Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Het beleid van Justitie is erop gericht dat het functioneren van de organisaties verantwoordelijk voor rechtsbescherming, rechtshandhaving en geschiloplossing, aansluit op maatschappelijke behoeften, zowel afzonderlijk als in samenhang.

De gerichtheid op maatschappelijke behoeften betekent dat het algemeen belang van een effectief en efficiënt functionerend rechtsbestel centraal staat, waarbij zoveel als mogelijk rekening wordt gehouden met de burgers en bedrijven die er hun recht zoeken. De concrete individuele behoeften van burgers en bedrijven of van organen van de overheid zelf kunnen op gespannen voet staan met het algemeen belang. Er zijn grenzen aan wat het recht kan oplossen. Burgers en bedrijven hebben daarbij niet alleen rechten, maar ook plichten en eigen verantwoordelijkheden.

De maatschappij zal de komende jaren hoge eisen stellen aan het rechtsbestel en is in toenemende mate internationaal georiënteerd. Men verwacht veel van de overheid, terwijl de overheid kleiner moet worden en efficiënter moet werken. Justitie stelt zich tot doel de juiste koers te kiezen en eraan bij te dragen dat de rechtsstaat bij de tijd blijft. Voor dit beleidsartikel staan drie doelen centraal: het streven naar een doelmatig functionerend rechtsbestel, de kwaliteit en integriteit van de juridische dienstverlening en de toegankelijkheid van het rechtsbestel.

De zorg voor het gehele rechtsbestel impliceert niet alleen «de zorg» dat het stelsel als samenhangend geheel blijft voortbestaan, maar ook dat de toegankelijkheid ervan is gegarandeerd (12.2) en dat het doeltreffend en doelmatig functioneert (12.3).

De stelselverantwoordelijkheid van de Minister van Justitie beperkt zich voornamelijk tot het scheppen van optimale voorwaarden voor het instandhouden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging. Dit omvat dus ook het vormgeven, onderhouden en verbeteren van de strafrechtsketen.

De beleidsverantwoordelijkheid ligt op het terrein van de rechtspleging (met inachtneming van de onafhankelijke positie van de rechter en de zelfstandige positie van de Raad voor de rechtspraak), de keteninformatievoorziening en de toegang tot het rechtsbestel. Tot dit laatste wordt ook de beleidsverantwoordelijkheid gerekend voor alternatieve geschillenbeslechting en schuldsanering. De Minister van Justitie is daarbij verantwoordelijk voor het wettelijke traject van de schuldsaneringsregeling, de faillissementsrechters en de bewindvoerders, terwijl de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verantwoordelijk is voor het daaraan voorafgaande (buitengerechtelijke) minnelijke traject van schuldhulp, uitgevoerd door de gemeenten en gemeentelijke kredietbanken.

Voor de Raad voor rechtsbijstand, het Bureau Financieel Toezicht (BFT) en het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv) heeft de Minister van Justitie een sturingsverantwoordelijkheid, hetgeen betekent dat de uitvoering van Justitiebeleid is overgedragen aan extern verzelfstandigde taakorganisaties of aan privaatrechtelijke instellingen. Deze verantwoordelijkheid betreft in het bijzonder het in stand houden en conditioneren van productieve werkrelaties tussen het bestuursdepartement en betreffende organisaties.

De Minister van Justitie heeft een verantwoordelijkheid voor het wettelijk kader ten aanzien van tolken, vertalers, deskundigen en andere zelfstandige professionals binnen het justitiële domein zoals, advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders.

Ten aanzien van de Commissie gelijke behandeling (CGB) en het College bescherming persoonsgegevens (CBP) heeft de Minister een beheersmatige verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid geldt ook voor de Raad voor de rechtspraak en de Hoge Raad en beperkt zich tot de financiering, het beheersmatig toezicht houden en het optreden als werkgever (voor de rechterlijke macht). Dit omvat ook de verantwoordelijkheid voor de arbeidsvoorwaarden van rechterlijke ambtenaren.

