Algemene doelstelling

Nederland behoort wereldwijd tot de top met breedbandinfrastructuur dankzij concurrentie op en tussen meerdere netwerken. Door convergentie kunnen diensten als televisie, bellen en internet via meerdere netwerken worden afgenomen en ontstaan nieuwe gebruiksvormen uit combinaties van die toepassingen (zoals tv kijken via internet).

Voor post geldt dat de postmarkt in 2009 is geliberaliseerd. De tarieven voor zakelijke gebruikers zijn aanzienlijk gedaald en PostNL heeft concurrentie gekregen. Aan dit doel zijn voor de rest geen kwantitatieve of kwalitatieve doelstellingen verbonden. Tot 2011 waren er vier landelijke postvervoerders voor geadresseerde post, waarvan twee spelers zich in de loop van 2011 hebben teruggetrokken van de Nederlandse markt voor geadresseerde post. De gehele postmarkt  zit in zwaar weer door teruglopende volumes als gevolg van digitalisering.

Toelichting

• 1) Nederland is eerder op de ranglijst gedaald naar de 12de positie, omdat andere landen (onder andere in Azië) relatief meer investeren in ICT R&D en toepassing (zowel overheid als bedrijfsleven). Deze trend is onveranderd en werkt zwaar door in de ISI-index.

• 3) Het kengetal «Herfindahl Hirschman Index (HHI) Breedband internettoegang» zoals opgenomen in de oorspronkelijke begroting 2011 is door wisselende grondslagen en door enorme bewegingen in de markt (overnames van ISP's door vooral KPN) nietszeggend geworden. Dit kengetal is daarom vervallen.

  Het kengetal «Herfindahl Hirschman Index (HHI) Mobiele telefonie» over geheel 2011 (stand Q4) komt in juni 2012 beschikbaar. De huidige realisatie (3 711) is de stand van het derde kwartaal (Q3).

• 4) Het Kengetal over 2009 is een voorlopig cijfer omdat Post NL dit cijfer formeel heeft aangevochten (volgens Post NL moet het cijfer 95,2% zijn). Deze rechtszaak loopt nog. Het kengetal «Overkomstduur brieven binnen 24 uur» over 2011 komt begin 2013 beschikbaar

• 5) De CBS-publicatie is een enquête en kijkt terug in de tijd. Voor het meten van het gebruik van ICT door het bedrijfsleven zijn niet ieder jaar nieuwe gegevens beschikbaar.

• 6) Het kengetal «Penetratiegraad van TDAB radio-ontvangers in huishoudens» wordt door TNO geleverd aan het CBS ten behoeve van de CBS-uitgave «De Digitale Economie». Realisatiecijfers 2010 en 2011 betreffen voorlopige cijfers.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de programma-uitgaven/verplichtingen

Operationele doelstelling 1: Een efficiënt werkende communicatie- en postmarkt

In het kader van operationele doelstelling 1 zijn in 2011 meer verplichtingen aangegaan dan oorspronkelijk was geraamd. Deels door een committering van € 1,1 mln aan de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) voor het oplossen van ontvangstklachten (verplaatsing van een mast) en een committering van € 7,14 mln aan de Stichting Regionale Omroep Overleg & Samenwerking (ROOS) ter subsidiëring van de uitrol van een digitaal zendnetwerk. Daarnaast is een bedrag van € 5,5 mln gecommitteerd en betaald aan Radiocorp ter compensatie van de te late afgifte van de FM-vergunning (schikkingsbedrag rechtszaak). Ook met dit bedrag was geen rekening gehouden in de begroting 2011.

Regelgeving en Europese coördinatie

Implementatie nieuwe Europese regelgevingskader voor Telecommunicatie

In 2011 is de implementatie van het nieuwe Europese regelgevingskader voor Telecommunicatie in Nederlandse wetgeving door de Tweede Kamer afgerond. Het wetsvoorstel zal begin 2012 door de Eerste Kamer worden behandeld. Daarna zal alle regelgeving naar verwachting in mei 2012 in werking treden. Tegelijkertijd moet lagere regelgeving worden afgerond.

