1. Algemene beleidsdoelstelling

Een kwalitatief goed en toegankelijk stelsel voor curatieve zorg tegen maatschappelijk verantwoorde kosten.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister van VWS is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor curatieve zorg. De Zorgverzekeringswet vormt samen met de zorgbrede wetten, zoals de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) de wettelijke basis van dit stelsel.

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – Het bevorderen van de kwaliteit, (patiënt)veiligheid en innovatie in de curatieve zorg.

• – Het ondersteunen van initiatieven op het terrein van de Life Sciences and Health met als doel de beschikbaarheid van medische producten en materialen op termijn te bevorderen.

• – Bevorderen van de uitbreiding van het implantatenregister en het bevorderen van de juistheid, volledigheid en betrouwbaarheid van het implantatenregister.

• – Het ondersteunen van initiatieven om de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de curatieve zorg te garanderen en/of te verbeteren. Belangrijk daarin zijn de initiatieven om verspilling in de zorg tegen te gaan.

• – Het ondersteunen van initiatieven om fraude in de zorg zoveel mogelijk te voorkomen.

• – Het bevorderen van de werking van het stelsel door het systeem van risicoverevening.

Financieren:

• – Het bevorderen van kwalitatief goede zorg door medefinanciering van hoogwaardig oncologisch onderzoek.

• – Verbetering van de kwaliteit van de zorg door financiering van de familie- en vertrouwenspersonen in ggz-instellingen.

• – Het (mede)financieren van het digitale communicatiesysteem voor de zwaailichtsector.

• – Het financieren van initiatieven die bijdragen aan een zorgvuldige orgaandonorwerving in de ziekenhuizen, het onderhouden van het donorregister en het geven van publieksvoorlichting over orgaandonatie.

• – Het financieren van bijwerkingenregistraties ten behoeve van het monitoren van de productveiligheid.

• – Bevorderen van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg door het deels compenseren van de gederfde inkomsten van zorgaanbieders als gevolg van het verstrekken van zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen.

• – Bevorderen van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg door het financieren van de zorguitgaven voor kinderen tot 18 jaar.

• – Het financieren van kostencomponenten die een gelijk speelveld verstoren.

Regisseren:

• – Het onderhouden van wet- en regelgeving op het gebied van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, lichaamsmaterialen en bloedvoorziening.

• – Het (door)ontwikkelen van productstructuren op basis waarvan onderhandelingen over bekostiging plaatsvinden.

• – Het bepalen van de normen/criteria, waaraan de registers (bijvoorbeeld BIG-register) die worden bijgehouden om de werking van het stelsel te bevorderen, moeten voldoen.

• – De werking van het zorgverzekeringsstelsel wordt bevorderd door het actief opsporen van onverzekerden en wanbetalers.

3. Beleidsconclusies

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar nagenoeg conform de verwachtingen, zoals vermeld in de begroting.

Kwaliteit

Het afgelopen jaar is onder de vlag van «Kwaliteit loont» een programma gestart, bestaande uit 21 maatregelen, dat moet bijdragen aan het verbeteren van de balans tussen patiënten, verzekeraars en zorgaanbieders en ervoor moet zorgen dat inzetten op kwaliteit ook daadwerkelijk loont (TK 31 765, nr. 153 en 172). Zo is inmiddels geregeld dat de IGZ, afhankelijk van het type zorg, nieuwe zorginstellingen binnen vier weken tot zes maanden na de start bezoekt. Ook is de risicoverevening voor 2016 fors aangepast, waardoor zorgverzekeraars met veel chronisch zieken en gehandicapten een hogere vereveningsbijdrage krijgen. Hierdoor is het voor hen meer lonend om zich ook op deze groep te richten en wordt de positie van deze groep verbeterd. Verder wordt voor patiënten sterk ingezet op verbetering van kwaliteit en het transparant maken van deze kwaliteit. Het is essentieel dat patiënten een weloverwogen keuze kunnen maken voor een zorgaanbieder die het beste bij hem/haar past. Keuzevrijheid voor patiënten en samen beslissen begint bij beschikbare en begrijpelijke informatie over de te leveren zorg. In het kader van het jaar van de transparantie zijn deze acties inmiddels in volle gang. Met deze acties worden stappen gezet die leiden tot een verbetering van kwaliteit van de zorg in al haar facetten.

Hoofdlijnenakkoord MSZ

E-Health

Op talloze plekken zijn mensen bezig om de zorg te verbeteren en vernieuwen. Dit blijkt ook uit de eHealth-monitor die in 2015 door Nictiz en NIVEL is uitgevoerd in opdracht van VWS. In de eHealth voortgangsrapportage (TK 27 529, nr. 134) wordt de aanpak langs vier lijnen uiteen gezet: 1) de juiste informatie op de juiste plek, 2) ruimte voor aanpassing in bekostiging, 3) meer kennis delen en 4) bewustwording vergroten. Hiermee moet de sprong gemaakt worden van tijdelijke en lokale initiatieven naar brede toepassing van waardevolle vormen van eHealth voor alle mensen. Innovatie is en blijft een prioriteit van het beleid van VWS omdat we willen dat de gezondheidszorg klaar is voor de toekomst.

