Het stelsel van studiefinanciering biedt studenten in het hoger onderwijs en deelnemers in de beroepsopleidende leerweg (vanaf 18 jaar) de financiële mogelijkheden om in Nederland en daarbuiten onderwijs te kunnen volgen.

De Minister is verantwoordelijk voor de doeltreffende en doelmatige werking van het stelsel van studiefinanciering, zoals geregeld in de Wet studiefinanciering 2000.

Financieren: De Minister financiert het stelsel waarbij de financiële toegankelijkheid is gewaarborgd: er zijn geen onoverkomelijke financiële belemmeringen om te gaan studeren. Tegelijkertijd wordt recht gedaan aan het principe dat studeren ook een investering door de student zelf is. Tevens wordt recht gedaan aan de bijdrage die ouders daaraan kunnen leveren.

Voor indicatoren over studiefinanciering wordt verwezen naar de publicatie Kerncijfers.

Regeerakkoord

Elementen van het regeerakkoord die wel zijn gerealiseerd:

• • Per 1 januari 2013 is de aanspraak van studenten in het hoger onderwijs op de reisvoorziening met twee jaren teruggebracht tot de periode van de nominale studieduur, vermeerderd met één jaar.

• • De verhoging van het boetebedrag bij onterecht bezit reisvoorziening vond eind 2012 plaats.

• • De bijverdiengrens wordt in het laatste jaar van de studie buiten beschouwing gelaten voor studentondernemers.

Met de uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie is duidelijk geworden dat de 3 uit 6-eis niet meer gesteld kan worden aan migrerend werknemers (Commissie-Nederland C-542/09). De 3 uit 6-eis houdt in dat studenten, om aanspraak te maken op meeneembare studiefinanciering, 3 van de 6 jaren voorafgaand aan inschrijving bij de buitenlandse instelling in Nederland moeten hebben gewoond. Naar aanleiding van de uitspraak van het Hof is sinds 29 mei 2013 in de Wet studiefinanciering 2000 de mogelijkheid opgenomen om een maximum te stellen aan het aantal nieuwe studenten dat aanspraak kan maken op meeneembare studiefinanciering. Omdat de instroom van nieuwe studenten in de meeneembare studiefinanciering geen grote toename heeft laten zien is het vooralsnog niet nodig gebleken ook daadwerkelijk een maximum aan de nieuwe instroom te stellen.

Toelichting:

Zowel voor de uitgaven als de ontvangsten wordt een onderscheid gemaakt tussen relevant en niet-relevant. Relevant betekent: relevant voor het begrotingstekort/EMU-saldo. De relevante uitgaven worden hoofdzakelijk gevormd door studiefinanciering die meteen als gift wordt toegekend en uitgekeerde prestatiebeurs die wordt omgezet in een gift (na behalen diploma binnen tien jaar). Onder de niet-relevante uitgaven vallen vooral de prestatiebeurs (zolang die nog niet is omgezet in een gift) en de rentedragende leningen.

De relevante ontvangsten worden vooral gevormd door de ontvangen rente op leningen. De niet-relevante ontvangsten betreffen hoofdzakelijk aflossingen op de hoofdsom van rentedragende leningen.

Inkomensoverdracht

Basisbeurs

Een basisbeurs is een algemene voorziening die er toe bijdraagt dat studenten in het hoger onderwijs en deelnemers van 18 jaar en ouder in de beroepsopleidende leerweg financieel in staat worden gesteld om onderwijs te volgen in Nederland en daarbuiten.

Toelichting:

Het aantal studerenden met een vorm van studiefinanciering is in 2013 totaal 9.013 lager dan geraamd. Bij de studerenden met een basisbeurs ligt dit aantal per saldo 10.835 lager dan verwacht. Bij het wo is het aantal nog licht gestegen, maar bij het hbo en de bol (met name niveau 1/2) is de realisatie over 2013 lager dan de raming.

Het aantal studerenden zonder beurs maar met een rentedragende lening en/of de reisvoorziening is per saldo 1.822 hoger dan geraamd. Bij het wo hebben 4.664 minder studenten gebruik gemaakt van deze mogelijkheden, maar bij de bol en het hbo samen ligt dit aantal in totaal 6.486 hoger.