Roaming

De huidige Europese roamingverordening loopt medio 2012 af. Momenteel is nog een discussie gaande met de Europese Commissie gericht op de toekomstige besluitvorming omtrent voortzetting van deze verordening. EL&I is van opvatting dat concurrentie bepalend zou moeten zijn voor de prijsvorming. Indien het daaraan mocht schorten dan is regulering noodzakelijk. Deze moet voldoende bescherming bieden aan Europese consumenten tegen excessieve prijsvorming bij roaming.

Telecom- en postmarkt

Netneutraliteit

In het kader van de herziening van het Europees regelgevingskader voor de elektronische communicatiesector is netneutraliteit opgenomen in het wetsvoorstel ter wijziging van de Telecommunicatiewet (TK, 32 549). Dit omvat dat aanbieders van internettoegang transparant moeten zijn over hoe zij hun netwerkverkeer behandelen. In aanvulling daarop is opgenomen dat aanbieders van internettoegang, behoudens enkele uitzonderingen, geen diensten of toepassingen op het internet mogen belemmeren of vertragen. Directe aanleiding voor deze aanvullende wetgeving was dat meerdere mobiele telecomaanbieders innovatieve concurrerende diensten (zouden willen) belemmeren.

Frequentie- en antennebeleid

Toezicht op emissie van elektromagnetische velden van zendmasten

Er is in 2011 nog geen verbetering van het toezicht op de emissie van elektromagnetische velden van zendmasten gerealiseerd. In 2011 is gezocht naar een aanpak die past binnen het bestaande wetgevende kader, waarmee deze aanpak eenvoudiger is te realiseren. Dit heeft tot nieuwe inzichten geleid. De oplossing met dit verbeterde toezicht, in een beleidsregel uitgewerkt, zal in de eerste helft van 2012 worden gepubliceerd en vanaf dat moment worden geëffectueerd.

Herziening R&TTE richtlijn

In de begroting 2011 was voorzien dat in 2011 de Europese Commissie het initiatief zou nemen om de richtlijn voor radioapparatuur en de wederzijdse erkenning van conformiteit (R&TTE richtlijn) te herzien die betrekking heeft op radio- en randapparatuur. De Europese Commissie heeft dit initiatief echter nog niet genomen in 2011. De voorbereidingen zijn in 2009 gestart en de herziening van de richtlijn wordt nu in de eerste helft van 2012 verwacht.

Toelichting

Nummers en internetdomeinnamen

Operationele doelstelling 2: Een veilig en betrouwbaar elektronisch- en postnetwerk

Netwerk- en informatiebescherming

Weerbaarheid tegen uitval energie en telecom/ICT

Het traject CapaciteitsAnalyse Elektriciteit en Telecom (CAET) heeft langer geduurd dan was gepland. Van de laatst betrokken sectoren (drinkwater, olie en openbaar bestuur) zijn de rapportages nog in 2011 opgesteld, maar heeft bespreking van de aanbevelingen nog niet plaatsgevonden. Het traject CAET wordt in april 2012 afgesloten met een brede bijeenkomst voor alle betrokken sectoren waarin de bevindingen en «best practices» nog eens worden gedeeld.

Bescherming privacy internetgebruiker

Een meldplicht voor datalekken is opgenomen in de wijziging van de Telecommunicatiewet (implementatiewet), die nu in de Eerste Kamer ligt. Tevens zullen, ter implementatie van de Bijzondere Privacyrichtlijn, de regels met betrekking tot het gebruik van zogenaamde cookies aangepast worden. Om te komen tot een geharmoniseerde toepassing van de nieuwe regels rond het gebruik van cookies in de diverse lidstaten van de Europese Unie, is Eurocommissaris Kroes in gesprek met het Europese bedrijfsleven over de praktische invulling van de regels.

Operationele doelstelling 3: Realiseren van de economische en maatschappelijke meerwaarde van ICT-toepassingen en diensten voor burgers, bedrijven en overheid

In het kader van operationele doelstelling 3 zijn in 2011 meer verplichtingen aangegaan dan oorspronkelijk was geraamd, omdat een deel van de opdracht aan Agentschap NL voor 2011 per abuis niet in 2010 was vastgelegd. Dat is alsnog (voor € 5,1 mln) in 2011 gebeurd.