Merkbaar minder regeldruk

In 2015 is in de Kamerbrief «Merkbaar minder regeldruk» (TK 29 515, nr. 364) meerjarig de inzet naar voren gebracht voor het verminderen van de bureaucratie in de zorg. Zo worden gezamenlijk met verzekeraars, huisartsen, NZa en VWS de administratieve lasten voor de huisartsen verminderd (TK 33 578, nr. 18). In een ziekenhuis is met de Kafka-methodiek de ervaren regeldruk op individueel niveau onderzocht om tot slimmere oplossingen te komen. Zie verder beleidsartikel 4 Zorgbreed beleid.

Veiligheid

Verwarde personen

De opvang, zorg en ondersteuning voor verwarde personen heeft in 2015 veel in de belangstelling gestaan. De politie registreert al enkele jaren een stijging (gemiddeld 13% per jaar vanaf 2011) van het aantal incidenten met overlast door personen met verward gedrag (zonder strafbaar feit). Daarnaast trok het Leger des Heils aan de bel omdat zij steeds meer mensen zien met psychische problemen, verslaving en een verstandelijke beperking op straat en in de laagdrempelige opvang die geen behandeling krijgen. Ook de NS en woningcorporaties melden een toename van overlast door verwarde personen.

Dit is een complex probleem, waar rijksoverheid, gemeenten, politie, zorgaanbieders en andere belanghebbenden bij betrokken moeten zijn. Hierover zijn in 2015 diverse brieven aan de Kamer gestuurd (TK 25 424, nrs. 269, 279, 290) met daarin een schets hoe de komende periode dit probleem aangepakt wordt. Essentieel is daarbij de rol van het «aanjaagteam verwarde personen». Dat is in september 2015 ingesteld door de VNG en de ministeries van VenJ en VWS. Dit aanjaagteam past in de lijn van niet alleen beleid maken maar ook ondersteuning bieden in de uitvoering. Het aanjaagteam biedt handvatten aan voor verbetering en ondersteunt de praktijk. Het aanjaagteam is gestart met een inventarisatie van de wijze waarop gemeenten de triage hebben ingericht. Ook is er onderzoek gedaan naar de aard en omvang van de problematiek en zijn thema’s als informatievoorziening, vroegsignalering, preventie, triage en knelpunten bij passende zorg en acceptatie van mensen met verward gedrag in de samenleving, verder uitgewerkt.

Dit heeft geresulteerd in een samenvattende analyse van belangrijkste knelpunten uit de praktijk (TK 25 424, nr. 304). Daarnaast is een eerste stap gezet om invulling te geven aan het begrip «sluitende aanpak». Ook is er een eerste duiding gegeven van achterliggende fundamentele problemen en zijn er maatregelen benoemd die nu al door partijen kunnen worden opgepakt. In de volgende fase wordt de «sluitende aanpak» verder uitgewerkt en zal de focus liggen op het handelingsperspectief en de verantwoordelijkheid van gemeenten als regisseur, zodat zij dit vraagstuk samen met de ketenpartners stevig (blijven) oppakken.

Betaalbaarheid

Dure geneesmiddelen

In 2015 is «de Sluis» ingevoerd. Dit maakt het mogelijk om ook bij dure intramurale geneesmiddelen, die normaal automatisch het pakket instromen, eerst over de prijs te onderhandelen voordat wordt overgegaan tot vergoeding in de Zvw. Verder is in 2015 gewerkt aan het beleid omtrent nieuwe geneesmiddelen. Begin 2016 zal het resultaat van de inspanningen van het afgelopen jaar in de vorm van een nieuwe visie op het geneesmiddelenbeleid aan de Kamer worden gezonden. De uitdaging is en blijft om innovatieve, maar vaak dure geneesmiddelen snel beschikbaar te krijgen voor patiënten die daar op zijn aangewezen, maar wel tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

Contracteringsproces

Een belangrijk onderdeel van «Kwaliteit loont» betreft het terugbrengen van balans tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder bij de inkoop van zorg. Op 5 oktober 2015 hebben de partijen gezamenlijk het document «Het roer gaat om» gepubliceerd (TK 33 578, nr. 18) waarin de reeds behaalde resultaten en verbetervoorstellen staan verwoord; er zijn onnodige formulieren afgeschaft, er zijn afspraken over rechten en plichten in het contracteerproces gemaakt en de uitgangspunten voor een nieuw kwaliteitssysteem zijn gelegd. Daarnaast heeft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) nieuwe uitgangspunten gepubliceerd voor haar toezicht in de eerstelijnszorg waardoor extra ruimte voor samenwerking is ontstaan. Alles overziend kan geconcludeerd worden dat er het afgelopen jaar de nodige stappen zijn gezet om meer balans in het contracteringsproces bij de inkoop van zorg te brengen. Dit verbeterproces zal komend jaar worden voortgezet.

