Een op maatschappelijk verantwoorde wijze en in overeenstemming met internationale verplichtingen gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland van vreemdelingen, alsmede verkrijging van het Nederlanderschap of de intrekking daarvan.

De beleidswijzingen die impact hebben op de begroting zijn de Asielmaatregelen uit het Regeerprogramma, waarvoor bij Voorjaarsnota € 115 mln is toegekend. Daarnaast is extra begroot voor de Migratiepartnerschappen om terugkeer te bevorderen. Voor verdere toelichting wordt verwezen naar Hoofdstuk 2.2.

Budgetflexibiliteit

Ten aanzien van de budgetflexibiliteit voor 2026 is 100% van de begrote bedragen juridisch verplicht. De bijdragen aan de IND, het COA, Nidos en Vluchtelingenwerk Nederland zijn juridisch verplicht evenals een groot gedeelte van de opdrachten die voortvloeien uit het programma van de keteninformatisering en de uitgaven voor de vervoersbewegingen van de vreemdelingen. Dit laatste als gevolg van een meerjarig convenant met het agentschap DJI.

37.1 Apparaatsuitgaven Dienst Terugkeer en Vertrek

De apparaatsbudgetten voor de Dienst Terugkeer en Vertrek zijn in 2025 meerjarig toegevoegd aan het begrotingshoofdstuk XX (AenM). Deze toevoeging is toe te schrijven aan de herverkavelingen in de apparaatsbudgetten. Vanaf de begroting 2025 heeft het onderdeel Asiel en Migratie een eigen begrotingshoofdstuk, waardoor het budget voor de directe apparaatsuitgaven dat eerst onder Justitie en Veiligheid viel, bij de eerste suppletoire begroting 2025 meerjarig is overgeboekt naar het begrotingshoofdstuk AenM.

37.4 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

De instroom in combinatie met de bestaande werkvoorraad en de uitvoering van het migratiepact bij de IND vraagt om een hogere inzet van de IND waarvoor meer capaciteit benodigd is. In deze begroting zijn de financiële effecten hiervan verwerkt. Tevens zorgt de huidige instroom er voor dat, in combinatie met de beperkte uitstroom van vergunninghouders naar gemeenten, de bezetting bij het COA iets zal toenemen in de komende jaren. De benodigde middelen voor het COA op basis van de meerjaren productie prognose (MPP) zijn in deze begroting t/m 2026 verwerkt. De uitwerking van de maatregelen uit het hoofdlijnenakkooord moet op termijn invulling gaan geven aan het (verder) beperken van de instroom en uitstroom van statushouders naar huisvesting, bijvoorbeeld in doorstroomlocaties, in de gemeenten.

Kengetallen vreemdelingenketen

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste kengetallen voor de vreemdelingenketen. Deze informatie wordt door het kabinet betrokken bij het vaststellen van de budgetten voor de organisaties in de asielketen.

Begrotingsreserve Asiel en ODA-toerekening

De begrotingsreserve Asiel is in 2010 gecreëerd toen het asieldossier in plaats van generaal specifiek werd en is aan de Tweede Kamer gemeld via de begroting 20111. De asielreserve is bedoeld om fluctuaties in de lastig voorspelbare uitgaven voor (de instroom van) asielzoekers op te vangen. De asielreserve zal vanaf 2026 worden opgeheven. De resterende middelen in de reserve (€ 9,13 mln.) worden in 2025 ingezet ter dekking van asieltegenvallers.

In de onderstaande tabel zijn de bedragen opgenomen die vanuit de verschillende JenV en AenM onderdelen worden toegerekend aan de ODA in het kader van de eerstejaarsopvang asielzoekers uit DAC-landen (Het Development Assistance Committee (DAC) van de OESO stelt deze lijst van landen samen). Onderstaande tabel is opgenomen naar aanleiding van een toezegging van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikke­lingshulp3.

Bijdragen aan agentschappen

Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)

De IND is verantwoordelijk voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid en het beleid ten aanzien van de Rijkswet op het Nederlanderschap. Dat houdt in dat de IND alle aanvragen beoordeelt van vreemdelingen die in Nederland willen verblijven of die Nederlander willen worden.

