De klimaatverandering is een grote uitdaging en het aanpakken hiervan is een van de prioriteiten van dit kabinet. De coalitie neemt daarom op diverse tereinen maatregelen die bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen. In de bijlage worden deze maatregelen integraal gepresenteerd. In de Miljoenennota staat de begroting centraal. Deze bijlage licht daarom de klimaatmaatregelen toe die via de begroting plaatsvinden. Vervolgens geeft de bijlage een weergave van uitgaven gerelateerd aan klimaat, fiscale maatregelen en ‘bredere investeringen’. De klimaatmiddelen zijn in tabel 19.2 conform reguliere systematiek tot en met 2027 weergegeven, omdat dit een combinatie is van reguliere middelen voor klimaatbeleid, maatregelpakketten voor Urgenda en maatregelen uit het klimaatakkoord. Tabel 19.2 bevat een overzicht van laste verhogende maatregelen die raken aan klimaat en tabel 19.3 bevat een overzicht van fiscale groene subsidies.
De verschillende regelingen worden op de betreffende departementale begrotingen toegelicht. Een deel van de middelen staat nog gereserveerd op de Aanvullende Post.
Overzicht maatregelen ten behoeve van het klimaatbeleid | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | |
RESTEREND OP DE AANVULLENDE POST | |||||||
Klimaatfonds | 0 | 0 | 150.420 | 1.348.495 | 2.159.195 | 4.327.945 | 5.223.195 |
Klimaatuitgaven | 0 | 0 | 0 | 64.000 | 79.000 | 124.200 | 138.200 |
Uitvoeringskosten klimaat en planbureaus | 0 | 0 | 16.500 | 17.500 | 17.500 | 27.500 | 27.500 |
ELEKTRICITEIT | 2.878.527 | 3.888.136 | 4.159.342 | 4.375.946 | 4.205.802 | 4.280.776 | 4.498.814 |
SDE (EZK. art. 4) | 604.440 | 212.000 | 591.000 | 579.000 | 557.000 | 530.000 | 506.000 |
SDE+ incl. flankerend beleid en Net op Zee (EZK, art.4) | 1.932.881 | 938.375 | 2.851.461 | 3.012.753 | 2.952.461 | 2.816.606 | 2.727.931 |
SDE++ (incl. kolenmaatregelen en statistische overdracht) (EZK, art. 4) | 120 | 1.482.359 | 52.600 | 279.600 | 417.600 | 701.600 | 1.032.600 |
Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (EZK, art. 4) | 19 | 2.200 | 4.000 | 7.000 | 10.100 | 11.600 | 13.100 |
Storting in begrotingsreserve duurzame energie (EZK, art. 4) | 66.333 | 806.505 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
InvesteringsSubsidie Duurzame Energie (EZK, art.4) | 112.141 | 221.700 | 387.200 | 289.000 | 97.800 | 97.700 | 97.700 |
Missiegedreven Onderzoek Ontwikkeling en Innovatie (MOOI) (EZK, art. 4) | 54.508 | 61.280 | 64.334 | 61.040 | 54.110 | 47.475 | 44.560 |
Demonstratieregeling Klimaat en Energie-innovatie (DEI+) (EZK, art. 4) | 53.144 | 95.138 | 93.188 | 58.009 | 45.402 | 32.029 | 33.157 |
Hernieuwbare Energietransitie (HER+) (EZK, art. 4) | 25.539 | 35.140 | 45.540 | 42.000 | 25.540 | 0 | 0 |
Kernenergieprojecten (EZK, art. 4) | 0 | 1.000 | 24.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Programma Opwerk Energie op Rijksvastgoed (OER) (EZK, art. 4) | 15.280 | 16.805 | 16.805 | 16.805 | 16.805 | ||
