Het borgen van publieke belangen via het aandeelhouderschap op een zo efficiënt mogelijke wijze.

Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek, Comptabiliteitswet, Wet stichting administratiekantoorbeheer financiële instellingen en de Kernenergiewet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).

In 2024 is naar aanleiding van het regeerprogramma gestart met een onderzoek naar de integratie van Invest International en Invest-NL. Bij dit onderzoek (‘verkenning’) is de centrale vraag of, en zo ja onder welke voorwaarden, een integratie van beide organisaties mogelijk is op zodanige wijze dat de beleidsdoelen van beide organisaties worden versterkt.

In 2024 is de verkoop van TenneT Duitsland aan de Duitse staat niet geslaagd. Het kabinet acht op dit moment een deelname van private investeerders in TenneT Duitsland de beste structurele oplossing voor de kapitaalbehoefte van TenneT Duitsland26. TenneT is gestart met de voorbereidingen voor het aantrekken van deze private investeerders.

De evaluatie van het aandeelhouderschap in de NS is afgerond en aan de Kamer aangeboden27. In de evaluatie is vastgesteld dat de structurele bereikbaarheid (de garantie dat Nederland per spoor bereikbaar blijft) niet volledig geborgd kan worden met uitsluitend wet- en regelgeving en/of een concessie. Uit de evaluatie blijkt dat het aandeelhouderschap in NS toegevoegde waarde heeft door de zeggenschapsrechten van de staat, en dat het behouden van NS als staatsdeelneming rechtmatig, doelmatig, uitvoerbaar en proportioneel is. Er is dus geen aanleiding om de vorm of de omvang van het aandelenbelang in NS te wijzigen.

De evaluaties van het aandeelhouderschap in COVRA en in Thales Nederland zijn in 2024 begonnen. Deze zullen in 2025 afgerond en gepubliceerd worden.

In 2024 is het staatsbelang in ABN AMRO verder afgebouwd. Op 11 september 2024 is een verkoopprogramma afgerond waarmee het staatsbelang is afgebouwd tot 40,5%28. Op 15 oktober 2024 is een nieuw verkoopprogramma aangekondigd waarmee het belang verder wordt afgebouwd tot circa 30%29. Op 31 december 2024 betrof het aandelenbelang van de staat 38,46%.

NLFI heeft op 10 juni 2024 advies uitgebracht over mogelijke toekomstopties voor de Volksbank 30. Op 1 oktober 2024 heeft de minister van Financiën in zijn appreciatie van het NLFI-advies aangegeven de conclusies van NLFI te volgen, namelijk dat een onderhandse verkoop of een beursgang de enige realistisch toekomstopties zijn31. Hiermee heeft de minister een richting gekozen waar de bank zich op kan voorbereiden. Een daadwerkelijk verkoopbesluit is op dit moment niet aan de orde32.

Beleidsinformatie

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de staatsdeelnemingen waarvan het beheer van het aandeelhouderschap ligt bij het ministerie van Financiën. Hierbij staat aangegeven hoeveel procent van de aandelen in handen is van de Staat, op welke wijze deze aandelen worden gehouden en in welke sector ze actief zijn.

Kengetallen

Onderstaande kengetallen zien op de implementatie en uitvoering van het deelnemingenbeleid. Hierbij wordt alleen gekeken naar deelnemingen met volwaardige bedrijfsactiviteiten en waar de Staat de aandelen met direct aandeelhouderschap beheert, in totaal zijn dit 18 deelnemingen. De onderste twee kengetallen zijn hier voor het eerst opgenomen als gevolg van de publicatie van de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2022 (Nota 2022).

Het aantal raden van bestuur met tenminste 33% vrouwen is dit jaar gestegen van 75% naar 92%. Voor 2024 voldeed alleen Schiphol niet aan de streefwaarde.

Meer kengetallen over het deelnemingenbeleid (zoals de omvang van het balanstotaal van alle staatsdeelnemingen, de vermogenspositie van staatsdeelnemingen en het door staatsdeelnemingen gerealiseerde rendement) zijn te vinden in het meest recente Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen of het Dashboard Staatsdeelnemingen.

Verplichtingen

Garantieverplichtingen

Garantie FMO

In 2024 is de garantie FMO € 907,5 mln. hoger uitgevallen dan begroot. Dit verschil wordt uitsluitend veroorzaakt door wisselkoersramingen. De garantie staat uit in USD ten opzichte van de Rijksbegroting in EUR. Bij een koersdaling van de euro ten opzichte van de dollar neemt de waarde van de garantie toe. Zodoende is de garantie omhoog bijgesteld.

Overige verplichtingen

Lening TenneT

De Nederlandse Staat heeft begin 2024 een aandeelhouderslening aan TenneT verstrekt van € 25 mld. voor 2024 en 2025. Dit betreft een overbrugging tot het moment dat TenneT Duitsland verkocht is, of totdat er een andere lange termijn oplossing voor de financiering van TenneT is gevonden. TenneT mag de lening gedurende deze periode in tranches opnemen en kan daarbij maandelijks aangeven welke looptijd zij wil, waarbij de maximale looptijd 16 jaar is. Terugbetaling van de lening gaat op z'n vroegst lopen vanaf 2030. De financieringsbehoefte van TenneT bedraagt € 13,1 mld. in 2024.

Afdrachten Staatsloterij

Om te voldoen aan de Wet op de kansspelen wordt in de begroting en verantwoording een technische post opgenomen bij zowel de uitgaven, betalingsverplichtingen als de ontvangsten ter hoogte van de afdrachten van de Staatsloterij. Deze post is met € 16,3 mln. opwaarts bijgesteld.

Uitgaven

Lening

Lening TenneT

Zie toelichting onder 'Verplichtingen'.

Vermogensverschaffing/-onttrekking

Afdrachten Staatsloterij

Zie toelichting onder 'Verplichtingen'.

Ontvangsten

Leningen

Renteontvangsten lening TenneT

In 2024 heeft de Nederlandse overheid een lening verstrekt aan TenneT. TenneT betaalt een marktconforme rente over deze lening. Daarnaast betaalt TenneT twee additionele vergoedingen. Dit betreft een eenmalige vergoeding en daarnaast een vergoeding over het gehele ongebruikte deel van het toegezegde bedrag gedurende de periode dat de leenfaciliteit open staat. De totale ontvangsten in 2024 bedragen € 166,7 mln.

Vermogensverschaffing/ -onttrekking

Aan-/-verkoop vermogenstitels

Door het afgelopen verkooppprogramma en het lopende verkoopprogramma van de Staat van de aandelen van ABN AMRO en het aandeleninkoopprogramma van ABN AMRO waaraan de Staat heeft deelgenomen is de realisatie van de aan-/-verkoop van vermogenstitels in € 1,5 mld. hoger uitgevallen in 2024.

Afdrachten Staatsloterij

Zie toelichting onder 'Verplichtingen'.

Dividenden staatsdeelnemingen

In 2024 is de post Dividenden staatsdeelnemingen € 1,3 mld. lager dan begroot. Dit komt met name doordat de Duitse staat geen volledige aankoop kon realiseren van TenneT Duitsland. Hierdoor heeft geen terugontvangst plaatsgevonden van het vorig jaar in TenneT gestorte kapitaal van € 1,6 mld., zoals wel beoogd was. Tevens bestaat het verschil voor circa € 80 mln. uit de teruggave van de dividendbelasting die nog niet in 2024 is ontvangen. Verder is het verschil veroorzaakt door het effect van diverse actualisaties op basis van op dat moment recente informatie over het dividend als gevolg van de marktomstandigheden.