Het goed functioneren en de inrichting van (de stelsels van) rechtspraak en rechtsbijstand wordt mede beïnvloed door een aantal externe factoren, dit betreft met name de factoren Europese wetgeving en Europese jurisprudentie. Daarnaast wordt het beroep op het rechtsbestel mede beïnvloed door economische, demografische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het ontstaan van meer keuzemogelijkheden.

De bevoegdheid van de Minister van Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is beperkt en vooral voorwaardenscheppend. Toch is Justitie verantwoordelijk voor de doeltreffendheid en doelmatigheid van het rechtsbestel als zodanig. Normen voor een adequaat rechtsbestel laten zich echter niet in indicatoren vatten, die in één oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen. Met behulp van monitoren, trendrapportages, beleidsdoorlichtingen en beleidsevaluaties wordt op kwantitatieve, maar ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de effecten van het beleid om de toegang tot de rechtspleging te bevorderen (12.2). Voor de rechtspraak (12.3) kan dit slechts met kwalitatieve indicaties. Daarnaast is bij de operationele doelstellingen een aantal input-, throughput- en outputindicatoren opgenomen die samen inzicht bieden in de effectiviteit van beleidsinstrumenten op de geformuleerde doelstellingen. In 2010 zijn twee rapporten van het WODC aan de Tweede Kamer aangeboden met een beleidsreactie inzake onderscheidenlijk geschillenbeslechting voor burgers en geschillenbeslechting in het midden- en kleinbedrijf (TK 31 753, nr. 19). Deze rapporten bieden inzicht in het gedrag van burgers en bedrijven die worden geconfronteerd met (potentieel) juridische geschillen. De onderzoeken bieden voorts materiaal dat nodig is om beleidsvoorstellen op het terrein van het civiele en bestuursrecht nader te onderbouwen en te ontwikkelen. Justitie zal moeten bezien of en zo ja, in hoeverre de kwalitatieve «rapportcijfers» uit bijvoorbeeld de geschilbeslechtingsonderzoeken een basis kunnen bieden voor kwantitatieve prestatie-indicatoren, zodat toekomstige begrotingen niet alleen kwalitatieve, maar ook kwantitatieve ambities kunnen bevatten ten aanzien van het rechtsbestel.

Burgers en bedrijven hebben toegang tot een passende en effectieve vorm van geschillenbeslechting en/of rechtspleging.

Een effectieve toegang tot het rechtsbestel is van belang om burgers en rechtspersonen in staat te stellen hun recht te halen. Daarbij staat centraal het waarborgen van de toegang tot het recht en het uitgangspunt dat burgers en bedrijven in eerste instantie proberen zelf en samen een oplossing te vinden voor onderling gerezen geschillen. Burgers en bedrijven hebben baat bij een toegankelijke juridische infrastructuur omdat die de rechtszekerheid biedt die noodzakelijk is voor het functioneren van de economie en het vertrouwen in de rechtsstaat.

De toegang is effectief als burgers met een juridisch probleem of geschil snel bij de meest passende dienstverlener (advocaat, mediator, notaris, deurwaarder, Juridisch Loket) terecht kunnen voor bijstand. Om de effectiviteit te vergroten wordt in 2011 ingezet op de volgende zaken:

• – het beter laten aansluiten van rechtspraak, rechtsbijstand en buiten gerechtelijke geschiloplossing;

• – het verbeteren van het maatschappelijke vertrouwen in het notariaat en

• – het bevorderen van het professioneel handelen van de advocaat.

Tot slot wordt gestreefd naar een effectievere en doelmatigere aanpak van schulden. Juist in tijden van economische recessie is een goede buitengerechtelijke schuldhulpverlening actueel en een daarop aansluitend stelsel van wettelijke schuldsanering noodzakelijk.

Rechtsbijstand en alternatieve geschillenbeslechting

Programma Rechtsbijstand en Geschiloplossing.

Het doel van het programma Rechtsbijstand en Geschiloplossing is het realiseren van een structurele ombuiging op de rechtsbijstand van € 50 mln. waartoe in het Coalitieakkoord van het kabinet Balkenende IV is besloten. Reden voor deze ombuiging is de grote groei in de uitgaven voor gesubsidieerde rechtsbijstand in de afgelopen tien jaar.