Retourpremie koel- en vrieskasten (IenW, art. 21) | 1.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage RVO.nl uitvoeringslasten MEP/SDE/SDE+/SDE++/ISDE/HER+ (EZK, art. 4) | 28.402 | 32.439 | 30.739 | 30.739 | 28.984 | 26.961 | 26.961 |
INDUSTRIE | 248.864 | 232.271 | 590.189 | 556.369 | 864.055 | 624.440 | 315.340 |
Compensatie indirecte kosten ETS (EZK, art. 2) | 0 | 87.864 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Compensatie indirecte kosten ETS (EZK, art. 4) | 172.739 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Verduurzaming industrie (EZK, art. 2) | 9.149 | 51.585 | 66.609 | 76.389 | 82.775 | 85.100 | 73.700 |
Urgenda en industrie (EZK, art. 2) | 27.494 | 2.093 | 11.700 | 12.740 | 0 | 0 | 0 |
Investeringen Verduurzaming Industrie (EZK, art. 2) | 50.000 | ||||||
Infrastructuur Duurzame Industrie (PIDI. EZK, art. 2) | 4.832 | 1.334 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Infrastructuur Duurzame Industrie (PIDI. EZK, art. 4) | 9.002 | 12.140 | 12.270 | 12.360 | |||
Opschalingsinstrument waterstof (EZK, art. 4) | 0 | 250 | 21.100 | 15.130 | 9.080 | 12.500 | 15.060 |
Transport waterstof (backbone) (EZK, art. 4) | 0 | 233.320 | 99.160 | 99.160 | 99.160 | 75.000 | |
IPCEI Waterstof (EZK, art. 4) | 3.000 | 160.000 | 305.000 | 627.000 | 395.000 | 120.000 | |
Stimulering van CO2-reducerende maatregelen Circulaire Economie en Recycling en biobase kunsstoffen en textile(IenW, art. 21 via DEI+) | 7.523 | 10.763 | 8.640 | 4.000 | 2.000 | 0 | 0 |
Chemische recycling (IenW, art. 21) | 2.700 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Circulaire maatregelen in de Grond, Weg en Waterbouw (IenW, art. 21) | 7.500 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Maatregelen in de Grond- Weg- en Waterbouw (GWW) (IenW, art. 21) | 2.000 | 2.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 |
Ketenaanpak (IenW, art. 21) | 3.000 | 3.000 | 5.300 | 7.300 | 7.300 | 8.100 | 7.000 |
Klimaatneutraal en circulair inkopen en aanbesteden (IenW, art. 21) | 2.000 | 2.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 |
Kunststof- en textielrecycling (IenW, art. 21) | 3.000 | 3.000 | 4.000 | 4.000 | 4.000 | 4.000 | 4.000 |
Ophoging budget subsidieregeling circulaire ketenprojecten (IenW, art. 21) | 3.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Stimuleringsprogramma recycling (IenW, art. 21) | 0 | 200 | 6.800 | 8.000 | 9.000 | 9.200 | 9.200 |
CCS, leningdeel (EZK, art. 4) | 0 | 53.400 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
CCS, subsidiedeel (EZK, art. 4) | 3.927 | 2.780 | 4.580 | 6.380 | 5.380 | 5.380 | 5.380 |
GEBOUWDE OMGEVING | 372.985 | 741.147 | 992.563 | 832.027 | 296.868 | 166.255 | 192.013 |
Aardwarmte (SCAN-programma EBN) (EZK, art. 4) | 15.000 | 17.500 | 17.500 | 25.000 | 0 | 0 | 0 |
Expertisecentrum Warmte (EZK, art. 4) | 4.421 | 1.600 | 1.007 | 1.008 | 1.008 | 1.010 | 1.000 |
WarmtelinQ, subsidiedeel (EZK, art. 4) | 12.000 | 56.000 | 25.500 | 14.000 | 0 | 0 | 0 |