Instrumenten en activiteiten

Op 17 mei 2011 is de Digitale Agenda.nl aan de Tweede Kamer gestuurd. Deze agenda zet de ambities neer wat betreft inzet van ICT voor groei en welvaart en de hiervoor benodigde randvoorwaarden. De Digitale Implementatie Agenda.nl die op 13 december aan de Tweede Kamer is gestuurd beschrijft hoe deze ambities te realiseren. Daarnaast wordt in deze agenda aangeven hoe over de voortgang van de acties zal worden gerapporteerd.

Digitale Economie & maatschappij

Programma Implementatie ICT-agenda (PRIMA)

EL&I is coördinerend ministerie en beheert de gelden die voor PRIMA (Programma Implementatie ICT-agenda) worden uitgegeven. PRIMA betreft een interdepartementaal programma, waaruit een project alleen kan worden gefinancierd, wanneer een departement ook eigen middelen inbrengt. Als penvoerend departement is EL&I voor de betalingen op PRIMA grotendeels afhankelijk van de betalingen en declaraties van de overige betrokken departementen. In 2011 is hiervoor minder opgevraagd dan geraamd.

COMMIT

Dit kabinet zet in op het omzetten van R&D – kennis dus – in kunde en in kassa. En het wil de totale R&D – privaat en publiek – laten stijgen tot 2,5 procent van het BBP in 2020. EL&I stimuleert alle ondernemers in Nederland om te investeren in vernieuwende producten, diensten en processen. Dat doet EL&I met risicokapitaal, met innovatiekrediet en met fiscale instrumenten. En dat is op 16 november 2011 gebeurd met de lancering van het ICT-onderzoeksprogramma COMMIT. COMMIT is een voorbeeld van het bedrijfslevenbeleid nieuwe stijl, waarin ondernemers, onderzoekers en overheden samen achter het stuur zitten. Een vierjarig onderzoeksprogramma van € 110 mln, waarvan 55 procent wordt betaald door het bedrijfsleven en 45 procent uit het budget komt vanuit de overheid.

COMMIT is gebouwd op drie pijlers, namelijk «informatie», «kleine computers» en «grootschalige rekendiensten» en valt uiteen in 16 projecten. Daarbinnen gaan kennisinstellingen, bedrijven en non-profit-organisaties samen aan de slag met ICT-producten en diensten. Zoals voor huisartsen, die medische gegevens snel en veilig willen laten onderzoeken. Zoals met technieken om digitale opnamen van opsporingscamera’s te scannen. En zoals met mogelijkheden om GPS en andere satellietgegevens te gebruiken in de precisielandbouw. Zo gaat COMMIT bijdragen aan innovatieve producten en diensten waarmee Nederland zijn economische groei kan aanjagen en waarmee we tegelijkertijd een antwoord kunnen geven op grote maatschappelijke vraagstukken.

Digitale dienstverlening voor bedrijven

Ondernemingsdossier

In 2011 is gestart met de invoering van het Ondernemingsdossier in drie branches: horeca, recreatie en rubber- en kunstofindustrie. Naast het bedrijfsleven zijn ook overheidsorganisaties op het Ondernemingsdossier aangesloten.

e-Factureren

Het project e-Factureren werd verlengd tot 2014. Het doel om in 2011 10% van het totaal aantal facturen aan de rijksoverheid elektronisch te ontvangen en te worden verwerkt is gehaald. Door de inzet van de overheid als «launching customer» is in de markt een onomkeerbaar proces in gang gezet: steeds meer bedrijven versturen hun facturen voortaan elektronisch. Het gebruik van Digipoort als centraal aanleverpunt voor elektronische facturen aan de overheid speelt een belangrijke rol in het bereiken van de doelstellingen. De oorzaak aan leverancierszijde is vooral de complexiteit van de koppeling met Digipoort waardoor de business case alleen aantrekkelijk is voor de heel grote leveranciers van het Rijk en aan overheidszijde kost het meer tijd om de back-office processen af te stemmen op ontvangst en automatische verwerking van e-facturen. EL&I droeg samen met BZK de aanloopverliezen van Digipoort om het gebruik te stimuleren en het «early adopter» probleem te vermijden. Voor bedrijven is het verzenden van e-facturen via de Digipoort gratis en overheden betalen een marktconforme prijs voor het gebruik. Het opdrachtgeverschap voor e-factureren via de Digipoort is door EL&I per 31 december 2011 overgedragen aan BZK. EL&I richt zich na 2011 vooral op het stimuleren van de markt.