In een brief van 24 oktober 2008 van de toenmalige staatssecretaris van Justitie aan de Tweede Kamer (TK 31 753, nr. 1) is een groot aantal maatregelen aangekondigd die samen de beoogde ombuiging moeten opleveren en tevens moeten leiden tot innovatie in het stelsel. Inmiddels is een groot aantal van deze maatregelen gerealiseerd of zal binnenkort gerealiseerd worden, wanneer de desbetreffende (wijziging van de) regelgeving in werking is getreden. Hierbij valt te denken aan de indexering van de punten op basis waarvan proceskostenveroordelingen in het bestuursrecht plaatsvindt.

In 2011 wordt met de projecten «proactieve geschiloplossing door de overheid» (PAGO) en Echtscheiding en Diagnose & Triage getracht het beroep op alternatieve vormen van geschillenbeslechting te vergroten en het beroep op de advocaat en rechter te verminderen. Partners daarbij zijn onder andere de Raad voor Rechtsbijstand, het Juridisch Loket, de advocatuur en de rechtspraak. In 2011 rondt het WODC zijn tweede voortgangsrapportage af. Deze wordt medio 2011 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Juridische beroepsgroepen

Raadsman bij politieverhoor

Op 1 april 2010 is de «Aanwijzing rechtsbijstand politieverhoor» van het College van procureurs-generaal in werking getreden. Deze aanwijzing is een gevolg van arresten van het Europese Hof voor de Rechten van de mens en de fundamentele vrijheden en de Hoge Raad. De arresten maken duidelijk dat de politie een aangehouden verdachte vóór het verhoor in de gelegenheid moet stellen een raadsman te consulteren. Als gevolg van de arresten van de Hoge Raad heeft de minderjarige verdachte het recht een raadsman aanwezig te laten zijn bij het politieverhoor. Uitvoering van de aanwijzing en van de beleidsregel wordt begeleid door een monitor.

Tegelijkertijd worden in samenspraak met de politie, het Openbaar Ministerie, de Rechtspraak en de advocatuur mogelijkheden onderzocht om de in het Wetboek van Strafvordering voorgeschreven procedures voor aanhouden, ophouden voor onderzoek en inverzekeringstelling te vereenvoudigen. Vooruitlopend daarop zijn op initiatief van de Raad voor Rechtsbijstand twee experimenten in uitvoering genomen met de aanwezigheid van advocaten op politiebureaus in Utrecht en Rotterdam. Doel hiervan is kosten te besparen en doorlooptijden te verkorten.

In 2010 is de evaluatie beschikbaar gekomen van de uitvoering van een experiment dat het in gevallen van ernstige misdrijven mogelijk maakt de raadsman aanwezig te laten zijn bij het politieverhoor. Dit experiment is in de politieregio’s Amsterdam-Amstelland en Rotterdam-Rijnmond uitgevoerd naar aanleiding van de motie Dittrich (TK 30 800 VI, nr. 14). De uitkomsten hiervan worden betrokken bij genoemde beleidsvorming rondom de procedure van aanhouden, ophouden voor onderzoek en inverzekeringstelling. Naar verwachting wordt in 2011 een wetsvoorstel in behandeling genomen inzake mogelijke verbeteringen in de procedure.

Kwaliteit juridische beroepen

Voorts is aan de Tweede Kamer een brief gezonden over het standpunt ten aanzien van resultaatgerelateerde beloning voor de advocatuur. Het experiment met no-win- no-fee (de beloningsvariant waarbij de advocaat niets ontvangt als hij de zaak verliest, maar meer als hij wint, echter altijd gerelateerd aan het aantal uren dat hij voor de cliënt heeft gewerkt) zal uitsluitend betrekking hebben op letsel- en overlijdensschadezaken. De effecten hiervan zullen zich in 2011 manifesteren. Daarnaast wordt gewerkt aan een visie op het toezicht op de juridische beroepen en de rol van het tuchtrecht. Binnen de beroepsorganisaties zelf treedt duidelijk een bewustwording op van het belang van zichtbare kwaliteit en integriteit. In dit kader moet ook het beleid ten aanzien van de opleidingen van de togaberoepen worden herijkt.