Maatschappelijke Investeringssubsidie Warmtenetten (MIW) (EZK, art. 4) | 0 | 0 | 130.000 | 70.000 | |||
NGF-project NieuweWarmteNu! (EZK. Art. 4) | 75.000 | 75.000 | 50.000 | ||||
Storting in begrotingsreserve aardwarmte (EZK, art. 4) | 557 | 557 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdragen aan agentschappen (BZK, art. 4) | 3.514 | 4.505 | 1.236 | 988 | 988 | 523 | 523 |
Energiebesparing huursector STEP (BZK, art. 4) | 18.225 | 18.951 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Energietransitie en duurzaamheid (Subsidies en opdrachten) (BZK, art. 4) | 19.385 | 11.282 | 7.775 | 7.932 | 4.077 | 7.002 | 3.200 |
Uitvoeringskosten medeoverheden lokale energietransitie en RES aanpak (BZK art. 4) | 16.364 | 0 | |||||
Energiebesparing Koopsector SEEH (BZK, art. 4) | 12.326 | 13.677 | 18.888 | 17.100 | 7.700 | 5.500 | 2.500 |
Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken Innovatieprogamma CO2 (BZK art. 4) | 0 | 2.375 | 10.233 | 10.409 | 8.795 | 24.970 | 27.740 |
GF aardgasvrije wijken (PAW) (BZK, art. 4) | 54.677 | 63.560 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Stimuleringsregeling aardgasvrije huurwoningen (SAH) (BZK, art. 4) | 13.986 | 4.310 | 42.200 | 10.500 | 24.000 | 17.000 | 39.500 |
Renovatieversneller klimaatakkoord (BZK, art. 4) | 2633 | 1.000 | 26.750 | 37.750 | 47.750 | 4.000 | 0 |
Verduurzaming en ontzorging maatschappelijk vastgoed (BZK, art. 4) | 15.317 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Subsidieregeling energiebesparing eigen huis (SEEH+) en Programma reductie energieverbruik (PRE) (BZK, art. 4) | 77.808 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Programma regeling reductie energieverbruik Wonen (RREW) (BZK, art. 4)( koop en huur) bijdrage aan medeoverheden | 95.736 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Warmtefonds (BZK, art. 4) | 27.400 | 80.600 | 97.390 | 93.000 | 77.000 | 77.000 | 103.000 |
Reservering opschaling aardgasvrije wijken (BZK, art. 4) | 0 | 0 | 0 | 0 | 7.500 | 0 | |
Recyclaat in bouwmaterialen (IenW-deel, art. 21) | 0 | 0 | 1.500 | 2.000 | 2.000 | 1.900 | 1.900 |
Nationaal programma lokale warmtetransitie (BZK, art. 4) | 15.000 | 15.000 | 15.000 | ||||
Emissiearm aanbesteden ( bijdrage aan agentschappen) (BZK, art. 4) | 970 | 3.640 | 12.140 | 6.050 | 6.250 | 8.450 | |
Lokale aanpak woonisolatie (BZK, art. 4) | 250.000 | 190.500 | |||||
Energiearmoede (BZK, art. 4) | 358.959 | ||||||
Brede verduurzamingscoalitie (BZK, art. 4) | 5.000 | 5.000 | |||||
Contigentenaanpak woonisolatie (BZK, art. 4) | 3.000 | 3.000 | 3.000 | ||||
Natuurinclusief en communicatie (BZK, art. 4) | 5.000 | 1.000 | 1.000 | ||||
Woonisolatie verhuurders (BZK, art. 4) | 50.000 | 50.000 | |||||
Ontzorging maatschappelijk vastgoed (bijdrage medeoverheden) (BZK, art. 4) | 17.000 | ||||||
maVa Zon op dak (excl. uitvoeringskosten) (BZK, art. 4) | 400 | 800 | 800 | ||||
maVa Verduurzaming gebouwen (excl uitvoeringskosten) (BZK, art. 4) | 4.200 | 8.400 | 8.400 | ||||
Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA) (BZK, art. 4) | 41.500 | 155.000 | 144.300 | ||||
Kennis- en innovatieprogramma stikstof (subsidie) (BZK, art. 4) | 3.900 | 3.900 | |||||
Kennis- en innovatieprogramma stikstof (bijdrage) (BZK, art. 4) | 6.698 | 7.198 | |||||
Subsidieregeling Verduurzaming Onderhoud Huurwoningen (SVOH ) (BZK, art. 4) | 2.239 | 34.646 | 42.200 | 52.500 | 13.600 | 4.200 | |
MOBILITEIT | 77.068 | 124.925 | 180.246 | 191.036 | 143.566 | 88.811 | 32.616 |
Subsidieregeling Duurzame Scheepsbouw (EZK, art. 4) | 4.890 | 2.475 | 5.296 | 1.696 | 1.696 | 1.696 | 1.696 |
Demonstratieregeling Klimaattechnologie - Klimaatenveloppe 2019 (IenW, art. 14) | 8.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Laadinfrastructuur - Klimaatenveloppe 2019 (IenW, art. 14) | 12.106 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Duurzame energiedragers zero-emissiebussen (IenW, art. 14) | 1.683 | 11.700 | 14.200 | 14.700 | 12.200 | 12.200 | 0 |
Duurzame energiedragers tankinfra (IenW, art. 14) | 526 | 5.000 | 6.500 | 8.700 | 5.000 | 5.000 | 0 |
Duurzame logistiek (IenW, art. 14) | 10.564 | 15.000 | 20.000 | 20.000 | 15.000 | 15.000 | 0 |
Verduurzaming personenmobiliteit (IenW, art. 14) | 1.899 | 10.000 | 11.000 | 11.500 | 10.000 | 10.000 | 0 |
Klimaatakkoord: Elektrisch Vervoer (IenW, art. 14) | 3.972 | 6.000 | 6.000 | 6.940 | 6.820 | 0 | 0 |
Klimaatakkoord: nieuwe elektrische auto's (IenW, art. 14) | 11.159 | 35.000 | 43.000 | 48.000 | 28.750 | 23.000 | 13.000 |
Klimaatakkoord: 2e hands elektrische auto's (IenW, art. 14) | 12.475 | 14.500 | 25.500 | 26.000 | 7.000 | 4.275 | 1.750 |
Klimaatakkoord: Bestel en Vracht (IenW, art. 14) | 6.579 | 24.500 | 48.000 | 53.500 | 57.100 | 17.640 | 16.170 |
Aanvulling klimaatakkoord: Fietsparkeren (IenW, art. 14) | 750 | 750 | 750 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Campagne veilige, zuinige, stille banden op spanning (IenW, art. 14) | 1.131 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Campagne het nieuwe rijden (IenW, art. 14) | 773 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Versterken overige gedragsmaatregelen, monitoring en evaluatie (IenW, art. 14) | 561 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
LANDBOUW EN LANDGEBRUIK | 181.464 | 111.336 | 224.067 | 125.400 | 158.891 | 102.272 | 74.319 |
Innovatieagenda Energie (LNV, art. 21) | 12.922 | 9.717 | 31.237 | 28.590 | 19.831 | 15.298 | 11.476 |
Marktintroductie energie innovaties (MEI) (LNV, art. 21) | 7.879 | 5.889 | 5.789 | 5.539 | 5.539 | 5.539 | 5.539 |
Energie-efficiency glastuinbouw (EG) (LNV, art. 21) | 17.258 | 51.829 | 35.829 | 17.910 | 27.854 | 22.561 | 17.561 |
Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (LNV, art. 21) | 41.863 | 3.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Subsidieregeling brongerichte verduurzaming stal- en managementmaatregelen (LNV, art. 21) | 9.151 | 9.837 | 31.179 | 36.443 | 75.307 | 28.836 | 17.500 |
