In deze bijlage wordt informatie gegeven over meldingen van externe fraude ten aanzien van activiteiten gefinancierd vanuit begrotingshoofdstuk XVII Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (hierna: BHO-activiteiten).

Meer informatie ten aanzien van meldingen van externe fraude rond activiteiten gefinancierd vanuit begrotingshoofdstuk V Buitenlandse Zaken (hierna: BZ-activiteiten) staat in bijlage 5 van het jaarverslag van begrotingshoofdstuk V.

Meldingen van externe fraude 2024

In 2024 zijn 184 vermoedens van externe fraude t.a.v. BHO- en BZ-activiteiten gemeld bij het Expertisecentrum Malversaties (ECM) van het ministerie, in 2023 waren er in totaal 127 meldingen van (mogelijke) externe fraude. De stijging van het aantal meldingen is in lijn met de trend die contractpartners in recente jaren ervaren. Het ECM schrijft dit, evenals net genoemde organisaties, primair toe aan het algeheel toegenomen (fraude)bewustzijn en de toegenomen meldingsbereidheid die daar veelal mee gepaard gaat en zodoende niet aan een toename van fraudegevallen. De totale, en ook relatieve, omvang van de gegrond verklaarde fraudemeldingen (die beide een dalende trend vertonen) bevestigen dit beeld.

Proces en preventie

Het ministerie voert een zero-tolerance for inaction beleid ten aanzien van (vermoedens van) externe fraude. Dit houdt in dat het ministerie verwacht dat ieder gefundeerd vermoeden van externe fraude wordt onderzocht, dat het ministerie hierover geïnformeerd wordt en passende maatregelen genomen worden.

Meldingen van (vermoedens van) externe fraude worden door ECM geregistreerd en afhankelijk van de ernst en inhoud van de meldingen worden vervolgstappen bepaald. Vervolgstappen zijn bijvoorbeeld het instellen van een (accountants)onderzoek, een gesprek met de betrokken organisatie en/of melder, en het opschorten van lopende betalingen.

Wanneer, op basis van (forensisch- of accountants-) onderzoek een externe fraudezaak als gegrond wordt aangemerkt, worden stappen genomen om de financiële schade niet ten laste te laten komen van de begroting van het ministerie. Dit kan onder andere door het in gang zetten van een terugvorderingsprocedure, of door het lager vaststellen van een subsidie.

Conform de Nota Beheer en Toezicht (1998) publiceert het ministerie jaarlijks de gegrond verklaarde externe fraudezaken met Nederlandse financiële impact in het departementaal jaarverslag. Tussentijds wordt de Tweede Kamer middels een brief geïnformeerd over gegrond verklaarde externe fraudezaken met een Nederlandse financiële omvang van EUR 100.000 of meer, zoals vastgelegd tijdens de Begrotingsbehandeling BHOS 2021.

Met ‘financiële omvang’ wordt hier bedoeld: het Nederlands (i.e. ten laste van het ministerie) aandeel van een gegrond verklaarde externe fraudezaak. Hierbij is dit aandeel toegekend aan het jaar waarin de externe fraudezaak door het ministerie is geregistreerd. (Toekomstige) succesvolle terugvorderingen en verrekeningen (dan wel door het ministerie, dan wel door de contractpartner) zijn niet meegenomen. Zodoende wordt niet gesproken van ‘financiële schade’. In de meeste gevallen slaagt het ministerie erin om de financiële schade niet lastens het budget van het ministerie te laten vallen.

Preventie van externe fraude

Een deel van de door het ministerie gefinancierde activiteiten vindt plaats in fragiele en volatiele regio’s en omstandigheden, waarbinnen het risico op externe fraude per definitie groter is.

Daarom zet het ministerie zich permanent in op de toepassing en doorontwikkeling van risicomanagement om de kans op succesvolle en efficiënte projectimplementatie te vergroten, de kans op onregelmatigheden en afwijkingen te verkleinen en na te gaan waar beheerst risico’s kunnen worden genomen. Het ministerie speelt hier voornamelijk op in door het uitvoeren van een organisational risk and integrity assessment voor contracten boven EUR 1,5 miljoen, en het opstellen van een zogeheten risicoparagraaf voor alle nieuwe activiteiten.

Bij de risicoparagraaf worden risico’s op context-, programma- en organisatieniveau ingeschat, alsmede mitigerende maatregelen geformuleerd om de kans en impact van dergelijke risico’s te minimaliseren of bewust te nemen.

In het geval van een gegronde externe fraudezaak sluit het ministerie de betreffende organisatie dan wel uit van vervolgfinanciering, dan wel wordt er toegezien op implementatie van geleerde lessen en verbeterde controle- en monitoringsmechanismen om de kans op herhaling te minimaliseren. Evengoed scherpt het ministerie haar eigen procedures en monitoring aan op basis van geleerde lessen.

Gegrond verklaarde externe fraude BHO-activiteiten 2024

Hieronder volgt een overzicht van in 2024 gegrond verklaarde externe fraudezaken die betrekking hebben op door het ministerie gefinancierde BHO-activiteiten, en tevens een financiële impact hebben van minimaal EUR 10.000. Het totale Nederlands aandeel van deze 8 externe fraudezaken tezamen bedroeg EUR 895.956. Meldingen die in 2024 gegrond zijn verklaard, kunnen ook in eerdere jaren gemeld zijn aan BZ.

In 2024 zijn 66 externe fraudezaken gegrond verklaard waarvan de omvang van het Nederlands aandeel lager dan EUR 10.000 was. De totale financiële impact hiervan bedroeg EUR 105.707. De gemiddelde financiële omvang van deze 66 externe fraudezaken komt hiermee uit op EUR 1.602.

Schadebedragen als gevolg van gegrond verklaarde fraude kunnen - in principe - niet bij het ministerie in rekening gebracht worden en dienen zodoende verhaald of gedekt te worden door de betrokken contract- en/of uitvoeringspartner(s). Hierdoor is de daadwerkelijke financiële schade lager dan de berekende financiële impact

Sancties

Het onderstaande overzicht biedt informatie over lopende sanctiemaatregelen omtrent gegrond verklaarde externe fraudezaken aangaande BHO-activiteiten.

Het sanctiebeleid is erop gericht externe fraude bedragen terug te vorderen en, wanneer dit niet mogelijk blijkt, andere passende maatregelen te treffen.