De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migrantenachtergrond.

De Minister stimuleert met behulp van onder andere financiële instrumenten de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van migranten. Hij financiert een uitkeringsregeling (Remigratiewet) en een sociaal leenstelsel om eventuele financiële drempels om in te burgeren weg te nemen. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het inburgeringstelsel;

• • De visie en samenhang van het integratiebeleid en de daarvoor benodigde kennis;

• • Het aanspreken van de vakdepartementen op hun verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat reguliere voorzieningen toegankelijk en effectief zijn voor alle burgers;

• • De uitvoering van de Remigratiewet, de Wet inburgering en de Wet inburgering buitenland.

De uitvoering van het inburgering- (onder meer examens) en leenstelsel, en voorinburgering/maatschappelijke begeleiding is belegd bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) respectievelijk het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). De Minister van OCW is eigenaar van DUO en de Minister van J&V van COA. Vanuit deze rol zijn laatstgenoemde ministers verantwoordelijk voor de kwaliteit en continuïteit van de uitvoering en daaronder valt de dienstverlening van COA respectievelijk DUO aan het Ministerie van SZW.

Veranderopgave Inburgering

Als stap 1 in de uitwerking van de in het regeerakkoord voorgestelde maatregelen op het vlak van de Inburgering is in juli 2018 een brief (Tweede Kamer, 2017–2018, 32 824, nr. 223) aan de Tweede Kamer gezonden. Daarin zet de Minister de hoofdlijnen van de hervorming van het inburgeringstelsel uiteen. In de brief zijn tevens de conclusies en aanbevelingen betrokken van de in het voorjaar 2018 opgeleverde evaluatie (Tweede Kamer, 2017–2018, 32 824, nr. 222) van de Wet inburgering 2013.

Doel van het nieuwe stelsel is dat inburgering moet bijdragen aan een samenleving waarin iedereen meedoet, liefst via betaald werk. Elementen van het nieuwe stelsel zijn een verhoging van het taalniveau bij inburgering van niveau A2 naar B1, regie en inkoop van opleidingstrajecten bij de gemeenten en ontzorging van inburgeraars, en de voorbereiding op deelname aan de arbeidsmarkt. De Tweede Kamer kon zich vinden in de voorgestelde richting met daarbij het verzoek om degenen die nog onder het oude stelsel moeten inburgeren extra aandacht te geven.

Eind oktober 2018 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de uitwerking van de hoofdlijnen door middel van een tussenrapportage die een uitwerkingsagenda bevat. Naast een uitwerking van prioritaire vragen voor beleidsontwikkeling en uitwerking voor de nieuwe wet op de verschillende thema’s, bevat de Uitwerkingsagenda (Tweede Kamer, 2018–2019, 32 824, nr. 238) ook een beschrijving van de werkwijze en samenwerking met andere departementen en stakeholders. De volgende tussenrapportage is toegezegd in het eerste kwartaal van 2019.

Evaluatie wijziging Remigratiewet

In november 2018 is het rapport (Tweede Kamer, 2018–2019, 33 085, nr. 18) van de evaluatie wetswijziging Remigratie aan de Tweede Kamer gezonden. De uitgevoerde evaluatie richtte zich enerzijds op de vraag of de beoogde doelen van de wet zijn bereikt (effectevaluatie) en anderzijds op hoe de wijziging van de Remigratiewet in de praktijk werkt (procesevaluatie).

In het kader van de (proces)evaluatie wordt geconcludeerd dat de wetswijziging goed is doorgevoerd. Een en ander betekent dat een van de achterliggende doelen die aan de wetswijziging ten grondslag lagen – namelijk het behouden van arbeidspotentieel in Nederland – is gerealiseerd. Dit betekent overigens niet dat de daadwerkelijke arbeidsparticipatie van groepen met een migratieachtergrond momenteel al tot tevredenheid stemt. Voor dit laatste was al eerder het programma Verdere integratie op de arbeidsmarkt (VIA) in gang gezet.

