De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migratieachtergrond. Daarnaast bevordert de overheid de acceptatie van culturele diversiteit in de samenleving.
In het integratiebeleid ligt de nadruk op het creëren van sociale stabiliteit in een samenleving die in cultureel opzicht steeds meer divers wordt. Een sociaal stabiele samenleving houdt in dat:
– mensen zelfredzaam zijn en zonder belemmeringen kunnen meedoen;
– zij in al hun verscheidenheid met elkaar samenleven;
– iedereen zich thuisvoelt ongeacht herkomst, religie of levensovertuiging.
Dit wordt gerealiseerd door:
– het bevorderen van samenhang en het voorkomen van maatschappelijke spanningen;
– het werken aan een evenredige positie en participatie in de Nederlandse samenleving en aan een evenredig bereik en effectiviteit van voorzieningen voor alle burgers in Nederland;
– het faciliteren dat nieuwkomers snel de Nederlandse taal machtig zijn en kennis hebben van de Nederlandse samenleving.
De Minister stimuleert met behulp van onder andere financiële instrumenten de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van migranten, en het samenleven met elkaar in de diverse samenleving. De samenlevingsvraagstukken verschillen per gemeente of regio. De rol van de Minister bij het oplossen hiervan is een faciliterende. Hij financiert gemeenten voor het invullen van de regierol bij inburgering voor asielstatushouders, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor het programma Voorbereiding op de Inburgering, een leenstelsel voor inburgeringsplichtige gezins- en overige migranten en een uitkeringsregeling aan remigranten op grond van de Remigratiewet alsmede de hiermee samenhangende uitvoeringskosten. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:
– de vormgeving, het onderhoud en de werking van het inburgeringsstelsel;
– de visie en samenhang van het integratiebeleid en de daarvoor benodigde kennis;
– het aanspreken van de vakdepartementen op hun verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat reguliere voorzieningen toegankelijk en effectief zijn voor alle burgers;
– de uitvoering van de Remigratiewet, de Wet inburgering en de Wet inburgering buitenland.
Voor personen die vóór 1 januari 2022 inburgeringsplichtig werden (Wet inburgering 2013), ligt de uitvoering van het inburgeringsstelsel (onder meer examens en leenstelsel) bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en de uitvoering van de voorinburgering bij het COA. Voor personen die vanaf 1 januari 2022 inburgeringsplichtig zijn geworden (Wi2021) krijgen gemeenten de regierol over de uitvoering van inburgering. DUO blijft ook in het nieuwe stelsel een belangrijke ketenpartner en is verantwoordelijk voor onder andere het vaststellen van de inburgeringsplicht, het vaststellen van de inburgeringstermijnen, de verlenging daarvan, het laten afnemen van examens en de handhaving van de inburgeringsplicht aan het einde van het inburgeringstraject. Het COA biedt voorinburgering aan in nauw contact met gemeenten. De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is eigenaar van DUO en de Minister van Justitie en Veiligheid is eigenaar van COA. Vanuit deze rol zijn laatstgenoemde ministers verantwoordelijk voor de kwaliteit en continuïteit van de uitvoering en daaronder valt de dienstverlening van DUO respectievelijk COA aan het Ministerie van SZW. Gemeenten krijgen middelen voor uitvoeringskosten via het Gemeentefonds en middelen voor inburgeringsvoorzieningen via een specifieke uitkering.
Vanaf 2 juli 2024 is de politieke verantwoordelijkheid over Inburgering overgeheveld naar het Ministerie van Justitie en Veiligheid. De bijbehorende middelen zijn vanaf 01-01-2025 te zien op de begroting van Justitie en Veiligheid. De beleidsmedewerkers op dit beleidsterrein blijven formeel bij SZW, maar werken voor de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid.
In hoofdstuk 4.1 van het jaarverslag staan de beleidsconclusies van Integratie en sociale samenhang beschreven. Er is in 2024 ondermeer gewerkt aan een Kamerbrief over een Actieagenda integratie. De Actieagenda heeft twee pijlers: 1) maatregelen gericht op waarden en normen van de open en vrije samenleving (focus samenleving) en 2) activiteiten in het kader van Meedoen en aan de slag met taal en werk (focus nieuwkomers).
