Beschikbaarheid

In 2024 zijn 82.171 woningen gerealiseerd.7 Dit is minder dan de doelstelling van 100.000 woningen per jaar en ook minder dan de productie in 2022 en 2023. We zien hier de gevolgen van de voor de bouw negatieve economische omstandigheden van enige tijd geleden. Deze werken met vertraging door op de productie.

De woondeals met de lokale overheden zorgen ervoor dat met de beschikbare woningbouwplannen die productie omhoog kan. Voor de periode 2024 tot en met 2030 zijn er plannen voor in totaal 1.021.400 nieuwe woningen. In de periode tot en met 2043 zijn er plannen voor in totaal 1.658.800 woningen. 50% van de woningbouwplannen voor de komende 5 jaar behoort tot de harde plannen. Voor deze plannen geldt dat de bestemmingsplannen door de gemeenteraad zijn vastgesteld. In najaar 2024 heeft de Minister in bestuurlijke woondeals overleggen met de provincies de voortgang van de realisatie besproken. Tijdens de bestuurlijke overleggen is afgesproken nog sterker te sturen op harde plancapaciteit voor 2024/2025.

• – Aan de slag met voldoende locaties voor woningbouw en publiek-private monitoring.

• – De bouwtijd aanzienlijk verkorten door te innoveren en te versnellen.

• – Voldoende betaalbare woningen realiseren en bouwen voor jongeren en ouderen.

• – De bestaande gebouwen beter benutten.

Onder de Woontopafspraken valt onder meer ook de lancering van het programma Innovatie en Opschaling woningbouw, met aandacht voor o.a. industrieel bouwen en digitalisering, en de nationale opschaling van het parallel plannen principe. Dit laatste kan een versnelling van 2 tot 6 jaar realiseren in het bouwtraject.

Om de woningbouwdoelstellingen te realiseren, is de ambtelijke beleids- en uitvoeringskracht in 2024 versterkt en geprofessionaliseerd. Hierbij ligt de focus op samenwerking met alle partners in de woningbouwketen.

Voor de zomer is bekendgemaakt dat er in totaal aan 74 projecten met daarin 48.509 woningen een bijdrage wordt verleend vanuit de zesde tranche van de Woningbouwimpuls (Wbi). Onder andere met de inzet vanuit de Wbi is in de 20 focusgebieden die deel uitmaken van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid de bouw in voorbereiding van ongeveer 15.000 woningen. Daarnaast is met de derde en vierde tranche van het Volkshuisvestingsfonds voor € 325 mln. aan bijdragen verstrekt aan gemeenten ten behoeve van de herstructurering van circa 15.700 woningen in de komende 10 jaar.

Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) voert in opdracht van het Ministerie van VRO een programma uit om circa 2.000 flexwoningen te leveren aan gemeenten, woningcorporaties en het COA. Eind 2024 waren 742 woningen opgeleverd, bevonden 762 woningen zich in de realisatiefase, en waren 490 woningen nog in opslag. Het doel van dit programma is om de woningen zo snel mogelijk te plaatsen. Dit resulteert in een planning die altijd gericht is op ‘zo snel mogelijk’. Desondanks ontstaan er regelmatig vertragingen door factoren zoals het niet tijdig verkrijgen van omgevingsvergunningen, vertragingen bij het bouwrijp maken van locaties, juridische procedures en, in sommige gevallen, verbeteringen of aanpassingen door de leverancier.

Op verschillende grootschalige woningbouwlocaties is de bouw in 2024 gestart. Met de regio Eindhoven zijn afspraken gemaakt over 20.000 extra woningen tot en met 2030 en is met de regio Rotterdam een bestuursovereenkomst gesloten over de bereikbaarheid en ontsluiting van een kleine 20.000 woningen t/m 2030. Aanvullend is in 2024 een bestuursovereenkomst getekend voor Gnephoek. Op de Woontop van december 2024 zijn rondom meerdere locaties doorbraken bereikt. Dit is tot stand gekomen door te werken middels de ‘doorbraakaanpak’, waarmee overheden, marktpartijen, woningcorporaties en anderen door kennis en capaciteit te delen gezamenlijk versneld haalbare en uitvoerbare oplossingen uitwerken. Ook zijn er op de Woontop afspraken gemaakt om het eenvoudiger te maken om woningen toe te voegen door het plaatsen van mantelzorgwoningen, optoppen, splitsen, boerenerven te benutten en transformatie.