Schuldsanering

Schuldsanering is met de economische recessie sinds 2008 in belang toegenomen door de groei van de schuldenproblematiek, zowel bij particulieren als bij kleine ondernemers die ook een beroep op de wet kunnen doen. Justitie heeft met het oog op het belang van de schuldeisers en van de schuldenaar de taak om een goede regeling van het particuliere faillissement in stand te houden. Inzet is en blijft een buitengerechtelijke oplossing bij een problematische schuldenlast en nadruk op preventieve maatregelen. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is binnen het kabinet voor deze eerstelijns oplossing primair verantwoordelijk. Dit neemt niet weg dat een schuldsanering in een aantal gevallen via de rechter moet worden doorlopen. Vanuit het oogpunt van civiele rechtshandhaving is het van belang dat de schuldsaneringsprocedure voorbehouden blijft aan de schuldenaar te goeder trouw die zich drie jaar maximaal inspant om zijn schuldeisers tegemoet te komen. Schuldsanering vormt ook een garantie dat de schuldeisers het maximaal haalbare op hun vordering ontvangen. Aandachtspunten voor de beleidsontwikkeling voor 2011 zijn een herziening van de structuur van de bewindvoerdersvergoedingen, toezicht op de kwaliteit van de bewindvoering via audits door de Raad voor Rechtsbijstand en een optimale samenwerking in de maatschappelijke keten van preventie via schuldhulp tot schuldsanering als uiterste middel.

Zoals aangegeven onder de kopjes verantwoordelijkheid en prestatiegegevens bij de algemene doelstelling is de verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie voor een effectieve toegang tot het rechtsbestel beperkt tot het scheppen van optimale voorwaarden. Derhalve zijn nog geen outcome-indicatoren opgenomen, maar wordt volstaan met input-, throughput- en outputindicatoren.

In onderstaande tabellen worden gegevens gepresenteerd die samen inzicht bieden in de effectiviteit van de ingezette beleidsinstrumenten. Daarnaast geven evaluatieonderzoeken naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid kwantitatief en kwalitatief inzicht in de beleidseffecten. Bijvoorbeeld de twee rapporten van het WODC inzake onderscheidenlijk geschillenbeslechting voor burgers en geschillenbeslechting in het midden- en kleinbedrijf (TK 31 753, nr. 19) en de jaarlijkse monitors en trendrapportages bij dit beleidsartikel (onder meer programma Rechtsbijstand en Geschiloplossing, WSNP, gesubsidieerde rechtsbijstand).

A. Alternatieve geschillenbeslechting

Toelichting

Mediation

Het evaluatieonderzoek naar de mediaton van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) heeft de Minister van Justitie voorzien van een beleidsreactie op 20 november 2009 naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II, 29 528, nr. 6). Daaruit blijkt dat de doorverwijzingsvoorzieningen bij het Juridisch Loket en bij de rechtspraak effectief zijn en nodig blijven om ervoor te zorgen dat partijen hun verantwoordelijkheid voor de oplossing van hun conflict ook op zich nemen, al dan niet met behulp van een mediator. Op grond van het evaluatieonderzoek zijn bovenstaande prognosecijfers bijgesteld.

Geschillencommissies

Het jaarverslag van de Stichting Geschillencommissies Consumentenzaken (SGC) kan gedownload worden via: www.degeschillencommissie.nl. De evaluatie van de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken is in 2009 aan de Tweede Kamer gezonden (Kamerstukken II 25 754, nr. 2). De SGC is op de meeste onderdelen positief geëvalueerd. De SGC is de afgelopen jaren gegroeid, waardoor steeds meer consumenten in de gelegenheid worden gesteld om op een eenvoudige, snelle en goedkope manier hun recht te vinden in geschillen met een leverancier of dienstverlener.