SBR

De belastingdienst is in 2011 begonnen de verplichtstelling van SBR te starten in 2013 voor inkomensbelasting en vennootschapsbelasting van ondernemers.

Antwoord voor Bedrijven

De overheid werkt aan een moderne elektronische voordeur om gegevens met bedrijven digitaal te kunnen afwikkelen voor betere overheidsdienstverlening en reductie van administratieve lasten. Open standaarden zijn daarbij de norm. Daarvoor beheert het College Standaardisatie een lijst met open standaarden over techniek (systeemkoppelingen) en eenduidige begrippen in ketens (semantiek). In 2011 zijn vijf nieuwe standaarden toegevoegd aan die lijst, zoals een standaard voor elektronische betalingen. Eind 2011 is het mandaat van het College Standaardisatie met drie jaar verlengd. De scope is verbreed naar het maken van afspraken over eOverheidsvoorzieningen en standaarden in economische topsectoren, zoals Logistiek en AgroFood.

Toelichting

• 1) In 2011 heeft Antwoord voor bedrijven de portaalfunctie verder verstevigd zoals afgesproken. Dit vertaalt zich in een half miljoen meer bezoekers dan het streefcijfer. Dit mooie resultaat is terug te voeren op het toevoegen van features bij de vernieuwing van de site, waardoor de vindbaarheid van de site stevig gegroeid is. Dat betekent dat als een ondernemer via een zoekmachine (bijvoorbeeld Google) zoekt, hij eerder bij Antwoord voor bedrijven uitkomt. Een van de features die verbeterd is, is dat er veel meer trefwoorden aangebracht kunnen worden. Hoe meer trefwoorden, hoe beter vindbaar. Daarnaast was het streefcijfer voor 2011 niet heel hoog gekozen, omdat voorzien was dat met de vernieuwing van de site een tijdelijke dip in de bezoekcijfers zou komen. Een eerste versie van een platform, waar de ondernemer de informatie gepersonaliseerd aangeboden kan krijgen, is gelanceerd en wordt steeds verder ontwikkeld. Daarnaast participeert Antwoord voor bedrijven volop in de eerste stappen van de ontwikkeling van het digitale ondernemersplein waar de dienstverlening van Antwoord voor bedrijven een plaats krijgt.

• 3) Een zo groot mogelijk aantal bezoekers op de website van Digivaardig & Digibewust is op zichzelf nooit een doelstelling geweest van het programma. Het zegt namelijk slechts voor een klein deel iets over het beoogde bereik onder de doelgroepen en het succes van het programma. Afgezien daarvan is het gezien de activiteiten in 2011 ook goed verklaarbaar. Dit jaar is het aantal bezoekers afgenomen ten opzichte van het jaar daarvoor, puur omdat er geen gerichte campagne is geweest die naar een website leidt. Dit had diverse redenen: er is in de voorlichtingsactiviteiten juist ook meer aandacht geweest voor offline media (brochures, tijdschriften, kranten) en televisie (bv Cluebie, TV-aandacht op Safer Internet Day). Daarnaast is er –mede door de focusverschuiving van EL&I zoals aangegeven in de Digitale Agenda– in plaats van publiekscampagnes die leiden tot websitebezoeken, veel meer gewerkt aan de afsprakenkaders aan de achterkant die moeten leiden tot meer veiligheid op internet en aan het borgen van initiatieven en projecten op het gebied van digivaardigheid. Zoals de voorbereidingen voor de Meldknop met alle relevante partijen in het speelveld op het gebied van veiligheid en het regelen van borging van de ontwikkelde materialen en projecten op het gebied van digibeten bij instanties als UVW, bibliotheken en Stichting Lezen en Schrijven.