Geïntegreerde aanpak methaan en ammoniak via voer- en dierspoor (LNV, art. 21) pilots en demo's en randvoorwaarden voor verdienmodel klimaatvriendelijke producten1 | 2.034 | 7.580 | 8.678 | 8.609 | 8.805 | 8.805 | 8.805 |
Bodem (bodemkoolstof) en klimaatadaptatie (LNV, art. 21) | 2.094 | 2.219 | 2.766 | 1.857 | 2.017 | 1.092 | 917 |
Kunstmestvervanging (LNV, art. 21)2 | 0 | 3.000 | 6.157 | 6.157 | 5.644 | 11.287 | 4.104 |
Advisering ondernemers ikv kringlooplandbouw (LNV, art. 21) en tegengaan voedselverspilling (LNV, art. 21)3 | 4.822 | 6.013 | 7.963 | 7.948 | 7.948 | 4.448 | 4.448 |
Versterken bomen, bos, natuur (LNV, art. 22)* | 4.202 | 5.283 | 5.780 | 5.805 | 3.306 | 3.306 | 3.306 |
Aanpak veenweideproblematiek en impuls veenweidegebieden (LNV, art. 22)* | 59.239 | 6.969 | 8.689 | 6.542 | 2.640 | 1.100 | 663 |
Minder intensief landgebruik veehouderijen nabij Natura 2000-gebieden (LNV, art. 22) | 20.000 | 0 | 80.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
SECTOROVERSTIJGENDE EN OVERIGE MAATREGELEN | 330.594 | 361.670 | 622.068 | 872.368 | 1.088.068 | 1.158.068 | 1.148.868 |
MJA3 / MEE / Uitvoeringsprogramma Energiebesparing (EZK, art. 4) | 1.618 | 2.187 | 2.368 | 2.368 | 2.368 | 2.368 | 2.368 |
Regeling toezicht energiebesparingsplicht (EZK, art. 4) | 11.200 | 13.200 | 13.200 | 9.200 | 9.200 | 0 | |
EIA (FIN, fiscaal) | 198.000 | 149.000 | 149.000 | 199.000 | 199.000 | 199.000 | 199.000 |
Subsidieregeling verduurzaming MKB (EZK, art. 4) | 104 | 24.283 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
uitvoeringskosten klimaat medeoverheden (EZK, art. 4) | 282.500 | 482.500 | 702.500 | 772.500 | 772.500 | ||
Bijdrage RVO.nl uitvoeringslasten Energieakkoord/Klimaatakkoord (EZK, art. 4) | 10.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 |
MIA/VAMIL (fiscaal, FIN) | 119.000 | 169.000 | 169.000 | 169.000 | 169.000 | 169.000 | 169.000 |
Uitvoeringskosten voor RVO.nl voor de ophoging van de MIA en de VAMIL (IenW, art. 21) | 0 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 |
Verbetering en optimalisatie industriele wasproces van plastic verpakkingen (IenW, art. 21) | 1.872 | 0 | 0 | 300 | 0 | 0 | 0 |
Totaal | 4.089.502 | 5.459.485 | 6.768.475 | 6.953.146 | 6.757.250 | 6.420.622 | 6.261.970 |
De enveloppegelden voor Integrale aanpak methaan en ammoniak, brongerichte maatregelen pilots en demo's en randvoorwaarden voor verdienmodellen klimaatvriendelijke producten zijn samengevoegd binnen één begrotingsinstrument. De budgetten voor 2021 en verder voor klimaat op dit instrument - gecorrigeerd voor stikstofmiddelen voor extra uren weidegang - zijn weergegeven op stand julibrief 2021; 2020 betreft hoofdzakelijk realisatie middels overboekingen naar andere (kennis- en innovatie-)instrumenten. Ook voor 2021 en 2022 zijn overboekingen verwerkt in het kader van de uitvoering van bestedingenplannen, waardoor het budget lager is. Bij de realisatie zullen telkens de gerealiseerde overboekingen worden weergegeven naast de belasting van het begrotingsinstrument om een goed beeld te geven van de uitgaven.