B. Rechtsbijstand

Zie ook de monitor gesubsidieerde rechtsbijstand 2009.

Toelichting

Algemeen

De aantallen afgegeven toevoegingen opgenomen in bovenstaande tabel voor 2009 wijken af van het Jaarverslag van de Raad voor Rechtsbijstand. Dit heeft te maken met het feit dat Rechtsbijstand gefinancierd wordt op basis van het aantal toevoegingen afgegeven in de periode september 2008 tot en met augustus 2009. Voor de prijzen geldt als uitgangspunt de gemiddelde prijs van de afgehandelde declaraties, rekening houdend met de indexering voor 2009.

Ambtshalve straftoevoegingen

De ambtshalve straftoevoegingen vertonen een geringe stijging. De invoering van de verlengde piketfase heeft een dempende werking op deze stijging. De prijzen stijgen slechts in geringe mate, waarbij geen rekening wordt gehouden met toekomstige indexeringen. De piketfase is het moment waarop de verdachte in verzekering wordt gesteld en is de eerste fase van het strafproces.

Reguliere straftoevoegingen

Civiele toevoegingen

De PMJ-ramingen laten voor de korte termijn (t/m 2012) een toename zien en daarna een lichte afname. De in te voeren maatregelen uit het Programma Taakstelling rechtsbijstand en geschiloplossing zullen leiden tot een afname van het aantal afgegeven toevoegingen. Deze afname zal zich naar verwachting vooral na 2012 aftekenen. De prijs zal een geringe stijging laten zien, zonder rekening te houden met toekomstige indexeringen.

Inverzekeringstellingen

Lichte adviestoevoegingen

Per 1 juli 2009 is de eigen bijdrage voor de lichte adviestoevoegingen verhoogd. Dit heeft geleid tot een afname van het aantal toevoegingen ten opzichte van 2008 met 17 %. De verwachting is dat voor 2011 en de volgende jaren het aantal gelijk zal blijven. Door de verhoging van de eigen bijdrage zal de gemiddelde prijs vanaf 2010 lager zijn.

Asiel

Het Juridisch Loket

Het Juridisch Loket laat al een aantal jaren achtereen een aanzienlijke toename zien in het aantal klantencontacten. Voor de komende jaren is een verdere toename van de inzet van het Juridisch Loket voorzien in het kader van het Programma Rechtsbijstand en Geschiloplossing (het hiervoor genoemde project Diagnose en Triage). Door het intensiveren van de contacten met de burgers in verband met geschiloplossing en uitbreiding van de adviesmogelijkheden zullen meer geschillen buiten de advocaat en de rechter kunnen worden beslecht. De eerste activiteiten in dat kader geven een positief beeld. De huidige omvang van de organisatie wordt vooralsnog bestendigd.

Raad voor Rechtsbijstand

Medio 2010 is het formele traject van centralisatie tot één Raad afgerond. In organisatorische zin zijn veel activiteiten gericht op het verder stroomlijnen en afstemmen van de interne processen om tot eenvormig beleid te komen tot het afgeven van toevoegingen en het verwerken van de declaraties. Ook op het gebied van automatisering en digitalisering worden grote stappen gezet. Dit alles draagt bij aan het ontwikkelen van kwaliteitssystemen om ervoor te zorgen dat in de komende jaren de rechtmatigheid en doelmatigheid van de gefinancierde rechtsbijstand geborgd zijn. Dit omvormingsproces zal de efficiency verhogen.

C. Juridische beroepsgroepen

D. Schuldsanering

Ondanks de recessie daalde in 2009 het aantal schuldsaneringprocedures. Inmiddels (2010) neemt het aantal schuldsaneringprocedures weer toe. Het is aannemelijk dat als gevolg van de economische recessie er meer mensen een beroep zullen moeten doen op de schuldhulp- en schuldsaneringsregelingen. Inzet is en blijft buitengerechtelijke oplossing bij een problematische schuldenlast. Voor nadere analyses wordt verwezen naar de Monitor Wet schuldsanering natuurlijke personen, Vijfde Meting (Kamerstukken 31 700 VI, nr. 11). In de 6e monitor WSNP, die medio 2010 gereed is, zal het aantal aanvragen, toekenningen, afwijzingen, intrekkingen en niet-ontvankelijkverklaringen van de minnelijke middelen per rechtbank in kaart worden gebracht. Tevens zal er in deze monitor een recidiveonderzoek uitgevoerd worden.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Experiment met advocaat bij eerste politieverhoor