De plannen die de NPLV-gebieden voor de Woontop hebben ingediend beslaan 70.000 woningen. Concreet is afgesproken om tussen 2025 en 2029 in de NPLV-gebieden 40.000 woningen versneld en 10.000 woningen extra te bouwen, en om de wijken ook aantrekkelijk te maken. Afgesproken is dat het Rijk steun zal bieden uit bestaande regelingen om de nieuwbouw in NPLV-gebieden te versnellen.

Op 27 september 2024 is de samenwerkingsovereenkomst met betrekking tot de gebiedsontwikkeling Zuiderhage tussen de gemeente Lelystad en het RVB ondertekend. Deze gebiedsontwikkeling leidt tot de bouw van circa 14.000 woningen. In de samenwerkingsovereenkomst is afgesproken dat binnen drie maanden na ondertekening de gezamenlijke uitvoeringsorganisatie wordt opgericht en van start gaat. De uitvoeringsorganisatie is inmiddels gestart.

In het voorjaar van 2024 is het wetsvoorstel Versterking Regie Volkshuisvesting ingediend bij de Tweede Kamer en het bijbehorende Besluit geconsulteerd. Dit wetsvoorstel voorziet het kabinet in wettelijke sturing op de gestelde woningbouwdoelen, met meer tempo.

De Landelijke Versnellingstafel Woningbouw heeft samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en het ministerie gewerkt aan 9 complexe projectinterventies, meerdere thematische verkenningen en de totstandkoming van 35 regionale versnellingstafels. In 2024 is een informatiecampagne gelanceerd om gemeenten en woningcorporaties over de mogelijkheden voor hospitaverhuur en woningdelen.

Het IBO Woningbouw en Grond is in 2024 afgerond en naar de Tweede Kamer toegestuurd. In het onderzoek wordt woningbouw beschreven als keten, en wordt aanbevolen om aan elke schakel (ruimte, grond, bouw en afnemers) aandacht te besteden, door onder andere het grondbeleid te moderniseren, een realisatiestimulans te introduceren en toe te zien op het voorkomen van bovenwettelijke eisen. Het programma STOER (Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Eisen en Regelgeving) geeft hier invulling aan.

Betaalbaar wonen

In 2024 zijn Nationale Prestatieafspraken 2025-2035 gemaakt met woningcorporaties, Rijk en gemeenten. In de prestatieafspraken is afgesproken dat corporaties de huren voor 2025 matigen. De maximale huursomstijging voor 2025 wordt 4,5%. Daarmee zijn veel huurders geholpen en kunnen corporaties blijven investeren in de bouw van nieuwe woningen. Ook is afgesproken vanaf 2029 structureel 30.000 nieuwe sociale huurwoningen per jaar te bouwen, en zetten de corporaties in op een verbetering en verduurzaming en kwaliteit van woningen en investeren ze in de leefbaarheid van wijken.

1 juli is de Wet betaalbare huur in werking getreden. Daarmee worden de aanvangshuren van huurwoningen in het middensegment (tot en met 186 punten) gereguleerd. Ook is het woningwaarderingsstelsel dwingend geworden en kunnen gemeenten toezicht houden op de hoogte van huurprijzen en huurprijsverhogingen en indien nodig hierop handhaven. Om het investeringsklimaat voor verhuurders te verbeteren is besloten een nieuwbouwopslag van 10% op de maandelijkse huurprijs mogelijk te maken, en om de overdrachtsbelasting voor beleggers in woningen te verlagen naar 8%. Verder is de grens aan de jaarlijkse huurverhoging in de vrije sector verlengd tot 2029 en is voor deze sector de systematiek ‘de laagste van inflatie of CAO + 1%’ geïntroduceerd.