De IND wordt voornamelijk bekostigd door de bijdrage van AenM en uit leges die de IND ontvangt voor het behandelen van aanvragen voor een reguliere verblijfsvergunning of verzoeken tot naturalisatie.

De bijdrage aan de IND is in de begroting structureel met ca. € 374 mln. verhoogd om de asielaanvragen volgend uit de MPP en de bestaande voorraad te verwerken. Dit betekent dat er los van de instroom, hogere aantallen asielzoekers zijn op wiens aanvraag de IND een beslissing dient te nemen. Hiervoor is er in 2026 € 87,6 mln. toegevoegd aan de begroting voor de IND. Door de bestaande voorraad kunnen de ingediende aanvragen niet binnen de wettelijke beslistermijn worden afgehandeld. Dit zal leiden tot dwangsomkosten, waar ook in 2026 sprake van zal zijn. Hiervoor is een bedrag van € 50 mln. toegevoegd aan de begroting van IND.

Vanwege de verlenging van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) tot 4 maart 2026 door de Europese Commissie, is de IND verzocht de werkzaamheden in het kader van de RTB het komende jaar voort te zetten. Dit leidt tot een ophoging van het budget in 2026 met € 10 mln.

In de agentschapsparagraaf van de IND vindt u verdere informatie.

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)

Samen met de ketenpartners in de migratieketen werkt DJI aan het (gedwongen) vertrek van vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf in Nederland.

DJI is onder meer verantwoordelijk voor aan de grens geweigerde vreemdelingen en illegale vreemdelingen aan wie een vrijheidsontnemende maatregel is opgelegd. De vreemdelingen verblijven op grond van een bestuursrechtelijke maatregel in een detentiecentrum. Ook is DJI verantwoordelijk voor vreemdelingen die in het kader van strafrecht zijn ingesloten.

DJI draagt zorg voor de vreemdeling vanaf het moment dat hij of zij bij hen verblijft. DJI werkt daarin nauw samen met onder meer DTenV, Politie, KMar, IND en COA. Het is de taak van DJI om vreemdelingen in de detentiecentra zo goed mogelijk te verzorgen, te ondersteunen bij voorbereiding van de terugkeer en hen beschikbaar te houden voor vertrek uit Nederland.

Ten behoeve van gezinnen met minderjarige kinderen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV) is de Gesloten Gezinsvoorziening (GGV) te Zeist beschikbaar. Daarnaast werkt DJI samen met het COA, bijvoorbeeld als het gaat om de opvang van asielzoekers in de handhaving- en toezichtlocatie (HTL).

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Centraal Orgaan opvang Asielzoekers

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) draagt zorg voor de opvang van vreemdelingen in Nederland. Het COA biedt vreemdelingen huisvesting, verstrekt middelen van bestaan en geeft begeleiding. Het opvangbeleid is gericht op de opvang van asielzoekers gedurende de asielprocedure. Daarnaast biedt het COA onderdak aan vreemdelingen die meewerken aan hun terugkeer en aan gezinnen met minderjarige kinderen die zijn uitgeprocedeerd.

De verwachte uitgaven voor het COA zijn voor de jaren 2025 en 2026 verhoogd. Dit wordt veroorzaakt omdat er nog te weinig reguliere opvangplekken zijn waardoor duurdere noodopvang noodzakelijk is.

Programma Doorstroomlocaties

Op dit moment is er een grote druk op de asielopvanglocaties van het COA. Een van de redenen daarvoor is dat statushouders onvoldoende uitstromen richting huisvesting in gemeenten. Als gevolg hiervan maakt het COA hoge kosten voor dure vormen van noodopvang. De versnelde uitstroom van statushouders uit de asielopvang is een deel van de oplossing om de druk op de migratieketen te verlichten. Bovendien zorgt uitstroom van statushouders naar gemeenten ervoor dat deze doelgroep een goede start kan maken in de Nederlandse samenleving door integratie en participatie.

