Nederland biedt bescherming aan vreemdelingen die op grond van het asielbeleid daarvoor in aanmerking komen. Ook voert Nederland een uitnodigend toelatingsbeleid voor kennismigranten. Nederland is in de eerste helft van 2016 voorzitter van de Raad van de Europese Unie. De werkzaamheden van het Nederlands voorzitterschap staan in belangrijke mate in het teken van de voorstellen uit de Europese Migratieagenda, zoals die in mei 2015 door de Europese Commissie is gepubliceerd. Nederland zal tijdens het voorzitterschap prioriteit geven aan het verder brengen van de onderhandelingen in de Raad over het slimme grenzenpakket. Inzet is het bereiken van een Raadspositie. Daarnaast zijn het bevorderen van terugkeer en de aanpak van mensensmokkel speerpunten van het Nederlands voorzitterschap.
Asiel
In 2015 is Nederland, in lijn met het bredere beeld in de Europese Unie, geconfronteerd met een sterk verhoogde instroom van asielzoekers. Hoewel het verloop van de asielinstroom grillig en lastig te voorspellen is, kan alleen al vanwege de aanvragen van nareizende gezinsleden verwacht worden dat ook in 2016 de asielinstroom ten opzichte van de begroting 2015 hoger zal zijn. De hogere instroom stelt alle actoren rond het asielproces voor belangrijke uitdagingen en vraagt kabinetsbreed om aanvullende maatregelen. Deze maatregelen beperken zich niet tot het nationale terrein, maar hebben ook een belangrijke intra- en extra-EU-dimensie. Het waarborgen van een snelle en zorgvuldige opvang van en procedure voor asielzoekers blijft daarbij een belangrijk uitgangspunt.
Zeker maatregelen die zich richten op de oorzaken van migratie in derde landen en een evenwichtig EU-beleid om de migratiestroom te beperken en te komen tot een evenredige verantwoordelijkheidsverdeling binnen de EU, zullen zich uitstrekken tot in en voorbij 2016. Door zoveel mogelijk aspecten in één keer mee te wegen, kan Nederland opeenvolgende asielaanvragen voorkomen. Versnelde afdoening moet stapeling van ongegronde procedures ontmoedigen. De asielinstroom in Nederland wordt grotendeels bepaald door de situatie in regio’s en landen van herkomst. Daarom blijft het versterken van bescherming in de regio, onder meer via financiering van UNHCR, het uitgangspunt. In 2016 is Nederland voorzitter van de Jaarlijkse Tripartite Consultaties voor Hervestiging van de UNHCR. In die rol zet Nederland zich in voor uitbreiding van het aantal EU-lidstaten dat meedoet aan hervestiging. Voorts zet Nederland zich in Europees kader in voor het bevorderen van een gelijk speelveld binnen Europa om secundaire migratiestromen te beperken.
Toegang en Toezicht
Toegang en toezicht is onderdeel van het vreemdelingen-en migratiebeleid. De beleidsdoelen en de handhaving zijn gericht op de mobiliteit van bonafide reizigers, het tegengaan van migratiecriminaliteit en illegale migratie en het maximaal bijdragen aan de veiligheid in Nederland en het Schengengebied. Het toegangsbeleid richt zich op de bewaking van de buitengrenzen via een effectief en efficiënt proces van grenstoezicht. Hierbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van geautomatiseerd toezicht- en informatiegestuurd optreden op basis van (passagiersgerelateerde) informatie die vooraf is ontvangen. Doorlopend wordt bezien waar de risico’s op illegale migratie of grensoverschrijdende criminaliteit het hoogst zijn. Zowel nationaal als in Europees verband wordt daartoe nauw samengewerkt. Op basis van risico inschattingen vindt inzet in herkomst- en transitlanden maar ook nationaal plaats. Een intensievere samenwerking en informatie-uitwisseling tussen de uitvoeringsorganisaties in de vreemdelingen- en strafrechtketen maken het mogelijk gerichter, effectiever en efficiënter bij te dragen aan de doelstellingen van het vreemdelingen-en migratiebeleid. Nederland richt zich in Europese en internationaal verband tevens op de versterking van het migratiemanagement, duurzame terugkeer en herintegratie, alsmede op migratietoezicht en ontwikkeling.