De raadsman wordt momenteel niet toegelaten bij het (eerste) politieverhoor. Op verzoek van de Tweede Kamer bereidt Justitie een tijdelijke regeling /experiment voor op grond waarvan aanwezigheid van de raadsman wel is toegestaan in zaken waar sprake is van levensdelicten (moord en doodslag).

Monitor Rechtsbijstand en Geschiloplossing

Een van de aanbevelingen uit het programma Duurzame rechtsbijstand is te komen tot een proactieve aanpak bij het tegengaan van conflicten tussen burgers en overheidsinstanties. Veel overheidsinstanties experimenteren hier al mee, waarbij verschillende methoden worden gebruikt. De meta-analyse beoogt deze initiatieven te inventariseren. Nagegaan wordt welke onderliggende mechanismen ertoe leiden dat initiatieven effectief zijn en of verwachtingen ten aanzien van de effecten van de proactieve aanpak gebaseerd zijn op eerder onderzoek. Welke resultaten leveren de initiatieven volgens beschikbaar onderzoek op, onder andere wat betreft het terugdringen van conflicten, bezwaar- en beroepszaken en het gebruik van (gesubsidieerde) rechtsbijstand? Hoe waardeert de burger deze initiatieven?

Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel.

In 2011 wordt, net als in de afgelopen jaren, ingezet op een doelmatig functionerend rechtsbestel. Dit wordt bereikt door samenwerking in de keten, het rechtsbestel als geheel. Efficiënt en doelmatig werken binnen het rechtsbestel ter bevordering van de kwaliteit komt de komende jaren tot uiting in de herziening van de gerechtelijke kaart, het streven naar betere digitale toegankelijkheid en het bevorderen van het gebruik van moderne technologie. Deze stappen zijn ook nodig tegen de achtergrond van een stijgende instroom bij de rechtspraak.

Als gevolg van de economische crisis wordt in de rechtspleging in 2011, net als in 2010, een toename van zaken verwacht. Het gaat om faillissementszaken, schuldsanering, ontslagen en zaken op het terrein van de sociale zekerheid. Werkvoorraden en doorlooptijden dienen zoveel mogelijk binnen aanvaardbare grenzen te blijven. In tijden van financiële en economische onzekerheid is het van groot belang dat rechtzoekenden snel duidelijkheid, en daarmee zekerheid, krijgen in hun rechtsgang.

Herziening gerechtelijke kaart

In 2011 zal het wetsvoorstel Herziening gerechtelijke kaart worden opgesteld, in samenspraak met de Raad voor de rechtspraak en het College van procureurs-generaal en na consultatie van andere betrokken partners, zoals de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak en de Nederlandse Orde van Advocaten. De voornemens van het kabinet Balkenende IV tot herziening van de gerechtelijke kaart zijn aan de hand van enkele notities reeds enkele malen met de Tweede Kamer besproken (TK 29 279, nrs.85, 89, 90, 91, 97, 100, 102 en 104) en kunnen daar en bij de ketenpartners op brede steun rekenen. Het wetsvoorstel zal een vermindering inhouden van het aantal ressorten van vijf naar vier en van het aantal arrondissementen van negentien naar tien. Dit laatste overeenkomstig de door de Tweede Kamer aanvaarde motie-Heerts c.s. (TK 29 279, nr. 103). Verder zal het wetsvoorstel een grondslag bieden om bij algemene maatregel van bestuur rechtspraaklocaties aan te wijzen (in totaal tweeëndertig). Andere onderdelen zijn het loslaten van het sectormodel bij de gerechten en in het verlengde daarvan een wijziging van de voorschriften over de samenstelling van gerechtsbesturen.