Vrijdag 14 februari 2025 heeft de MR mandaat verstrekt voor het realiseren van 8.500 plekken in doorstroomlocaties door gemeenten. Het Rijk faciliteert dit via een bekostigingsregeling (spuk) die bestaat uit twee componenten: gemeenten ontvangen i) een normbedrag van 60 euro per statushouder per dag, en ii) een eenmalige marktconforme vergoeding voor de transformatie van panden. Gemeenten krijgen voor maximaal 3 jaar een vergoeding voor de uitvoeringskosten, of tot het einde van de looptijd van de spuk op 31 december 2028.

Financiering van doorstroomlocaties, met het normbedrag van € 60 per statushouder per dag, zijn goedkoper dan financiering van de COA-opvang. Financiering van de doorstroomlocaties gebeurt vanuit het COA-kader op de AenM begroting.

Stichting Nidos

Stichting Nidos is op grond van het Burgerlijk Wetboek aangewezen als instantie die belast is met de (tijdelijke) voogdij over alleenstaande minder­jarige vreemdelingen (AMV). In het algemeen begeleidt de voogd een AMV tot deze de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt, is herenigd met zijn/haar ouders, of tot het moment dat een jongere terugkeert naar het land van herkomst. Voorts is Nidos ook belast met de opvang van AMV's. AMV’s die bij aankomst in Nederland 15 jaar en ouder zijn worden tijdens de asielprocedure en na een afwijzing opgevangen door het COA. Zodra een AMV een verblijfsstatus krijgt, wordt hij of zij opgevangen door Nidos. In het verlengde hiervan verzorgt Nidos ook de opvang en begeleiding voor (ex-)AMV’s tussen 18 en 21 jaar oud die nog niet voldoende in staat zijn zelfstandig in Nederland te wonen, werken en leven. Verder verzorgt Nidos ook de opvang voor een deel van de AMV’s in opvanggezinnen (OWG). Deze ziet in beginsel op kinderen die bij aankomst jonger dan 15 jaar zijn. Een andere kerntaak voor Nidos is om door middel van de maatregel van ondertoezichtstelling (OTS) de opvoedsituatie te verbeteren van minderjarige vreemdelingen die met hun ouders in Nederland zijn. 

De bijdrage aan Nidos bestaat uit begeleidingskosten (voogdij, jeugdbescherming en begeleiding) en verzorgingskosten (met name opvang). Deze bijdrage wordt op basis van jaarplannen verstrekt en is voor voogdij gerelateerd aan het aantal AMV’s onder begeleiding van Nidos en voor verzorging aan het aantal opgevangen AMV’s. Het aantal AMV’s onder begeleiding en in de opvang is afhankelijk van de in- en uitstroom van AMV’s (uitstroom bijvoorbeeld als gevolg van gezinshereniging) en het bereiken van de leeftijd van 18 jaar van de AMV’s.

Het hieronder gehanteerde normbedrag voor verzorgingskosten is afhankelijk van de verdeling over de verschillende opvang vormen (pleeggezin, woongroep of wooneenheid). Deze is geraamd op basis van de verwachte opbouw van de AMV-populatie. Afrekening vindt jaarlijks plaats op basis van de werkelijk gemaakte kosten voor opvang.

Bijdragen medeoverheden

Om de provincies en gemeenten te ondersteunen bij hun extra taken rondom de Spreidingswet, ontvangen zij een bijdrage uit respectievelijk het provincie- en gemeentefonds. In totaal is hier € 25,1 mln. meerjarig beschikbaar. Via een decentralisatieuitkering worden deze middelen jaarlijks aan de fondsen overgemaakt.

Subsidies

Stichting Vluchtelingenwerk Nederland (VWN)

VWN zet zich op basis van de Universele verklaring voor de Rechten van de Mens in voor de bescherming en het behartigen van de belangen van en het geven van voorlichting aan vluchtelingen en asielzoekers. Er wordt jaarlijks gekeken of de subsidie die wordt verstrekt nog wel voldoet aan de eisen die hiervoor zijn gesteld. Op deze wijze houdt AenM controle op de juistheid (rechtmatigheid e.d.) van de toekenning.

