Realisatie begrotingsuitgaven Veiligheid en Justitie € 12.625 miljoen

Art. 32 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding 11,8%

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Meetbare gegevens

De bevoegdheid van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is beperkt. Ook geldt dat normen voor een adequaat rechtsbestel zich niet in indicatoren laten vatten die in één oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen. Met behulp van monitoren, trendrapportages, beleidsdoorlichtingen en beleidsevaluaties wordt op kwantitatieve, maar ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de effecten van het beleid om de toegang tot de rechtspleging te bevorderen (beleidsartikel 32.2). Voor de rechtspraak kan dit slechts met kwalitatieve indicaties (beleidsartikel 32.3).

Gesubsidieerde rechtsbijstand

In 2014 is de eerste algemene maatregel van bestuur, behorend bij de stelselvernieuwing rechtsbijstand, in procedure gebracht. Dit besluit bevat een viertal maatregelen: bijstelling van een aantal forfaitaire vergoedingen in het strafrecht, een beperkte verlaging van de vergoeding voor bewerkelijke zaken in het strafrecht, een generieke verlaging van de vergoeding per forfaitair punt en het bevriezen van de indexering van zowel de vergoedingen aan rechtsbijstandverleners als de eigen bijdragen van rechtzoekenden. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen nam de Eerste Kamer de motie Kox27 aan, waarin de regering wordt verzocht de AMvB niet in werking te laten treden voordat een beleidsdebat over de bezuinigingen op de rechtshulp en de toegang tot het recht en de rechter heeft plaatsgevonden. Hierdoor is de AMvB niet op 1 januari maar op 1 februari 2015 in werking getreden Voorts is er naar aanleiding van de motie Scholten c.s.28 die is aangenomen tijdens de begrotingsbehandeling 2015 in de Eerste Kamer, een commissie ingesteld die onderzoek gaat doen naar de oorzaken van de kostenstijging in de rechtsbijstand. Het onderzoek zal zich tevens richten op de maatregelen genoemd in deze AMvB.

Het wetsvoorstel, waarin de meer fundamentele onderdelen van de stelselvernieuwing worden geregeld, is in 2014 in consultatie gegeven. Het wetsvoorstel bevat onder andere de versterking van de eerste lijn en de maatregel scheiden op basis van gezinsinkomen. Inmiddels is de procedure met betrekking tot het wetsvoorstel Rechtsbijstand opgeschort in afwachting van de bevindingen van de bovengenoemde commissie.

Gerechtsdeurwaarders

Op 1 oktober 2014 is het wetsvoorstel tot wijziging van de Gerechtsdeurwaarderswet ingediend.29 De belangrijkste elementen in de regeling van het ambt van de gerechtsdeurwaarder zijn: de omvang en de verantwoordelijkheden van het beroep van gerechtsdeurwaarder, een nadere uitwerking en versterking van het toezicht en tuchtrecht en een aantal aanpassingen in de wet die van belang zijn voor het goed functioneren van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders als publiekrechtelijke beroepsorganisatie.

Doorberekening kosten toezicht en tuchtrecht juridische beroepen

Het wetsvoorstel doorbelasten van toezicht en tuchtrecht juridische beroepsgroepen dat beoogd was in 2014 in werking te treden, is vertraagd. Het wetsvoorstel is begin 2015 naar de Tweede Kamer verzonden.30 Zie verder onder «bijdragen ZBO’s en RWT’s, Bureau Financieel Toezicht».

Toezicht advocatuur

In 2014 is de Wet positie en toezicht advocatuur door beide Kamers aangenomen.31 De wet is op 1 januari 2015 in werking getreden. Met de inwerkingtreding van de wet zijn de bevoegdheden van de dekens in het kader van het toezicht op advocaten uitgebreid en versterkt. Voorts wordt het nieuwe college van toezicht eindverantwoordelijk voor het functioneren van het toezicht op de advocatuur.