Inkomsten klimaat
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Belastingen op een milieugrondslag | 5.568,00 | 4.381,00 | 4.513,00 | 1.475,00 | 8.097,00 | 8.852,00 | 9.287,00 | 9.120,00 |
w.v. CO2-heffing | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
w.v Afvalstoffenbelasting | 205 | 221 | 248 | 249 | 273 | 292 | 305 | 316 |
w.v. Waterbelasting | 297 | 302 | 320 | 331 | 354 | 370 | 382 | 396 |
w.v Vliegbelasting | 0 | 0 | 69 | 167 | 531 | 608 | 622 | 630 |
w.v Energiebelasting | 5.065,00 | 3.843,00 | 3.883,00 | 721 | 1.680,00 | 7.034,00 | 7.603,00 | 7.406,00 |
Opslag Duurzame Energie en klimaattransitie (ODE) | 1632 | 2565 | 3079 | 2.895,00 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen (bpm) | 2.347,00 | 1.502,00 | 1.496,00 | 1.505,00 | 1.661,00 | 1.698,00 | 2.241,00 | 2.567,00 |
Motorrijtuigenbelasting (mrb) | 4.210,00 | 4.227,00 | 4.323,00 | 4.325,00 | 4.519,00 | 4.630,00 | 4.819,00 | 5.166,00 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 185 | 187 | 199 | 221 | 220 | 225 | 228 | 232 |
Brandstofaccijnzen | 8.461,00 | 7.337,00 | 7.643,00 | 6.988,00 | 7.225,00 | 8.537,00 | 8.599,00 | 8.765,00 |
TOTAAL Lasten | 27.970,00 | 24.565,00 | 25.773,00 | 18.877,00 | 24.560,00 | 32.246,00 | 34.086,00 | 34.598,00 |
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
EIA | ‒ 125 | ‒ 146 | ‒ 198 | ‒ 149 | ‒ 249 | ‒ 299 | ‒ 299 | ‒ 299 |
MIA | ‒ 126 | ‒ 75 | ‒ 101 | ‒ 144 | ‒ 194 | ‒ 194 | ‒ 194 | ‒ 194 |
Vamil | 20 | 15 | 18 | 25 | 25 | 25 | 25 | 20 |
Fiscale stimulering EV personenauto’s (KA-pakket) | ‒ | ‒ 38 | ‒ 332 | ‒ 390 | ‒ 378 | ‒ 483 | ‒ 730 | ‒ |
Fiscale stimulering EV (niet toepassen HADK, stimulering meer richten op particulieren i.p.v. zakelijk) | ‒ 20 | ‒ 191 | ‒ 217 | ‒ 16 | ‒ | |||
EB – salderingsregeling[1] | ‒ 275 | ‒ 335 | ‒ 373 | ‒ 252 | ‒ 230 | ‒ 407 | ‒ 255 | ‒ 246 |
EB – verlaagd tarief laadpalen EV[2] | ‒ 2 | ‒ 3 | ‒ 4 | 0 | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ |
EB – verlaagd tarief lokaal opgewerkte duurzame energie | ‒ 4 | ‒ 7 | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | |
TOTAAL Lasten | ‒ 255 | ‒ 320 | ‒ 355 | ‒ 227 | ‒ 205 | ‒ 382 | ‒ 230 | ‒ 226 |
Bredere investeringen in de energietransitie
De energietransitie gaat – net als elke andere transitie – gepaard met verschillende kosten en baten. Er zijn kosten verbonden aan het onderhouden van de onderdelen van het bestaande systeem die we willen behouden, en het opbouwen van een uitgebreid, nieuw systeem vraagt om grote investeringen. In de tabellen hierboven is het overzicht van de directe Rijksuitgaven en fiscale maatregelen voor de energietransitie weergegeven. Daarnaast worden publieke middelen ook indirect besteed aan de energietransitie. Zo verzorgen de landelijke en regionale netbeheerders essentiële onderdelen van de energie-infrastructuur en dus ook energietransitie. Om die reden is dan ook bij wet vastgelegd dat de aandelen van netbeheerders direct of indirect in publieke handen zijn. De netbeheerders zullen de komende jaren fors moeten investeren wil Nederland zijn klimaatdoelen kunnen halen en tegelijkertijd economische groei kunnen faciliteren.