Opdrachten

Programma Ketenvoorzieningen

Het budget voor keteninformatisering is bedoeld voor het beheer en de structurele doorontwikkeling van de centrale voorzieningen die digitale informatie-uitwisseling binnen de migratieketen mogelijk maken. Het gaat hierbij onder andere om de Basisvoorziening Vreemdelingenketen (BVV), SIGMA en de Terugmeldvoorziening Migratieketen (TMK).

Versterking vreemdelingenketen

Vanuit het budget voor Versterking vreemdelingenketen worden middelen ingezet voor het uitvoeren van maatregelen die de werking van de migratieketen verbeteren. De extra middelen worden onder andere ingezet voor:

Aanpak van overlastgevende asielzoekers (€ 15 mln.)

Met deze middelen wordt ingezet op het tegengaan van overlast en criminaliteit in en rond opvanglocaties. Het doel is om de veiligheid te vergroten en de leefomgeving van bewoners, personeel en omwonenden te verbeteren. Er wordt gewerkt aan een structurele en langdurige aanpak, in nauwe samenwerking met ketenpartners en lokale overheden.

Opvanglocaties voor kansarme asielaanvragen (€ 15 mln.)

Er worden specifieke opvanglocaties ingericht voor asielzoekers met een kansarme aanvraag. Deze maatregel maakt een versnelde afhandeling mogelijk en zorgt ervoor dat beschikbare opvangplekken gerichter worden ingezet. Ook wordt hiermee beoogd de instroom van kansarme asielzoekers en overdrachten op grond van de Dublinverordening te beperken.

Migratiepartnerschappen (€ 16,8 mln.)

Er wordt in het kader van de Taskforce Internationale Migratie ingezet op brede partnerschappen met derde landen, waarbij een gelijkwaardige, open en duurzame relatie wordt ontwikkeld. Hiervoor is tot en met 2028 jaarlijks 10 miljoen euro extra beschikbaar gesteld aan het ministerie van Asiel en Migratie vanuit de begroting van het ministerie van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. Er wordt geïnvesteerd in samenwerkingsverbanden met en programma’s in herkomst- en doorreislanden. Deze partnerschappen richten zich op het terugdringen van irreguliere migratie en het bevorderen van terugkeer.

Daarnaast worden vanuit dit budget diverse kleinere opdrachten gefinancierd.

Versterking Grenstoezicht

Het budget voor Versterking grenstoezicht wordt ingezet om de uitvoerende taken op de grens te versterken, waaronder budget voor de bijdrage aan Frontex ( € 7,9 mln.). Frontex ondersteunt grensbewaking, terugkeeroperaties en operationele samenwerking binnen Europa. Hiermee wordt bijgedragen aan een goed functionerende buitengrensbewaking en versterking van de Europese migratie-infrastructuur.

Vanuit dit instrument worden ook de overheidsbijdrage aan projecten voor de implementatie van Europese verordeningen op grensdoorlaatposten gedaan, zoals de verordening Entry Exit Systeem en European Travel Information and Authorisation System.

Identificatie en Registratie vreemdelingen

Per 1 januari 2025 is de politie gestopt met het uitvoeren van de Identificatie en Registratiewerkzaamheden (I&R) ten behoeve van asielaanvragers. De hierbij behorende taken en activiteiten zijn overgedragen aan de nieuw opgerichte Dienst Identificatie en Screening Asielzoekers (DISA). Met deze overboeking worden de I&R middelen bij de politie structureel overgeheveld naar de DISA.

37.5 Terugkeer en bewaring vreemdelingen

Bijdragen aan agentschappen

DJI - Dienst Vervoer en Ondersteuning

De Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV) schakelt de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DVenO) van DJI in voor het vervoer van vreemdelingen die geen recht op verblijf meer hebben in Nederland, bijvoorbeeld voor het vervoer naar ambassades in het kader van een terugkeertraject, evenals vervoer naar luchthavens.

