheid van het regeringsbeleid. Achtergrondstudies die in het kader van WRR-rapporten tot stand zijn gekomen, worden als Verkenningen of als Webpublicaties gepubliceerd.

Bijdrage beleidsdialoog en publieke debat

Naast regeringsadviezen en verkennende studies brengt de WRR internetpublicaties uit en essays, wetenschappelijke artikelen en opiniërende bijdragen in Nederlandse dagbladen. Via conferenties, expertmeetings en de jaarlijkse WRR-lecture draagt de WRR actief bij aan het verbinden van de werelden van wetenschap en beleid en het creëren van «netwerksynergie» met de adviesorganen en de planbureaus. Voor dit laatste voert de WRR regelmatig overleg met de voorzitters en secretarissen van de strategische adviesraden. Naast de regering, ambtelijke en bestuurlijke kaders, de volksvertegenwoordiging, denktanks, adviesorganen en regionale en lokale overheden profiteren ook andere partijen en groepen in de samenleving van WRR-inzichten, zoals non-profit organisaties, het bedrijfsleven, de media en online netwerken. De WRR organiseert bovendien thematische debatten in samenwerking met universiteiten, onderzoeksinstellingen en andere adviesraden. Aldus agendeert de WRR belangrijke maatschappelijke vraagstukken en stimuleert de WRR het publieke debat.

Prestatiegegevens

Het functioneren van de WRR kan ten dele kwantitatief worden weergegeven. De beperking van een dergelijk overzicht is dat het meten van wetenschappelijke prestaties en de doorwerking van adviezen in beleid en in de samenleving door middel van kwantitatieve outputindicatoren een arbitraire zaak blijft. De effecten van het werk van denktanks c.q. brede adviesorganen als de WRR zijn immers veelal indirect en pas zichtbaar op de lange termijn.