Herziening initiële opleiding rechterlijke macht

Het wetsvoorstel tot herziening van de initiële opleiding van rechters en officieren van justitie is in 2014 in consultatie gegeven en voor advies voorgelegd aan de Raad van State. Op basis van een voorlopige voorziening is de initiële opleiding rechterlijke macht begin 2014 reeds gestart. In dit wetsvoorstel zijn de vroegere raio-, rio- en oio-opleiding samengebracht in twee nieuwe opleidingen: een opleiding tot rechter en een opleiding tot officier van justitie. De parlementaire behandeling zal naar verwachting in 2015 plaatsvinden.

Wetsvoorstel aanpassing griffierechten

In 2014 is € 13 mln. aan financiële ruimte gevonden om de hoogte van enkele categorieën griffierechten structureel te matigen. De invoering van het wetsvoorstel is nu voorzien medio 2015. De later dan geplande invoering leidde tot een besparingsverlies van totaal € 38 mln. in 2014 (€ 33 mln. minder ontvangsten en € 5 mln. meer uitgaven als gevolg van uitblijven vraaguitval).

Wijziging van de Grondwet door codificatie van het recht op een eerlijk proces

Het wetsvoorstel is in concept gereed en heeft in 2014 de consultatiefase doorlopen. Inwerkingtreding is voorzien medio 2015.

Buitengerechtelijke geschiloplossing

Het wetsvoorstel dat de implementatie van de richtlijn Alternatieve Beslechting Consumentengeschillen en de verordening betreffende onlinebeslechting van consumentengeschillen regelt is in 2014 aan de Tweede Kamer voorgelegd en in januari 2015 door de Tweede Kamer goedgekeurd.32

Wetsvoorstel eigen bijdrage veroordeelden

Het wetsvoorstel eigen bijdrage strafvordering en slachtofferzorg is in het najaar van 2014 aan de Tweede Kamer aangeboden.33 De Kamer heeft een rondetafelgesprek gehouden eind december. Naar verwachting zal het parlementaire proces in de loop van 2015 afgerond kunnen worden.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in Nederland op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. Voor het civiele- en strafrecht is hij dat tevens voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De uitgaven zijn nagenoeg gelijk aan de oorspronkelijke raming.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

De Raad voor Rechtsbijstand (RvR) is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand. Het betreft hier de kosten voor personeel en materieel van de Raad en het Juridisch Loket. De RvR is kaderstellend en financiert het Juridisch Loket. Ook ziet de Raad toe op de kwaliteit van de rechtsbijstandverlening en zorgt zij voor voldoende beschikbaarheid.

Het Bureau beëdigde tolken en vertalers (btv) is onderdeel van de Raad voor Rechtsbijstand en is door de Minister van Veiligheid en Justitie belast met enkele uitvoeringsaspecten van de Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv). Deze wet verplicht justitie en politie om, in het kader van straf- en vreemdelingenrecht, alleen tolken en vertalers in te zetten die staan geregistreerd in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv).

Bureau Financieel Toezicht

Het Bureau Financieel Toezicht (BFT) houdt financieel toezicht op gerechtsdeurwaarders en integraal toezicht op notarissen en kandidaatnotarissen. Daarnaast ondersteunt het BFT de Commissies van deskundigen (die door de Minister van Veiligheid en Justitie benoemd worden) bij het beoordelen van ondernemingsplannen van gerechtsdeurwaarders en het notariaat. Het BFT is voorts belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Het budget voor de bijdrage aan het BFT is vanaf 2014 naar beneden bijgesteld in verband met de verwachte inwerkingtreding van het wetsvoorstel doorberekening kosten toezicht en tuchtrecht juridische beroepen per 1 januari 2014. Deze inwerkingtreding heeft echter niet in 2014 plaatsgevonden waardoor de bijdrage aan het BFT voor 2014 onveranderd € 6,25 mln. bedroeg.

Subsidies

Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken

De Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken (SGC of de Geschillencommissie) beoordeelt consumentenklachten.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het Bureau WSNP bij de Raad voor Rechtsbijstand te Den Bosch coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk te onderhouden. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de schuldsaneringen. In 2014 bedroeg het aantal nieuwe schuldsaneringszaken ruim 10.000.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand is een ZBO belast met de uitvoering van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. De Raad verstrekt subsidie door middel van een toevoeging aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september tot en met 31 augustus.