Subsidies

REAN-regeling

REAN staat voor Return and Emigration Assistance from the Netherlands en betreft een programma waarmee vrijwillige terugkeer en herintegratie wordt ondersteund.

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) in Nederland voert op verzoek van het ministerie van AenM het REAN-programma uit. Op basis van dit programma biedt IOM praktische terugkeerondersteuning aan vreemdelingen die naar Nederland zijn gekomen met het oog op langdurig verblijf en zelfstandig uit Nederland willen vertrekken, maar niet over voldoende middelen beschikken om hun eigen vertrek te organiseren. Daarnaast wordt via het REAN-programma aan een specifieke groep vreemdelingen herintegratieondersteuning aangeboden in het land van herkomst. De IOM levert daarmee een bijdrage aan de uitvoering van het Nederlandse terugkeerbeleid.

Overige subsidies

Niet-gouvernementele organisaties in Nederland voeren op grond van de «Subsidieregeling ondersteuning zelfstandig vertrek 2023» projecten uit met als doel om onrechtmatig verblijf van vreemdelingen in Nederland te voorkomen of te beëindigen door hun zelfstandig vertrek uit Nederland te ondersteunen. De nadruk ligt op activiteiten die erop gericht zijn vertrekplichtige vreemdelingen te bewegen tot zelfstandig vertrek uit Nederland. Daarnaast beoogt de subsidieregeling gemeenschapsonderdanen die de intentie hadden om zich voor langere duur in Nederland te vestigen, die het niet gelukt is om in Nederland voldoende inkomsten te genereren om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, die voor overlast (kunnen) zorgen en die sociaal maatschappelijke begeleiding nodig hebben bij hun terugkeer of herintegratie, te ondersteunen bij terugkeer. Daarnaast worden incidentele pilot projecten gericht op het vertrek van vreemdelingen gesubsidieerd.

Opdrachten

Vertrek Vreemdelingen

Als professionele terugkeerorganisatie voert de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV) het terugkeerbeleid uit. De DTenV regisseert met behulp van casemanagement het vertrek van vreemdelingen die geen recht hebben op verblijf in Nederland. Uitgangspunt is dat de eigen verantwoordelijkheid van de vreemdeling voorop staat. Bij vertrek kan de vreemdeling ondersteuning krijgen van de Nederlandse overheid. Pas wanneer de vreemdeling niet zelfstandig vertrekt en geen hulp aanvaardt van de DTenV of een andere organisatie, gaat de DTenV over tot gedwongen vertrek. Waar dat kan worden vreemdelingen Nederland uitgezet vanuit vreemdelingenbewaring of (strafrechtelijke) detentie. Zo levert de DTenV een bijdrage aan de veiligheid, het maatschappelijk evenwicht en aan het draagvlak voor het Nederlandse toelatingsbeleid.

37.7 Nationaal Programma Oekraïense Ontheemden

Bijdrage medeoverheden

Subsidies

Bij de opvang van ontheemden uit Oekraïne wordt gebruik gemaakt van de diensten van NGO's (non-gouvernementele organisatie) die daarvoor een subsidie ontvangen. Het budget wordt in 2026 geraamd op € 13,6 mln.

Opdrachten

De belangrijkste opdrachten onder deze post zijn de Regeling Medische Zorg Ontheemden (RMO) en Knooppunt Coördinatie en Informatie Oekraïne (KCIO).

Ontheemden uit Oekraïne hebben recht op medische zorg. Dit is geregeld in de Regeling Medische Zorg Oekraïne (RMO). De geschatte kosten voor 2026 bedragen € 262 mln.

Het KCIO is verantwoordelijk voor het plaatsen van nieuwe instroom aan beschikbare capaciteit, en verzamelt daartoe informatie over capaciteit en bezetting van alle gemeenten in Nederland. De kosten worden in 2026 geraamd op € 6 mln.

Ontvangsten

De geraamde ontvangsten bestaan uit diverse kleinere ontvangsten.