Kwaliteit en betaalbaarheid GGZ

Toekomstagenda GGZ

Eind november 2015 is de toekomstagenda GGZ door partijen aangeboden (TK 25 424, nr. 292). Hart van de agenda is: een niet vrijblijvende inzet op gepast gebruik en kwaliteit, een bekostigingssystematiek die hierop aansluit en een kwaliteitsstatuut waardoor landelijke afspraken daadwerkelijk effect hebben op het niveau van instellingen en zorgverleners en dus in de zorg aan patiënten. Het komende jaar moet uitwijzen of de gewenste verbetering van de kwaliteit en betaalbaarheid mede onder invloed van deze agenda kan worden gerealiseerd.

4. Budgettaire gevolgen van beleid

5. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Voor het aangaan in 2015 van de verplichtingen van de rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor de financiering van verzekerd 18- en de rijksbijdrage dempen premie ten gevolgden van HLZ voor 2016 is verplichtingenbudget overgeheveld van 2016 naar 2015 (circa € 4,1 miljard).

1. Kwaliteit en veiligheid

Subsidies

Zwangerschap en geboorte

De Minister heeft het College Perinatale Zorg (CPZ) een aanvullende subsidie gegeven om te komen tot versnelling van de implementatie in de regionale praktijk en tot verbinding van initiatieven (zoals het ZonMw programma, Healthy Pregnancy 4All, PWD, PAN, PRN). Deze extra activiteiten zijn neergelegd in twee Kamerbrieven die in juni 2014 aan de Kamer zijn gestuurd. Bij het AO in november 2014 is daar nog aan toegevoegd: het maken van een plan van aanpak preconceptiezorg. Daarnaast heeft de fusie van de Stichting Perinatale registratie Nederland en de Stichting Perinatale Audit extra uitgaven gegenereerd. Tot slot worden de ontwikkelingen naar integrale geboortezorg door het RIVM gemonitord waarvoor eveneens extra uitgaven zijn gedaan.

Nederlandse Transplantatie Stichting en regio’s landelijke implementatie pilots orgaandonatie en campagne orgaandonatie

Aan de zeven orgaandonatieregio’s en de Nederlandse Transplantatiestichting werden voor € 7,1 miljoen aan subsidies verstrekt voor het voortzetten van de activiteiten in ziekenhuizen, die moeten leiden tot een zo goed mogelijke donorwerving in ziekenhuizen. Het betreft hierbij de uitrol van de pilot die de donorwervingsstructuur in ziekenhuizen verbetert en het beschikbaar hebben van zelfstandige uitnameteams met anesthesiologen en operatieverpleegkundigen. Drie projecten voor het verkrijgen van meer organen bij non-heartbeating donoren in de UMC Groningen, Nijmegen en Maastricht kregen voor een bedrag van € 1,3 miljoen subsidie. Bij deze activiteit worden ook de middelen ingezet die bij de begroting zijn opgenomen onder de campagne orgaandonatie in ziekenhuizen.

Tabel: kengetallen orgaandonatie: aantal postmortale orgaandonoren en aantal transplantaties met postmortale organen

De tabel laat een lichte afname zien van het aantal donorer en transplantaties ten opzichte van 2014. De stijgende trend in het aantal donoren en transplantaties sinds 2009 blijft behouden. (bron: de Nederlandse transplantatiestichting – voorlopige cijfers 2015).

Doelmatigheid UMC’s

Om de kwaliteit en de doelmatigheid van de zorg binnen de UMC’s te bevorderen is het Citrienfonds opgericht. Met dit fonds zal de NFU projecten starten die gedurende de komende vijf jaar moeten bijdragen aan een duurzame gezondheidszorg. Een van deze projecten is het initiatief «registratie aan de bron». ZonMw coördineert dit traject. Deze uitgaven worden verantwoord onder artikel 4 Zorgbreed beleid.

Bijdrage aan agentschappen

CIBG: Donorregister

De kosten van het Donorregister bedroegen € 2,7 miljoen in 2015. Het aantal geregistreerden steeg in 2015 naar 5.865.831. Van de geregistreerden geeft 61,4% toestemming (al dan niet met beperkingen), laat 12% de keuze aan derden over en geeft 26,6% geen toestemming.