Programma VIA

In november 2018 is over de uitvoering van het programma – de onderzoeken, insteek en pilots – een brief (Tweede Kamer, 2018–2019, 29 544, nr. 848) aan de Tweede Kamer gezonden. Zo is er een achttal pilots geïdentificeerd – waarvan er een in 2018 is gestart, die inzicht moeten bieden in de effectiviteit van maatregelen ter verkleining van achterstanden op de arbeidsmarkt van personen met een niet-westerse migratieachtergrond. De pilots worden geëvalueerd wat hun netto-effectiviteit betreft. Indien de maatregelen succesvol zijn, worden ze breder uitgerold en daarmee worden ze onderdeel van het reguliere beleid.

A. Inkomensoverdrachten

De Remigratiewet biedt een uitweg aan personen die naar Nederland kwamen voor arbeid en vestiging, maar nu een dringende wens tot terugkeer hebben, doordat zij in een uitzichtloze situatie van afhankelijkheid (uitkeringssituatie) verkeren en zelf hun remigratie niet kunnen bekostigen. Om daarvoor in aanmerking komende personen in staat te stellen naar hun herkomstland terug te keren, kan een remigratie-uitkering worden aangevraagd. De SVB voert de Remigratiewet uit.

Budgettaire ontwikkelingen

In 2018 is ruim € 1 miljoen minder aan remigratie-uitkeringen uitgegeven dan bij begroting voorzien werd. Dit hangt samen met een daling in het aantal uitkeringen, die samenhangt met de wetswijziging in 2013, waardoor de eisen voor het verkrijgen van een uitkering verscherpt zijn.

Beleidsrelevante kerncijfers

B. Subsidies

In 2018 is circa € 2 miljoen minder uitgegeven aan subsidies dan begroot. Er zijn minder incidentele subsidies verstrekt dan op basis van eerder aangekondigde aanvragen verwacht werd. In één geval was de toekenning van het bedrag lager dan eerder verwacht werd.

C. Opdrachten

In 2018 werd om verschillende redenen voor circa € 5,0 miljoen minder aan opdrachten verstrekt dan bij de begroting werd voorzien. De middelen voor VIA en Nieuwkomersbeleid kwamen als gevolg van het beleidsbrieftraject pas in mei beschikbaar, waardoor voorstellen pas laat tot uitvoering konden komen. In enkele gevallen was meer tijd nodig voor inkooptrajecten. Verder is een aantal inkooptrajecten niet doorgegaan.

Beleidsrelevante kerncijfers

D. Bijdrage aan agentschappen

Aan DUO is in 2018 € 3 miljoen meer overgemaakt dan in de oorspronkelijke begroting was opgenomen. Deze meeruitgaven komen met name voort uit het sterk gestegen aantal examens dat sinds eind 2017 door DUO moet worden afgenomen in het kader van de Wet inburgering.

E. Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

Aan COA is in 2018 ten behoeve van voorinburgering en maatschappelijke begeleiding € 54 miljoen minder uitgegeven dan ten tijde van de begrotingsopstelling werd voorzien. Deze onderuitputting hangt samen met een volumedaling bij maatschappelijke begeleiding, die werd veroorzaakt door het achterblijven van plaatsingen van vergunninghouders (asielmigranten met verblijfstatus) bij gemeenten. Tevens werd de financieringssystematiek van de maatschappelijke begeleiding aangepast (achteraf op basis van realisaties).

F. Leningen

In 2018 werd ruim € 32 miljoen meer aan leningen verstrekt dan bij begroting was geraamd. De oorzaak daarvan is een toename van het aantal opgenomen leningen, terwijl ook het gemiddeld leenbedrag is toegenomen.

G. Ontvangsten

In 2018 werd circa € 2 miljoen meer ontvangen dan aanvankelijk bij begroting voorzien werd. Zo werd er ruim € 1 miljoen meer aan leningen terugbetaald dan verwacht, en werd van UWV meer ontvangen aan verrekeningen van uitkeringen.