Landelijke netwerkbedrijven TenneT en Gasunie zijn 100% staatsdeelnemingen met een wettelijke taak om elektriciteits-of gasnetten aan te leggen. TenneT is de beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland op land en het net op zee. Om de elektriciteitsvraag van de energietransitie te kunnen faciliteren, groeien de jaarlijkse investeringen van TenneT in het Nederlandse hoogspanningsnet ten opzichte van 2021 met circa 50% naar gemiddeld 2,4 miljard euro per jaar in de komende 10 jaar.62 Gasunie beheert het Nederlandse gasnetwerk. Sinds kort is Gasunie ook aangewezen als ontwikkelaar en toekomstig beheerder van het landelijke waterstofnetwerk. Gasunie verwacht tot 2050 ca. 2 miljard euro in het waterstofnetwerk te investeren. Afhankelijk van de ontwikkelingen op de waterstofmarkt kan dit nog toenemen. Dit soort investeringen worden in principe achteraf vergoed via de nettarieven, maar moeten wel door de netbeheerders voorgefinancierd worden. Over de precieze gevolgen hiervan wordt u later geïnformeerd. Naast de investeringen in het net maken de netbeheerders operationele kosten in het transport, beheer en onderhoud van het net. Met name door toegenomen prijzen voor energie maken netbeheerders in toenemende mate hoge kosten voor het compenseren van de netverliezen, het handhaven van de netbalans en het mitigeren van congestie op de netten. Bijvoorbeeld, de totale netkosten van TenneT in de eerste helft van 2022 bedroegen 900 miljoen euro. Dit is een verdriedubbeling ten opzichte van de eerste helft van 2021. Ook deze kosten worden bekostigd via de nettarieven. Het voornemen is om deze kosten in de volgende miljoenennota nog inzichtelijker te maken via een meerjarige tabel.
Naast de landelijke netbeheerders die 100% staatsdeelnemingen zijn, zijn ook de regionale netwerkbedrijven, die lokale netwerken beheren, een belangrijk onderdeel van de energietransitie. In totaal verwachten de drie grootste regionale netwerkbedrijven – Alliander, Enexis, Stedin - tot 2030 circa 30 miljard euro te moeten investeren in de uitbreiding en verzwaring van het net. Op de lange termijn verdienen de netwerkbedrijven de efficiënte investeringen plus een redelijk rendement terug via de nettarieven, maar op de korte termijn moeten zij de investeringen voorfinancieren. De investeringsopgave en dus de behoefte aan externe financiering voor regionale netwerkbedrijven is groot. In een recente Kamerbrief heeft de Nederlandse staat de strategische intentie uitgesproken om een deelneming in de regionale netwerkbedrijven verder te onderzoeken. Hierbij wordt ook onderzocht in hoeverre mitigerende maatregelen, waaronder een bijdrage van medeoverheden, de kapitaalbehoefte kunnen reduceren. Verdere analyses zijn nodig om de exacte financieringsbehoefte op lange termijn te kunnen inschatten. Wel is inmiddels duidelijk dat één van de netwerkbedrijven, Stedin, in 2023 al kapitaal nodig heeft om haar A minus rating te behouden. Om die reden reserveert het kabinet nu 500 miljoen Euro in 2023 voor de kapitaalsversterking van Stedin dat hiermee naar verwachting haar investeringen op peil kan houden. Het instrument dat ingezet zal worden, wordt later dit jaar uitgewerkt. In lijn met de kamerbrief is een aandelenparticipatie hierbij het uitgangspunt, maar ook andere opties worden overwogen als dit Stedin, en de Staat, voldoende financiële zekerheid biedt.