Tabel: kengetallen orgaandonatie: aantal geregistreerden in het donorregister

Het aantal geregistreerden in het Donorregister neemt toe. Het aantal burgers dat toestemt, neemt eveneens toe. (Bron: Donorregister.nl).

2. Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Subsidies

Anonieme e-mental health

Voor deze subsidieregeling is jaarlijks een budget beschikbaar van € 2 miljoen. Dit budget is niet volledig uitgeput aangezien er minder aanvragen zijn ingediend die voldoen aan de subsidie-eisen.

Opdrachten

Programma goed Geneesmiddelen Gebruik

Het programma Goed Geneesmiddelen Gebruik wordt door ZonMw uitgevoerd. ZonMw wordt gefinancierd vanuit artikel 4 Zorgbreed beleid. Het budget van € 1,2 miljoen voor dit programma is hierdoor overgeheveld naar artikel 4.

Wet verplichte GGZ

Door vertraging die het WvGGZ wetstraject in 2015 heeft opgelopen zijn er minder kosten gemaakt dan oorspronkelijk was geraamd.

3. Bevorderen werking van het stelsel

Subsidies

Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen

De Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) verzorgt doelgroepgerichte voorlichting aan onverzekerden en wanbetalers Zvw om deze groepen te wijzen op hun plicht zich te verzekeren dan wel de nominale Zvw-premie te betalen. Zo wordt een bijdrage geleverd aan het terugdringen van het aantal wanbetalers en onverzekerden. De bijdrage 2015 was in de VWS-begroting 2015 begroot op € 0,3 miljoen, maar is in 2015 verhoogd naar in circa € 1,1 miljoen. De aanvullende subsidie is verleend ten behoeve van intensivering van het project «voorlichting, advies en hulp in het kader van het terugdringen van het aantal wanbetalers en onverzekerden zorgverzekeringen 2013» dat wordt uitgevoerd door Zorgverzekeringslijn.nl.

Overgang integrale tarieven medisch-specialisitische zorg

Voor vrijgevestigde medisch specialisten is een subsidieregeling ingesteld om de financiële belemmeringen te verminderen om voor een dienstverband met het ziekenhuis of zbc te kiezen. In de begroting 2015 is hiervoor dit jaar € 125 miljoen beschikbaar gesteld. Het beroep op de subsidieregeling is in 2015 € 89,1 miljoen lager dan geraamd.

Inkomenoverdrachten

Erasmus MC

In een bindend advies is de schadevergoeding die VWS aan Erasmus MC moet betalen vanwege het niet nakomen van twee toezeggingen uit 2009 vastgesteld op € 235,9 miljoen (ultimo 2014). Erasmus MC lijdt schade als gevolg van handelingen en investeringen die het zonder de toezeggingen niet zou hebben verricht respectievelijk gedaan. Erasmus MC heeft op basis van de toezeggingen een nieuwbouwproject met een onrendabele top (lasten ongedekt door relevante inkomsten) ondernomen en zou zonder de toezeggingen een dergelijk nieuwbouwproject niet hebben uitgevoerd (zie TK 25 268, nrs. 120 en 126). VWS heeft in 2015 € 85 miljoen betaald en zal in 2016 en 2017 het resterende deel betalen. Aangezien de schadevergoeding die VWS aan Erasmus MC moet betalen wordt betaald vanuit de VWS-begroting, zijn de hiervoor gereserveerde middelen overgeheveld naar de VWS-begroting. Ze blijven behoren tot het BKZ (begrotingsgefinancierde BKZ-uitgaven).

Bijdragen aan agentschappen

CJIB: Onverzekerden en wanbetalers

Door achterblijvende kosten voor de gerechtsdeurwaarders zijn de uitvoeringskosten naar beneden bijgesteld.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

SVB en Zorginstituut Nederland: Onverzekerden en wanbetalers

De aanpak van onverzekerden en wanbetalers wordt door het Zorginstituut Nederland uitgevoerd. Het budget hiervoor is overgeboekt naar artikel 4 Zorgbreed beleid.

Zorginstituut Nederland: Doorlichten pakket

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

VenJ: Bijdrage C2000

VWS draagt 4,5% bij aan de exploitatiekosten van het digitale communicatiesysteem voor de hulpverleningsdiensten, C2000. Daarmee is het aandeel van de ambulancezorg gedekt. Deze kosten zijn structureel (€ 4,1 miljoen). Dit bedrag wordt jaarlijks via een begrotingsmutatie overgeboekt naar het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Ontvangsten

Wanbetalers

Als gevolg van een hoger inningspercentage zijn de ontvangsten het hele jaar hoger uitgekomen dan geraamd. Het hogere inningspercentage is onder andere het gevolg van aangescherpt beleid van Zorginstituut Nederland. Zo is Zorginstituut Nederland overgegaan op het meervoudig opvragen inkomensbronnen, zodat bronheffing vaker mogelijk is.