Ontwikkeling dreigingsbeeld

Risico’s en bedreigingen voor de (inter)nationale veiligheidsbelangen van Nederland hebben steeds meer een internationaal karakter gekregen. Dit komt onder andere door een in toenemende mate dynamische en onzekere internationale omgeving. Nieuwe terroristische dreigingen kunnen zich op onvoorspelbare wijze, in korte tijd en van buitenaf (exogeen) ontwikkelen.

Daarnaast worden de risico’s en bedreigingen voor de Nederlandse veiligheidsbelangen sterk beïnvloed door de snelle ontwikkelingen op het gebied van informatie- en communicatietechnologie. De nieuwste toepassingen vinden snel hun weg in de maatschappij, en daarmee ook naar de onderzoeksgebieden van de AIVD. Dit leidt er toe dat de buitenlandse en de binnenlandse veiligheid verweven raken en het dreigingsbeeld diffuser wordt.

De belangrijkste ontwikkelingen voor de binnenlandse veiligheid zijn:

Fragiele/instabiele structuur aan buitengrenzen Europa

De afgelopen jaren zijn er aan de buitengrenzen van Europa meer fragiele en instabiele regio's gekomen (noordelijk Afrika, Midden-Oosten, Kaukasus). Deze instabiliteit heeft gevolgen voor de Nederlandse buitenlandpolitiek, de handelsbelangen, de energievoorzieningszekerheid en de in Europa woonachtige migrantengemeenschappen en brengt grote veiligheidsrisico's met zich mee.

Om de Nederlandse regering te informeren, wordt een zo zelfstandig mogelijke inlichtingenpositie onderhouden met betrekking tot programma’s van massavernietigingswapens en overbrengingsmiddelen van landen van zorg. Verwervingsactiviteiten in of via Nederland zullen in samenwerking met de MIVD worden tegengegaan. Deze activiteit is een onderdeel van de buitenlandtaak van de AIVD. Aanvullend op het regeerakkoord is afgesproken dat de buitenlandtaak niet wordt geschrapt.

Gewapende jihad, waaronder Syrië

Uit onderzoek van de AIVD blijkt dat een fors aantal jongeren in korte tijd naar Pakistan, Somalië en, in het bijzonder, Syrië is afgereisd om deel te nemen aan de gewapende jihad. Bij terugkeer kunnen deze jongeren een veiligheidsrisico vormen.

Bij de aanpak wordt door alle betrokken overheidsorganisaties samengewerkt in bestuurlijke en strafrechtelijke zin. Ook wordt contact gehouden met buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Zo mogelijk wordt verhinderd dat Nederlandse ingezetenen zich aansluiten bij internationale jihadistische netwerken. Aandacht krijgt ook het onderkennen van personen en organisaties die een faciliterende of stimulerende rol spelen in de jihadgang.

Cyberdreiging

Digitale aanvallen kunnen de integriteit van de staat, de veiligheid van de vitale infrastructuur en de vertrouwelijkheid van informatie aantasten. Uit onderzoek van de AIVD blijkt dat er op grote schaal sprake is van cyberaanvallen, onder meer door vreemde mogendheden. Digitale aanvallen nemen bovendien in aantal en complexiteit toe.

De Nederlandse samenleving wordt beschermd tegen digitale aanvallen door onderzoek naar aanvallen die maatschappelijke ontwrichting kunnen veroorzaken of inbreuk maken op de democratische rechtsorde, digitale spionage, cyberterrorisme en -extremisme en complexe digitale aanvallen (Advanced Persistent Threats). Met detectie en onderzoek naar digitale aanvallen worden organisaties binnen en buiten de overheid geholpen de weerbaarheid tegen digitale aanvallen te verhogen. De AIVD werkt samen met de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) aan een nationaal detectienetwerk.

De AIVD en de MIVD bundelen kennis en capaciteit in een nieuw op te richten gezamenlijke SIGINT/cybereenheid. In het kader van de evaluatie van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten worden onder andere de bijzondere bevoegdheden op het gebied van cyber en SIGINT geëvalueerd.

Economische veiligheid

De sleutel tot een sterke Nederlandse economische positie ligt voor een groot deel in het buitenland. Voor veel landen behoort het tot hun economische en buitenlandse politiek om via spionage innovatieve ideeën en kennis te bemachtigen. Onderdeel van de internationale veiligheidsstrategie van het kabinet is de rol die de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten vervullen om heimelijke buitenlandse beïnvloeding van de Nederlandse en Europese economie te beperken.

Nuclear Security Summit (NSS)

Op 24 en 25 maart 2014 wordt in Nederland de derde Nuclear Security Summit georganiseerd. In totaal komen meer dan 50 wereldleiders samen in Den Haag met als doel het wereldwijd voorkomen van nucleair terrorisme, de hoeveelheid nucleair materiaal te verminderen, om het materiaal dat er is nog beter te beveiligen en om de smokkel ervan aan te pakken. De AIVD zorgt mede voor een veilig, ongestoord en inhoudelijk goed verloop van de Summit.