Medische zorg voor vreemdelingen
De overheid streeft naar een adequate medische zorg voor iedereen die zich op haar grondgebied bevindt. In 2014 zijn diverse adviezen uitgebracht waarin de medische zorg voor vreemdelingen een belangrijk element was, zoals het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. De aanbevelingen hieruit hebben geleid tot voornemens die zijn neergelegd in een brief aan de Tweede Kamer van 30 januari 2015. De uitwerking hiervan zal in 2016 haar beslag krijgen. Het gaat daarbij onder andere om verbeteringen op het gebied van medische informatie in de vreemdelingenketen en het bieden van een handelingsperspectief aan medische en niet medische professionals in de vreemdelingenketen, die verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van de vreemdeling
Terugkeer en Bewaring
Vreemdelingen die niet in Nederland mogen blijven dienen terug te keren naar het land van herkomst. Daar biedt Nederland op zorgvuldige en humane wijze ondersteuning voor aan; zowel financieel als in natura. Daarnaast zet Nederland in op Europese brede inzet van terugkeer, via de uitrol van de terugkeerpilots. Verder wordt gewerkt aan een verbetering van de medewerking van herkomstlanden bij de terugkeer van hun onderdanen. Daarvoor worden onder meer het instrument van handels- en ontwikkelingscontacten gebruikt.
De Wet Terugkeer en Bewaring treedt naar verwachting eind 2016 in werking. Deze wet is belangrijk voor alle ketenpartners, specifiek voor de DT&V, DJI, IND en politie. De wet ziet op de terugkeer van vreemdelingen die niet (langer) in Nederland mogen blijven en niet zelfstandig zijn vertrokken. De wet verankert de alternatieven voor bewaring en het ultimum-remediumkarakter van bewaring. Ook voert deze wet een bestuursrechtelijk regime in voor vreemdelingenbewaring en grensdetentie. Begin 2016 gaat ook de structurele gesloten gezinsvoorziening (GGV) open. De GGV is bedoeld voor gezinnen met kinderen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen die als uiterst middel in bewaring zijn geplaatst om uitgezet te worden. Daarnaast kunnen in de GGV ook gezinnen met kinderen worden geplaatst die niet door de toegangsscreening op de luchthavens zijn gekomen en die in de GGV hun asielprocedure dan doorlopen.
Nationaliteit
Naar verwachting treedt in 2016 een wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap in werking. Deze wijziging vloeit voort uit het Regeerakkoord en realiseert een verlenging van de naturalisatietermijn van vijf naar zeven jaar. Bij een termijn van zeven jaar zullen naar verwachting relatief méér naturalisatieverzoekers volwaardiger meedoen in de samenleving. Daarnaast vervalt met deze wijziging de mogelijkheid om te kunnen naturaliseren in het buitenland. Naturaliseren is dan alleen mogelijk als de naturalisatieverzoeker in Nederland of in een van de andere landen van het Koninkrijk is gevestigd.
Keteninformatisering
Het programma keteninformatisering vreemdelingenketen richt zich op digitalisering van de informatie-uitwisseling binnen deze keten. Het programma maakt de gezamenlijke uitvoering van het vreemdelingenbeleid efficiënter, effectiever en flexibeler. In 2016 worden de laatste werkzaamheden aan de bouw van nieuwe centrale voorzieningen afgerond en vindt finale overdracht plaats van de voorzieningen naar beheer. Ook worden de resultaten van een in de tweede helft van 2015 uitgevoerde ketenscan naar het implementatievermogen van de vreemdelingenketen uitgewerkt en bestuurlijk geborgd. Vanaf 2016 is de infrastructuur aanwezig om alle informatie-uitwisseling tussen de ketenpartners in de vreemdelingenketen digitaal te laten plaatsvinden. In 2016 en volgende jaren vindt de aansluiting plaats van de systemen van de ketenpartners op de nieuwe centrale voorzieningen.