Toelichting:

Aanvullende beurs

In de studiefinanciering wordt recht gedaan aan de bijdrage die ouders kunnen leveren aan de investering van hun kinderen. Daarom wordt rekening gehouden met een zogenoemde ouderlijke bijdrage. In het geval dat ouders onvoldoende inkomen hebben om een bijdrage te leveren, hebben studerenden een extra financiële belemmering te overwinnen. Om deze belemmering weg te nemen wordt aan hen een aanvullende beurs verstrekt die afhankelijk is van het ouderlijk inkomen.

Toelichting:

Het aantal verstrekte aanvullende beurzen is in 2013 iets lager dan geraamd. Deze lagere realisatie ligt enigszins in lijn met de lagere realisatie bij de aantallen basisbeurs (zie tabel 11.3).

Toelichting:

Reisvoorziening

Als onderdeel van het stelsel van studiefinanciering, draagt een reisvoorziening bij aan de toegankelijkheid van het onderwijs. Meer in het bijzonder is het doel van de reisvoorziening om studenten te faciliteren in het reizen van huis naar de onderwijsinstelling en van huis naar de stageplaatsen. Gekozen kan worden tussen een week- of een weekeindreisproduct.

Toelichting:

Het aantal studenten met een reisvoorziening is in 2013 per saldo 15.806 hoger dan geraamd. In de bol zijn ten opzichte van de raming 2.914 meer OV-kaarthouders, in het ho ligt het aantal OV-kaarthouders ten opzichte van de raming 13.704 hoger. Het aantal studenten met een financiële vergoeding voor studeren in het buitenland is in 2013 per saldo met 812 gedaald, voornamelijk bij het ho.

Toelichting:

Overige uitgaven

De overige uitgaven omvatten voornamelijk technische boekingen, waaronder achterstallige rechten en boekingen tussen relevante en niet-relevante uitgaven. Daarnaast komen ten laste van dit artikelonderdeel ook uitgaven gedaan aan EG-studerenden, voorschotten en handbetalingen. Het verschil tussen raming en realisatie 2013 bedraagt € 6,6 miljoen.

Leningen

De leenmogelijkheden in de studiefinanciering stellen studerenden in staat om hun eigen bijdrage tegen relatief gunstige voorwaarden via de rijksoverheid te financieren. Naast een rentedragende lening voor levensonderhoud kunnen studenten in het hoger onderwijs gebruik maken van het collegegeldkrediet.

Toelichting:

Bijdrage aan agentschappen

Ontvangsten

Het terugbetalingssysteem van leningen is naar draagkracht. Wie gelet op zijn of haar inkomen niet kan terugbetalen, hoeft niet terug te betalen. Voor wie bewust leent, is de studielening hiermee een veilig instrument voor de financiering van onderwijs.

Toelichting:

In vergelijking met de raming terugbetaling studieleningen is er in 2013 per saldo € 70,0 miljoen minder terugbetaald. Dit saldo betreft voornamelijk de – € 74,4 miljoen minder relevante rente-ontvangsten als gevolg van een lagere rente dan waarmee in de raming rekening is gehouden en € 4,0 miljoen meer niet-relevante ontvangsten hoofdsom studielening.

Toelichting:

Tabel 11.13 geeft de vorderingstanden aan het einde van het jaar. Het betreft de vorderingen op oud-studenten en op actieve studenten, exclusief de prestatiebeursleningen.

Toelichting:

Het verschil tussen realisatie en raming 2013 bij de ontvangsten op kortlopende vorderingen bedraagt totaal € 44,1 miljoen. Het grootste deel van dit verschil (€ 38,1 miljoen) betreft meer-ontvangsten reisvoorziening (opbrengsten incasso OV-kaart). OCW int deze vorderingen nu zelf, waar voorheen DUO deze ontvangsten verrekende met de vervoersbedrijven. Daarnaast een verschil van € 3,5 miljoen bij de lastig te ramen ontvangsten uit achterstallige lagere rechten en € 2,5 miljoen meer overige ontvangsten.