Realisatie | Vastgestelde begroting | Verschil | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2024 | 2024 | ||
Art. | Verplichtingen | 179.789 | 203.252 | 342.975 | 428.776 | 627.737 | 761.123 | ‒ 133.386 |
Uitgaven | 181.996 | 190.131 | 343.489 | 425.275 | 626.715 | 762.123 | ‒ 135.408 | |
13.0 | Integratie en maatschappelijke samenhang | 181.996 | 190.131 | 343.489 | 425.275 | 626.715 | 762.123 | ‒ 135.408 |
Inkomensoverdrachten | 41.403 | 40.492 | 39.241 | 37.759 | 37.454 | 38.386 | ‒ 932 | |
Remigratiewet | 41.400 | 40.492 | 39.241 | 37.759 | 37.454 | 38.386 | ‒ 932 | |
Inburgering | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Subsidies (regelingen) | 13.505 | 17.967 | 16.356 | 15.896 | 19.975 | 16.991 | 2.984 | |
Opbouw kennisfunctie integratie | 2.763 | 2.882 | 2.817 | 3.213 | 2.628 | 2.531 | 97 | |
Vluchtelingenwerk Nederland | 1.084 | 1.070 | 1.076 | 1.018 | 1.394 | 1.161 | 233 | |
Overige subsidies algemeen | 9.658 | 10.531 | 5.988 | 4.037 | 6.801 | 6.487 | 314 | |
Vroege Integratie en Participatie | 0 | 3.484 | 6.475 | 7.628 | 9.152 | 6.812 | 2.340 | |
Opdrachten | 10.650 | 8.758 | 10.563 | 12.827 | 11.651 | 18.746 | ‒ 7.095 | |
Inburgering en Integratie | 9.031 | 7.221 | 9.025 | 11.231 | 10.070 | 17.046 | ‒ 6.976 | |
Remigratie | 1.619 | 1.537 | 1.538 | 1.596 | 1.581 | 1.700 | ‒ 119 | |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 14.215 | 26.231 | 30.956 | 33.651 | 38.000 | 73.187 | ‒ 35.187 | |
COA | 14.215 | 26.231 | 30.956 | 33.651 | 38.000 | 73.187 | ‒ 35.187 | |
Bijdrage aan agentschappen | 22.976 | 26.321 | 24.011 | 26.089 | 27.168 | 31.572 | ‒ 4.404 | |
Agentschap DUO | 22.976 | 26.321 | 24.011 | 26.089 | 27.168 | 31.572 | ‒ 4.404 | |
Bijdrage aan medeoverheden | 0 | 0 | 127.612 | 208.349 | 434.179 | 531.865 | ‒ 97.686 | |
Gemeenten maatschappelijke begeleiding | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1.896 | ‒ 1.896 | |
Gemeenten inburgeringsvoorzieningen | 0 | 0 | 111.982 | 186.141 | 413.981 | 514.085 | ‒ 100.104 | |
Specifieke uitkering onderwijsroute | 0 | 0 | 15.000 | 22.208 | 20.198 | 15.884 | 4.314 | |
Specifieke uitkering overig | 0 | 0 | 630 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Leningen | 79.247 | 70.362 | 94.750 | 90.704 | 58.288 | 51.376 | 6.912 | |
DUO | 79.247 | 70.362 | 94.750 | 90.704 | 58.288 | 51.376 | 6.912 | |
Ontvangsten | 5.068 | 4.956 | 5.205 | 43.030 | 24.672 | 1.000 | 23.672 | |
Realisatie | Vastgestelde begroting | Verschil | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2024 | 2024 | ||
Art. | Ontvangsten | 5.068 | 4.956 | 5.205 | 43.030 | 24.672 | 1.000 | 23.672 |
13.0 | Integratie en maatschappelijke samenhang | 5.068 | 4.956 | 5.205 | 43.030 | 24.672 | 1.000 | 23.672 |
Ontvangsten | 5.068 | 4.956 | 5.205 | 43.030 | 24.672 | 1.000 | 23.672 | |
Algemeen | 552 | 740 | 383 | 10.501 | 12.492 | 0 | 12.492 | |
Leningen | 4.516 | 4.216 | 4.822 | 6.059 | 7.015 | 1.000 | 6.015 | |
Ontvangsten SPUK Inburgering | 0 | 0 | 0 | 26.470 | 5.165 | 0 | 5.165 | |
Het integratiebeleid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit en heeft als einddoel dat groepen met een migratieachtergrond dezelfde maatschappelijke positie innemen als groepen zonder migratieachtergrond. Dit doel komt dichterbij als de verschillen tussen de groepen afnemen. Drie belangrijke indicatoren hiervoor zijn de arbeidsparticipatie, de werkloosheid en het aandeel leerlingen dat in het voortgezet onderwijs havo en vwo volgt.
De figuren 5, 6 en 7 presenteren de ontwikkeling in deze indicatoren: de aandelen van de bevolking met betaald werk, het werkloosheidspercentage en het aandeel leerlingen in de derde klas van het voortgezet onderwijs dat havo of vwo volgt naar achtergrond, generatie en (school)jaar. De figuren laten verschillen zien zowel tussen de uiteenlopende herkomstgroepen als tussen de generaties binnen dezelfde herkomstgroep.