Visie toekomst forensisch onderzoek

In zijn brief aan de Tweede Kamer van 26 juni 2009 heeft de minister zijn visie gegeven op de toekomst van het forensisch onderzoek. Het NFI blijft een centrale rol spelen. Echter, er moet worden ingespeeld op de behoefte bij politie, OM, rechtspraak en verdediging aan verbreding van het aanbod aan forensische dienstverlening. Om te bezien wat de effecten zijn als naast het NFI particuliere instituten worden ingeschakeld, is een experiment voor de inschakeling van particuliere instituten en een WODC-onderzoek naar kwaliteit en beschikbaarheid van forensisch onderzoek aangekondigd. De uitkomst hiervan dient als basis voor een nieuwe inrichting en financiering van het forensisch onderzoek. Het bovengenoemde experiment loopt tot eind 2011.

Betere digitale toegankelijkheid en bevorderen gebruik moderne technologie

Om te bevorderen dat organisaties uit het rechtsbestel hun digitaliseringsprocessen op elkaar afstemmen en vaker op elektronische wijze met elkaar communiceren, is een programma ingericht met de naam e-Rechtsbestel. Via dit programma heeft Justitie een coördinerende en faciliterende rol ten aanzien van een aantal ketenoverstijgende ICT-projecten. Justitie bewaakt de belangen van de keten als geheel, de partners zijn verantwoordelijk voor de implementatie in de eigen schakel. Doelstellingen van het programma zijn het wegnemen van alle wettelijke belemmeringen voor de totstandkoming van een elektronisch rechtsbestel, het tot stand brengen van technische voorzieningen voor de justitiële keten en het bevorderen van het project European e-Justice. In 2011 zal dit programma worden voortgezet: belangrijke resultaten in de zin van werkende systemen en de benodigde wetgeving worden in 2011 verwacht in het verbeteren van de digitale toegankelijkheid van de rechtspraak, het gebruik van een elektronisch proces-verbaal in de strafrechtsketen, de betere inrichting en ontsluiting van civielrechtelijke registers en het bevorderen van het grensoverschrijdend gebruik van videoconferentie bij rechtbanken.

Normstellende rol Hoge Raad

Samen met de Hoge Raad wordt in 2011 verder gewerkt aan de implementatie van de aanbevelingen van de Commissie normstellende rol Hoge Raad (Commissie Hammerstein) om te komen tot de invoering van prejudiciële vragen, een selectiekamer en andere instrumenten om de normstellende rol van de Hoge Raad te versterken. Het wetsvoorstel prejudiciële vragen (Wetsvoorstel introductie prejudiciële procedure bij de Hoge Raad in massaschadezaken) is beoogd op 1 juli 2011 in werking te treden. Het wetsvoorstel selectiekamer (Wijziging Wet RO in verband met versterking cassatierechtspraak) kan naar verwachting op 1 januari 2012 in werking treden.

College voor Mensenrechten en Gelijke Behandeling

In 2011 treedt de wet in werking die de oprichting van het College voor Mensenrechten en Gelijke Behandeling regelt, naar aanleiding van de toezegging van Nederland aan de Verenigde Naties en de Raad van Europa om een nationaal mensenrechteninstituut op te richten. In dit College zullen het nieuwe Nationaal Instituut voor de Rechten van de Mens (NIRM) en de Commissie gelijke behandeling (CGB) opgaan. Met dit onafhankelijke college ontstaat samenhang en een centraal aanspreekpunt voor Nederlandse en internationale organisaties op het mensenrechtenterrein. Het heeft tot doel de rechten van de mens, in het bijzonder het recht op gelijke behandeling, in Nederland te beschermen en de naleving daarvan te bevorderen. Het College brengt gevraagd en ongevraagd advies uit, rapporteert, doet aanbevelingen en geeft voorlichting. De nieuwe organisatie krijgt ook de taak om te oordelen op basis van de gelijke behandelingswetgeving.