Innovatieve mobiele- en omroeptoepassingen

Uitgifte GSM-vergunningen

Vanwege door de Tweede Kamer gewenste wijzigingen is meer tijd nodig in de voorbereiding van de uitgifte. De vergunningen voor de 800-, 900- en 1 800 MHz band, alsmede vergunningen voor enkele kavels in de 2,1 GHz band en de 2,6 GHz band zullen daardoor in 2012 worden uitgegeven. In de brief van 6 januari 2012 betreffende Regeling veiling mobiele communicatie is de Tweede Kamer hierover nader geïnformeerd en is aangegeven dat de start van de veiling is voorzien voor eind oktober 2012.

Algemeen: Beleidsvoorbereiding en evaluaties

Een bedrag van € 5,5 mln is in 2011 gecommitteerd en betaald aan Radiocorp ter compensatie van de te late afgifte van de FM-vergunning (schikkingsbedrag rechtszaak). Met dit bedrag was geen rekening gehouden in de begroting 2011.

Toelichting op de apparaatsuitgaven

In 2011 bleek voor het Agentschap Telecom een lagere bijdrage vereist dan geraamd was in de oorspronkelijke begroting.

Toelichting op de ontvangsten

In het kader van operationele doelstelling 1 zijn er meer ontvangsten binnengekomen dan begroot. Deze ontvangsten betroffen de eerste termijnbetaling voor 2011 van € 21,2 mln van de commerciële radio-omroepen voor het verlengen van hun FM-vergunningen voor de periode 2011–2017 en € 2,6 mln van de vergunninghouders van frequenties in de 2,6 GHz band (opbrengst van de in 2010 gehouden veiling). Met deze opbrengsten was in de begroting 2011 geen rekening gehouden.

Toelichting

Een veilig en betrouwbaar elektronisch- en postnetwerk

Het algemene beeld dat in de doorlichting van operationele doelstelling 10.2 «Een veilig en betrouwbaar elektronisch- en postnetwerk» (OD2) en operationele doelstelling 10.3 «Realiseren van de economische en maatschappelijke meerwaarde van ICT-toepassingen en diensten voor burgers, bedrijven en overheid» (OD3) wordt geschetst, is dat de overheid vanwege opgetreden markt- en systeemfalen een legitieme rol heeft om te interveniëren op het terrein van elektronische communicatie. De gekozen operationele doelstellingen OD2 en OD3 sluiten hierop aan. Het gevoerde beleid en de ingezette beleidsinstrumenten hebben de realisatie van deze doelen dichterbij gebracht. Er worden geen instrumenten gemist en er is sprake geweest van een voldoende gebalanceerde en overwegend doeltreffend ingezette instrumentenmix, variërend van faciliteren en aanjagen tot het opleggen van wettelijke verplichtingen en het toezicht daarop. Waar mogelijk is de primaire verantwoordelijkheid bij bedrijven en eindgebruikers belegd waardoor zelfregulering ook de ruimte heeft gekregen. In de beleidsdoorlichting van OD2 en OD3 is vastgesteld dat wat betreft de doelmatigheid van de instrumenten deze in ieder geval kostenbewust zijn ingezet. Tot slot is een belangrijke les dat het beleidsterrein waar OD2 en OD3 op ziet, dusdanig complex en dynamisch is dat een klassieke beleidsbenadering niet volstaat. De ontwikkelingen laten zich moeilijk sturen en worden door tal van factoren en actoren beïnvloed.

Universele Dienst Post

De evaluaties zijn uitgevoerd door Intomart gfk (gebruikers) en Ecorys (kosten). Onderzocht zijn de behoeften en het gedrag van gebruikers en de kosten van de UPD-verplichtingen. Dan gaat het om: het aantal verplichte bezorgdagen (6), het aantal postvestigingen, het aantal brievenbussen en de overkomstduur van brieven (95% van de poststukken moet binnen 24 uur zijn bezorgd). Een meerderheid van gebruikers zou met minder UPD-verplichtingen genoegen nemen, m.n. het aantal bezorgdagen. Uit de evaluatie bleek voorts dat het schrappen van één verplichte bezorgdag de meeste besparingen oplevert. Besloten is om het aantal verplichte bezorgdagen terug te brengen van zes naar vijf en de rest voorlopig in tact te houden. Hiervoor wordt een wetsvoorstel voorbereid.