De afname van de uitgaven aan toevoegingen bij de rechtsbijstand in 2014 ten opzichte van 2013 is met name het gevolg van de lagere uitgaven op het terrein van civiele toevoegingen. Dit hangt vooral samen met de verhoging van de eigen bijdragen vanaf oktober 2013. Hierdoor daalde de gemiddelde netto-kosten per toevoeging. Ook het aantal civiele toevoegingen is iets lager dan vorig jaar, zij het hoger dan bij begroting was geraamd.

Het beroep op de rechtsbijstand was circa € 27 mln. hoger dan in de begroting was voorzien. Dit tekort is opgevangen door de vordering van de Raad voor Rechtsbijstand op het Ministerie van Veiligheid en Justitie met circa € 27 mln. te laten oplopen.

Overig Adequate toegang tot het rechtsbestel

Op dit onderdeel is terughoudend omgegaan met de uitgaven ter compensatie van andere onderdelen binnen dit artikel.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak

De Minister van Veiligheid en Justitie bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het overkoepelende bestuur van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht.

In dit beleidsartikel wordt de beleidsdoelstelling van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van de rechtspleging toegelicht. In hoofdstuk 7 «Raad voor de rechtspraak» wordt de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten gegeven. Op grond van de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering, zoals geschetst in hoofdstuk 7, toegekend aan de gerechten en de Raad voor de rechtspraak.

Er is € 24,4 mln. minder uitgegeven aan de rechtspraak dan geraamd. Dit vanwege het feit dat er in 2014 minder zaken zijn ingestroomd dan waar bij de oorspronkelijke begroting rekening mee was gehouden.

Instroom en productie

Toelichting

De instroom was in 2014 ongeveer even hoog in 2013. Het aantal afgehandelde zaken was in 2014 iets hoger dan in 2013. Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken was lager dan aanvankelijk bij de begroting was geraamd. In 2014 stroomde er ruim 1,75 miljoen zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken bedroeg eveneens ruim 1,75 miljoen. Er is ten opzichte van 2013 sprake van een stijging bij kanton en bestuurszaken en een daling bij civiel, straf en vreemdelingenzaken. In het jaarverslag van de Rechtspraak, uitgebracht door de Raad voor de rechtspraak, dat tevens aan de Staten-Generaal wordt aangeboden, wordt meer gedetailleerd ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2014.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

College bescherming persoonsgegevens (Cbp)

Het Cbp houdt toezicht op de naleving en toepassing van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet gemeentelijke basisadministratie (Wet GBA).

College voor de Rechten van de Mens (CRM)

Het CRM vervult de rol van waakhond op het gebied van mensenrechten in Nederland. De wettelijke taken en bevoegdheden van CRM bestaan onder meer uit het op verzoek onderzoek doen en oordelen of verboden onderscheid is gemaakt naar aanleiding van individuele (discriminatie-) klachten. Het CRM heeft voorts als taak het doen van onderzoek naar schendingen van mensenrechten of naar het niveau van bescherming van deze rechten op een specifiek terrein. Daarnaast rapporteert het CRM over en doet aanbevelingen op het terrein van de mensenrechten, waaronder het jaarlijks rapporteren van de mensenrechtensituatie in Nederland. Ook adviseert het CRM over wet- en regelgeving. Het College geeft voorlichting en stimuleert en coördineert het onderwijs over de rechten van de mens en het stimuleert samenwerking van nationale en internationale organisaties.

Centraal Administratie Kantoor (CAK)

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie heeft het CAK (een ZBO onder het Ministerie van VWS) aangewezen als uitvoerder van de in het Regeerakkoord aangekondigde bijdrageregeling in strafzaken. Om dit te kunnen realiseren zijn er bij tweede suppletoire begroting 2014 middelen toegekend voor de implementatiekosten.

Ontvangsten

Griffierechten

De griffierechtontvangsten zijn lager dan bij begroting 2014 geraamd. Dit is veroorzaakt doordat het wetsvoorstel aanpassing griffierechten in 2014 niet in werking is getreden (€ 33 mln.) en doordat de instroom aan zaken lager is dan bij de opstelling van de begroting 2014 rekening mee was gehouden (€ 56 mln.).