Figuur 5 Kerncijfers integratie: netto arbeidsparticipatie4 (%)
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Figuur 6 Kerncijfers integratie: werkloze beroepsbevolking5 (%)
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Figuur 7 Kerncijfers integratie: aandeel havo/vwo-leerlingen in het 3e leerjaar van het voortgezet onderwijs (%)
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Inkomensoverdrachten
Remigratiewet
De Remigratiewet biedt personen die naar Nederland kwamen voor arbeid en vestiging een kans om terug te keren bij een dringende wens tot terugkeer doordat zij in een uitzichtloze situatie van afhankelijkheid (uitkeringssituatie) verkeren en zelf hun remigratie niet kunnen bekostigen. Om personen die daarvoor in aanmerking komen in staat te stellen naar hun herkomstland terug te keren, kan een remigratie-uitkering worden aangevraagd. De SVB voert de Remigratiewet uit. Remigranten konden tot 1 januari 2025 een remigratie-uitkering aanvragen.
Budgettaire ontwikkelingen
Vanwege een lager aantal personen met recht op een remigratie-uitkering, vallen de uitgaven € 0,9 miljoen lager uit dan begroot.
Beleidsrelevante kerncijfers
Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Realisatie 2024 | Begroting 2024 | Verschil 2024 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aantal remigranten met een periodieke uitkering ( x 1.000 personen, ultimo)1 | 14 | 13 | 13 | 13 | 12 | 12 | 0 | |
Bron: SVB, administratie.
Subsidies
Op het artikelonderdeel Subsidies is per saldo € 3,0 miljoen meer uitgegeven dan vooraf begroot. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat er tussentijds middelen zijn toegekend voor het programma statushouders aan het werk.
Opdrachten
Op het artikelonderdeel Opdrachten worden opdrachten aan derden verantwoord. Het betreft onder meer opdrachten ten behoeve van de ontwikkeling en het beheer van examens, onderzoeken in verband met de beleidsontwikkeling of -evaluatie en communicatieactiviteiten. Op dit budget is circa € 7,1 miljoen minder uitgegeven dan begroot. Dit komt doordat de acties voor de overgang van handmatige naar geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen ketenpartners in de inburgeringsketen meer tijd kosten en daarom doorgeschoven zijn naar latere jaren.
Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Realisatie 2024 | Begroting 2024 | Verschil 2024 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Inburgeringsplichtige nieuwkomers die een kennisgeving van DUO ontvangen1 | 21 | 26 | 28 | 37 | 37 | 31 | 6 | |
waarvan Wi2013 | 26 | 6 | 0,5 | 0,3 | 0 | 0,3 | ||
waarvan Wi2021 | n.v.t. | 22 | 36 | 36 | 31 | 5 | ||
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de voorbereiding op inburgering in de opvang van COA2 | 4,5 | 8 | 8,7 | 7,9 | 8,6 | 23 | ‒ 14,4 | |
Inburgeraars die een inburgeringsdiploma of inburgeringscertificaat behalen3 | 24 | 12 | 12 | 16 | 18 | ‒ 2 | ||
Afgesloten Plannen Inburgering en Participatie (PIP)4 | n.v.t. | 9 | 27 | 30 | 32 | ‒ 2 | ||
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de maatschappelijke begeleiding door gemeenten5 | 9 | 15 | 6 | 9 | 0,1 | 0,2 | ‒ 0,1 | |
Dit kan zowel op A2 niveau zijn als op niveau Staatsexamen B1 of B2. De cijfers zijn exclusief vrijwillige inburgeraars. Onder de Wi2021 kan aan de inburgeringsplicht voldaan worden door het behalen van het inburgeringsexamen, maar ook door het behalen van een inburgeringscertificaat na afronding van de Z-route.
Bijdrage aan ZBO's/RWT's
De bijdrage aan het COA is bedoeld voor het programma Voorbereiding op de Inburgering, een programma dat statushouders kunnen volgen wanneer zij – in afwachting van huisvesting in de gemeente – in het azc verblijven. In het voorjaar 2024 is de begroting met € 22 miljoen verlaagd uitgaande van de prognosecijfers van COA op dat moment. Gedurende het jaar 2024 is gebleken dat COA niet in staat was in deze mate het aantal trajecten op te schalen. Daarom is bij Najaarsnota 2024 dit budget nog eens met circa € 17 miljoen verlaagd. Inclusief de indexatie in 2024 is het budget daarom in totaal met € 35,2 miljoen lager uitgevallen dan oorspronkelijk begroot.