Zoals aangegeven onder de kopjes verantwoordelijkheid en prestatiegegevens bij de algemene doelstelling is de verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie voor de samenhang, slagvaardigheid en doelmatigheid van het rechtsbestel beperkt tot het scheppen van optimale voorwaarden. Vooralsnog wordt daarom volstaan met input-, throughput- en outputindicatoren. Wel wordt met evaluatieonderzoeken naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de beleidseffecten. Zo is in twee rapporten van het WODC inzake geschillenbeslechting voor burgers en geschillenbeslechting in het midden- en kleinbedrijf (TK 31 753, nr. 19) geconstateerd dat er geen echte barrières zijn in de toegang tot het recht. Burgers weten de informatie en hulp te vinden die ze voor het oplossen van geschillen nodig hebben. Ze geven de ontvangen rechtshulp en het rechtsbestel als zodanig hoge scores. Ook ondernemingen uit het MKB zijn in hun algemene oordeel positief over het functioneren van de dienstverleners waarop zij een beroep hebben gedaan.

Een aantal jaren geleden is de Raad voor de rechtspraak begonnen met het publiceren van kengetallen over het functioneren van de gerechten in de vorm van afzonderlijke analyses per gerecht. Uit een evaluatie kwam naar voren dat er bij de rechtspraak zelf, maar ook bij het Ministerie van Justitie behoefte is aan een rechtspraakbrede vergelijkende analyse. Voor informatie over de waardering van of het vertrouwen in de rechtspraak en de kwaliteitsindicatoren die de rechtspraak hanteert wordt dan ook verwezen naar het jaarplan en het jaarverslag met als bijlage de publicatie kengetallen gerechten van de Raad voor de rechtspraak die elk jaar aan de Staten-Generaal worden gestuurd.

Instroom, financiering en productieafspraken

Belangrijke indicatoren voor het functioneren van de rechtspraak zijn de verwachte instroomontwikkelingen in relatie tot de financiering van de rechtspraak. Conform de Wet op de rechterlijke organisatie dient de Raad voor de rechtspraak jaarlijks zijn begroting in bij de Minister van Justitie. Deze begroting is in belangrijke mate gebaseerd op de verwachte instroomontwikkeling en de vastgestelde productgroepprijzen. Om de instroomontwikkeling zo goed mogelijk in te kunnen schatten zijn voor de afzonderlijke sectoren (ketenbrede) prognosemodellen ontwikkeld die jaarlijks op basis van onder andere de meest recente macro-economische ontwikkelingen en gerealiseerde instroom worden geactualiseerd. Die uitkomsten laten, evenals vorig jaar, een stijgende instroom zien. De totale instroomverwachting zoals de Raad in zijn begroting heeft opgenomen is in onderstaande tabel opgenomen.

Toelichting

Toelichting

Met deze bijdrage is de volgende productieafspraak met de Raad voor de rechtspraak gemaakt:

Toelichting

Toelichting

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Toelichting

Door middel van de beleidsdoorlichting «slagvaardige en kwalitatief goede rechtspleging» wordt onderzocht in hoeverre het geheel aan beleidsmaatregelen bijdraagt aan een slagvaardige en kwalitatief goede rechtspleging.

Toelichting

Onderzoek naar de implicaties bij de politieorganisatie, de piketcentrale en de Raden voor de rechtsbijstand van de invoering van de regeling waarmee invulling wordt gegeven aan het recht (a) van aangehouden meerderjarige verdachten om voorafgaande aan het politieverhoor een advocaat te raadplegen en (b) van aangehouden minderjarige verdachten om voorafgaande aan het politieverhoor een advocaat te raadplegen en om bijstand van een wettelijke vertegenwoordiger en/of raadsman tijdens het politieverhoor. Aandachtspunten zijn de samenwerking tussen de genoemde organisaties, de omvang van de verleende rechtsbijstand, de vraag hoe jongeren deze rechtsbescherming ervaren en hoe zij ermee omgaan. Een andere vraag is of de waarde van het verhoor als opsporingsmethode is gedaald, met als mogelijk gevolg een grotere inzet van andere opsporingsmethoden zoals observatie en tappen.