De Staten-Generaal heeft in 2024 ingestemd met twee wetten die de huurtoeslag minder complex te maken en waarmee meer huurders een beroep kunnen doen op de huurtoeslag. Daarmee wordt de huurtoeslag voor ouderen en niet-ouderen op dezelfde manier berekend en komt er een minder snelle afbouw van de huurtoeslag als het inkomen stijgt. De wetgeving zorgt er verder voor dat de maximale huurgrens vervalt, de jongerenleeftijdsgrens wordt verlaagd naar 21 jaar en subsidiabele servicekosten niet langer worden vergoed. Door deze maatregelen krijgen meer huishoudens recht op huurtoeslag. Daarnaast is de huurtoeslag in 2024 verhoogd, hiermee is tegemoetgekomen aan de beoogde verbetering van de koopkracht voor huurtoeslagontvangers.

Om starters te ondersteunen bij de aankoop van een betaalbare koopwoningen is subsidie verleend aan een samenwerking van Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse Gemeenten en stichting Opmaat om het Nationaal Fonds Betaalbare Koopwoningen op te richten.

Een thuis voor iedereen

In een verhitte woningmarkt treft het oplopende woningtekort aandachtsgroepen in het bijzonder. Daarom werken we interbestuurlijk samen om een thuis voor iedereen te bieden. De eerder vaststelde woondeals boden structuur voor de gemeenten en regio’s om in 2024 te komen tot woonzorganalyses en woonzorgvisies. Door de zes koploperregio´s is gewerkt aan de woonzorgvisies en hun ervaringen zijn gebruikt om kennis te delen met andere regio’s. Om gemeenten, provincies en corporaties te helpen bij het opstellen van de woonzorgvisies, de volkshuisvestingsprogramma’s en de huisvestingsverordeningen is het Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen ingezet, zijn diverse handreikingen verschenen en 14 praktijklabs georganiseerd om de samenwerkingsverbanden te stimuleren. In 2024 is de Monitor Huisvesting Aandachtsgroepen gepubliceerd en uitgebreid.

In 2024 is via de regeling huisvesting aandachtsgroepen steun gegeven voor de bouw van ruim 4000 studentenwoningen. Op de Woontop hebben we afgesproken dat 25.000 studentenkamers sneller gerealiseerd worden door corporaties en marktpartijen.

Het wetsvoorstel Versterking regie op de volkshuisvesting is naar de Tweede Kamer verstuurd. Deze wet draagt bij aan een meer evenwichtige verdeling van sociale huurwoningen en regelt dat gemeenten een huisvestingsverordening maken met een urgentieregeling voor in de wet genoemde aandachtsgroepen.

Wonen en zorg voor ouderen

Om in Nederland ouderen met plezier en passend te laten wonen, stimuleren we de bouw van minstens 290.000 woningen voor ouderen, waaronder 40.000 zorggeschikt, 80.000 in een geclusterde woonvorm en 170.000 nultredenwoningen. In 2024 hebben bijna alle woondealsregio’s de woon- en bouwopgave per gemeente tot en met 2030 vastgesteld. Verder is de derde tranche van de Stimuleringsregeling ontmoetingsruimten in ouderenhuisvesting opengesteld. In 2024 is de campagne ‘Praat vandaag over morgen’ gelanceerd en is het traject voor gemeenten en provincies die actief zijn met doorstroming van ouderen op de woningmarkt afgerond. Daarnaast is een convenant met de hypotheeksector ondertekend over het beter informeren van ouderen over hun financiële mogelijkheden. Om de leefomgeving te verbeteren zijn het programma BuurtSaam en de woonzorgchallenge gestart.