Bijdrage aan agentschappen
Op dit artikelonderdeel is de bijdrage opgenomen die aan DUO wordt verstrekt voor het uitvoeren van het leen- en examenstelsel inburgering. Op basis van de begroting van DUO en tussentijdse rapportages, komt de bijdrage van SZW aan de bedrijfsvoering van DUO € 4,4 miljoen lager uit dan aanvankelijk begroot.
Bijdrage aan medeoverheden
Gemeenten maatschappelijke begeleiding
De begrotingsstand 2024 is € 1,9 miljoen. Middels een decentralisatie uitkering is € 1,4 miljoen overgemaakt naar gemeenten. De resterende middelen zijn elders ingezet. Dit komt doordat er minder trajecten zijn geweest dan aanvankelijk begroot. Deze middelen zijn toegevoegd aan het Gemeentefonds en zijn daardoor niet meer terug te zien op deze begroting.
Gemeenten inburgeringsvoorzieningen
Voor de specifieke uitkering inburgeringsvoorziening is circa € 100,1 miljoen minder gerealiseerd dan begroot. Het definitieve aantal inburgereraars in 2023 viel lager uit dan vooraf geprognosticeerd.
Specifieke uitkering onderwijsroute
Voor de specifieke uitkering onderwijsroute is € 4,3 miljoen meer uitgegeven dan begroot. Dit betreft een nabetaling over 2023. Dit betreft betalingen waarvan de verplichting al in 2023 is ingegaan. Dit bedrag wordt weer in mindering gebracht in het volgende jaar.
Leningen
Onder de Wi2013 konden alle inburgeraars geld lenen bij DUO om inburgeringsonderwijs te volgen. Onder de Wi2021 kunnen asielstatushouders niet lenen bij DUO, want zij krijgen inburgeringsvoorzieningen aangeboden vanuit hun gemeente. Gezins- en overige migranten kunnen onder de huidige wet wel bij DUO lenen. In 2024 is in totaal € 58,3 miljoen uitgegeven aan leningen. Dit is € 6,9 miljoen meer dan aanvankelijk begroot. Op basis van uitvoeringsinformatie van DUO is de raming in 2024 opwaarts bijgesteld.
Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Realisatie 2024 | Begroting 2024 | Verschil 2024 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Toegekende leningen | ||||||||
Aantal aan inburgeraars toegekende leningen (x 1.000 personen, ultimo) | 11 | 17 | 9 | 4 | 3 | 2 | 1 | |
Terugbetaalde leningen | ||||||||
Aantal terugbetalende inburgeraars die in het betreffende jaar een terugbetaling op hun lening doen (x 1.000 personen, ultimo) | 18 | 10 | 12 | 16 | 13 | 12 | 1 | |
Kwijtgescholden leningen | ||||||||
Aantal inburgeraars met kwijtgescholden lening (x 1.000 personen, ultimo) | 18 | 12 | 12 | 9 | 13 | 9 | 4 | |
Totaalbedrag kwijtgescholden leningen inclusief rente (x € 1 mln) | 154 | 91 | 86 | 71 | 104 | 70 | 34 | |
Bron: DUO, Informatiesysteem inburgering.
Ontvangsten
Ontvangsten algemeen
Dit betreft diverse ontvangsten van circa € 12 miljoen in totaal. Het gaat hierbij om een vordering op COA voor de afrekening Voorinburgering 2023 van € 8 miljoen en de ontvangsten op de SPUK onderwijsroute voor € 4 miljoen.
Leningen
Dit betreft terugbetalingen van leningen naar aanleiding van Wi2013 en Wi2021. De ontvangsten komen € 6 miljoen hoger uit dan geraamd. Indien asielstatushouders binnen de wettelijke termijn aan de inburgeringsplicht voldoen dan hoeven ze de lening niet terug te betalen. Daarnaast vindt terugbetaling van de lening door asielstatushouders en gezinsmigranten naar draagkracht plaats. Dit maakt het lastig om een precieze inschatting te maken van de te verwachten ontvangsten. Tevens is het vrijwillig aantal inburgeraars gestegen, deze groep betaalt sneller de lening af.
Ontvangsten SPUK Inburgering
Er zijn ontvangsten op de SPUK inburgeringsvoorziening met een totale hoogte van € 5,2 miljoen. Verklaring hiervoor is dat sommige gemeenten minder statushouders hebben gehuisvest dan andere gemeenten. De gemeenten die minder statushouders hebben gehuisvest betalen een deel van hun voorschot terug aan het Rijk zodat het Rijk deze middelen kan herverdelen over andere gemeenten.