Heroverweging uitvoering taken Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst

De taakstellingen uit het regeerakkoord bedragen voor de AIVD in totaal afgerond 70 miljoen euro structureel. Door efficiencymaatregelen, vergaande versobering en een gedeeltelijke taakbijstelling is de AIVD in staat de komende jaren (2014 – 2015) tot een aanzienlijke bezuiniging te komen van 23 miljoen euro.

Daartoe wordt in de eerste plaats fors gesneden in de organisatie, met name in de ondersteunende functies. Daarnaast is het onvermijdelijk ook operationele activiteiten bij te stellen. De maatregelen op dit gebied betreffen een beperking van de inzet op rechts-, links- en dierenrechtenextremisme, een beperking van de inzet op de geheime Aanwijzing Buitenlandtaak, de aanwezigheid in het buitenland en het afbouwen van de eigen capaciteit van de operationele financial intelligence functie. Ook wordt bezuinigd op de dienstverlening en advisering op het gebied van informatiebeveiliging aan het Rijk.

De uit de taakstellingen voortvloeiende reorganisatie zal naar verwachting in 2014 worden afgerond. Als gevolg van deze maatregelen zal het functiebestand met ongeveer 200 fte worden teruggebracht. Hierbij wordt uitgegaan van het principe «van werk, naar werk».

Voor de dan nog resterende taakstelling van 45 miljoen euro (2016 – 2018) worden, tijdig vóór de indiening bij de Staten-Generaal van de ontwerpbegroting 2015, verdere maatregelen voorbereid.

Belangrijkste beleidsmatige mutaties t.o.v. vorig jaar (ontvangsten, uitgaven en niet-belastingsontvangsten)

Bedragen x € 1.000

Toelichting

Huisvestingsbudget

Betreft een overboeking ivm departementale herindeling naar V&J (huurcomponent van overdrachtsprotocol).

Kasschuif frictiekosten

Er wordt 6 mln. beschikbaar gemaakt in 2015 voor flankerend beleid bij de doorvoering van de apparaattaakstelling.

Kasschuif openbaar bestuur

Voor het programma Decentralisaties en het programma Noordvleugelprovincie zijn in 2014 geen middelen beschikbaar. Bovendien moeten in 2014 extra kosten worden gemaakt voor de gemeenteraadsverkiezingen 2014 bij de Nederlandse Vertegenwoordigingen in de west (registratie van kiezers, verspreiding stembescheiden, bemensing stembureaus en voorlichting aan kiezers in Aruba, Curaçao en Sint Maarten).

Kasschuif Symbolon

Voor de JSCU (Joint Sigint Cyber Unit, voorheen Symbolon) wordt een deel van de voorziene uitgaven in 2014 in plaats van in 2013 gedaan. In deze unit wordt de samenwerking tussen AIVD en MIVD inzake Cyber en Sigint (signals intelligence) vormgegeven. De kosten van het samenvoegen van het personeel MIVD in de huisvesting AIVD en het wederzijds beschikbaar maken informatieonderdelen (IV/ICT) zijn nog niet volledig inzichtelijk. Om deze reden wordt een deel van de kosten geraamd voor 2013 overgeheveld naar 2014.

Kasschuif VPT

Voor het programma Veilige Publieke Taak (VPT) is tot en met 2014 budget beschikbaar. Het programma VPT wordt verlengd tot en met 2016. Met deze kasschuif wordt hiervoor budget beschikbaar gemaakt.

Resultaat Reisdocumenten

Het resultaat op de reisdocumenten heeft de opdrachtnemer conform de regels aan de eigenaar terugbetaald. Dat het resultaat aanzienlijk is komt door de verhoogde afzet van reisdocumenten boven op de geraamde afzet. Dit kwam mede door het afschaffen van de kindbijschrijving in het paspoort.

Aanpak fraude bestrijding

Door het kabinet worden extra maatregelen genomen om misbruik/fraude bij toeslagen tegen te gaan. Deze maatregelen zijn eerder aangekondigd in de brief van 10 mei (Tweede Kamer, vergaderjaar 2012–2013, 17 050, nr. 435) en worden door de Belastingdienst en BZK geïmplementeerd. De kosten bedragen 25 mln. voor de Belastingdienst en 8 mln. voor BZK waarvan 3 mln. structureel kan worden ingezet voor de gemeenten, die met het GBA-loket een belangrijke rol hebben bij het signaleren van fraude. Als gevolg van de maatregelen worden besparingen verwacht bij de verschillende toeslaguitgaven. Op de programma-uitgaven voor kinderopvangtoeslag en huurtoeslag wordt een bedrag van 33 mln. structureel ingeboekt als dekking. De implementatie en realisatie van de maatregelen zullen intensief gemonitord worden. Mochten de besparingen uiteindelijk lager uitvallen dan 33 mln. dan zullen de kinderopvangtoeslag en de huurtoeslag hiervoor gecompenseerd worden door de Belastingdienst.

Beleidsdoorlichtingen