Caribisch Nederland

Op Bonaire zijn de eerste 68 van in totaal 204 nieuw te bouwen sociale huurwoningen op de locatie Hato opgeleverd. Verder zijn de stedenbouwkundige plannen afgerond voor de eerste twee Woondeal-woningbouwlocaties en hebben we € 2 mln. toegekend als bijdrage aan de onrendabele top voor de betaalbare woningen die hier gerealiseerd zullen worden. Op Saba zijn in 2024 18 sociale huurwoningen opgeleverd en zijn locaties voor de verdere bouw van betaalbare woningen aangewezen. Huurders op Bonaire, Saba en Sint Eustatius met een lager inkomen hebben een huurlastenverlichting ontvangen.8 We hebben middelen ingezet voor de Openbare Lichamen om zonnepanelen te plaatsen en energiezuinige apparaten aan te schaffen om energiearmoede terug te dringen. Met de Openbare Lichamen is invulling gegeven aan de afspraken over woningbouw in de Woondeal Bonaire en de Letters of Intent voor Saba en Sint Eustatius.

Verduurzaming en kwaliteit woningen

Zoals in het regeerprogramma is aangegeven blijven we investeren in de verduurzaming van woningen en gebouwen. Een duurzaam huis of gebouw verlaagt immers de energierekening en verhoogt de waarde van het pand en het comfort. Verduurzaming is ook nodig om de klimaatdoelen voor 2030 te halen.

In 2024 zijn mooie resultaten behaald. Uit de Klimaat- en Energieverkenning 2024 blijkt dat de CO₂-uitstoot in de gebouwde omgeving is gehalveerd ten opzichte van 2010 en we redelijk op weg zijn naar het doel voor 2030. Ook de aantallen goed geïsoleerde woningen en geïnstalleerde warmtepompen zijn fors toegenomen. Tevens is het gasverbruik van woningen van 2021 naar 2023 met 25% gedaald en is het aantal woningen met label EFG afgenomen.

De inzet op warmtenetten is in 2024 voortgezet. Een belangrijk stap is gezet met de aanvaarding van de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) (Stb. 2024, 406), die gemeenten de bevoegdheid geeft om regie te kunnen voeren over de wijkgerichte aanpak om woningen en gebouwen te verduurzamen. Aanvullend is gestart met de ontwikkeling van de Wet Collectieve Warmte (WCW), gericht op het nieuwe warmtenet. 

In 2024 is de ontwikkeling van normering voor warmtepompen gestopt om de keuze voor een alternatief bij vervanging van de verwarmingsketel aan mensen zelf over te laten. Om lagere- en middeninkomens te blijven ondersteunen bij het nemen van verduurzamingsmaatregelen is breed ingezet via onder meer de SPUK Aanpak Energiearmoede, het Nationale Isolatieprogramma, het Warmtefonds, subsidies en de publiekscampagne ‘Wie isoleert profiteert'.

Aanvullend zijn belemmeringen om te verduurzamen weggenomen. De landelijke aanpak natuurvriendelijk isoleren is uitgerold om bedrijven en woningeigenaren te ondersteunen bij invulling van verplichtingen op flora- en fauna-activiteiten. Ook is gestart is met het aanpassen van regelgeving om de eDNA-methode in te kunnen zetten voor sneller isoleren na vaststelling van afwezigheid van beschermde diersoorten.

Ook het klimaatbestendig maken van de gebouwde omgeving en inzet op funderingsproblematiek heeft in 2024 aandacht gehad. De funderingsopgave bij gebouwen wordt groter en urgenter door toenemende ouderdom van de gebouwenvoorraad, bodemdaling en het veranderende klimaat. Op basis van het advies van de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur is gestart met de ontwikkeling van een nationale aanpak funderingsproblematiek. 

In 2024 is de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (WKB) in werking getreden. Ook is gestart met de uitwerking van de Europese Richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD IV), monitoring en een bouwmaterialenakkoord. Opschaling en innovatie is gestimuleerd door onder meer de programma’s Toekomstbestendige Leefomgeving en Werklandschappen van de Toekomst, de subsidieregeling Procesondersteuning Opschaling Renovatieprojecten en Meerjarige Experimenten Effectieve Renovatiestromen. Ook het Programma Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving en de uitvoering van de Nationale Aanpak Biobased Bouwen zijn gestart. Besloten is dat er geen nieuwe, nationale duurzaamheidsregels voor nieuwbouw komen, anders dan de invulling van Europese wetgeving en bestaande afspraken.