Een op maatschappelijk verantwoorde wijze en in overeenstemming met internationale verplichtingen gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland van vreemdelingen, alsmede verkrijging van het Nederlanderschap of de intrekking daarvan.

Migratie heeft verschillende gunstige effecten, maar legt ook extra druk op terreinen zoals huisvesting en onderwijs. Om een goede balans te behouden, is grip op migratie noodzakelijk. Het migratiebeleid rust op twee pijlers: het verbeteren van legale migratie en het beperken van irreguliere migratie. Het beheer van de buitengrenzen wordt versterkt met de implementatie van het Europese raamwerk en publiek-private samenwerking. De aanpak van mensensmokkel wordt ook versterkt. Het beleid richt zich op kennismigratie en het aantrekken van internationaal talent. Er wordt gewerkt aan het oplossen van tekorten in de asielopvang, zowel door wetgeving als preventieve maatregelen en een harde aanpak van overlast en criminaliteit. Nederland streeft naar doeltreffende regulering van asielmigratie in EU-verband en bevordert migratiepartnerschappen met herkomst- en transitlanden. Er wordt ook gewerkt aan stabiele financiering van de migratieketen en nieuwe indicatoren om de activiteiten binnen de keten beter in beeld te brengen. Daarnaast wordt specifieke aandacht besteed aan de opvang en voorzieningen voor ontheemden uit Oekraïne, waarbij de focus verschuift naar langetermijnbeleid gericht op participatie en zelfredzaamheid.

Budgetflexibiliteit

Ten aanzien van de budgetflexibiliteit voor 2024 is 100% van de begrote bedragen juridisch verplicht. De bijdragen aan de IND, het COA, Nidos en Vluchtelingenwerk Nederland zijn juridisch verplicht evenals een groot gedeelte van de opdrachten die voortvloeien uit het programma van de keteninformatisering en de uitgaven voor de vervoersbewegingen van de vreemdelingen. Dit laatste als gevolg van een meerjarig convenant met het agentschap DJI.

37.2 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

Deze begroting kent een forse toename in de benodigde middelen voor de migratieketen welke met name wordt veroorzaakt door een toenemende bezetting bij met name het COA en Nidos gebaseerd op het ramingsinstrument van de migratieketen, de Meerjaren Productie Prognose (MPP) en de situatie in de Oekraïne.

De nieuwe instroom in combinatie met de bestaande werkvoorraad bij de IND vraagt om een hogere inzet van de IND waarvoor meer capaciteit benodigd is. In deze begroting zijn de financiële effecten hiervan verwerkt. Tevens zorgt de huidige instroom er voor dat, in combinatie met de beperkte uitstroom van vergunninghouders naar gemeenten, de bezetting bij zowel COA als het Nidos zal toenemen in de komende jaren. De begroting is bijgesteld op deze verwachting. De benodigde middelen zijn in deze begroting t/m 2026 verwerkt.

Kengetallen vreemdelingenketen

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste kengetallen voor de vreemdelingenketen. De hoogte van de instroom (asiel, regulier en naturalisatie) is een belangrijke bepalende factor voor de werkhoeveelheid en daarmee voor de bijdragen aan de organisaties in de vreemdelingenketen.

Begrotingsreserve Asiel en ODA-toerekening

De begrotingsreserve Asiel is in 2010 gecreëerd toen het asieldossier in plaats van generaal specifiek werd en is aan de Tweede Kamer gemeld via de begroting 201132. De asielreserve is bedoeld om fluctuaties in de lastig voorspelbare uitgaven voor (de instroom van) asielzoekers op te vangen.

De verwachte stand van de asielreserve op 1 januari 2024 is € 9,13 mln. In 2023 en 2024 worden er geen onttrekkingen of stortingen voorzien.

In de onderstaande tabel zijn de bedragen opgenomen die vanuit de verschillende JenV onderdelen worden toegerekend aan de ODA in het kader van de eerstejaarsopvang asielzoekers uit DAC-landen (Het Development Assistance Committee (DAC) van de OESO stelt deze lijst van landen samen). Onderstaande tabel is opgenomen naar aanleiding van een toezegging van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking33.

Bijdragen aan agentschappen

Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)

De IND is verantwoordelijk voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid en het beleid ten aanzien van de Rijkswet op het Nederlanderschap. Dat houdt in dat de IND alle aanvragen beoordeelt van vreemdelingen die in Nederland willen verblijven of die Nederlander willen worden.

De IND wordt voornamelijk bekostigd door de bijdrage van JenV en verder uit opbrengsten van leges die vreemdelingen betalen voor het behandelen van aanvragen voor een reguliere verblijfsvergunning of verzoeken tot naturalisatie.

De bijdrage aan de IND is significant verhoogd tot en met 2026, omdat zij aanzienlijk meer werk heeft te verrichten. Zo zijn er hogere aantallen asielzoekers op wiens aanvraag de IND een beslissing dient te nemen, neemt het aantal aanvragen op het gebied van reguliere migratie toe en voert de IND extra werkzaamheden uit aan de (documentatie van) Oekraïense ontheemden.

De IND moet voor alle Oekraïners die in Nederland verblijven zorgen voor de juiste toelatingspapieren behorend bij hun status. Om deze extra kosten te dekken wordt het budget in 2023 en 2024 verhoogd met € 17,5 mln.

In onderstaande tabel wordt zichtbaar hoe het budget voor 2024 is verdeeld over de verschillende productgroepen van de IND.

In de agentschapsparagraaf van de IND vindt u verdere informatie.

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)

Samen met de ketenpartners in de migratieketen werkt DJI aan het (gedwongen) vertrek van vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf in Nederland.De vreemdelingenbewaring van DJI is verantwoordelijk voor aan de grens geweigerde vreemdelingen, illegale vreemdelingen en drugskoeriers. De vreemdelingen verblijven op grond van een bestuursrechtelijke maatregel in een detentiecentrum.DJI draagt zorg voor de vreemdeling vanaf het moment dat een vreemdeling vanuit de politie, de Dienst Terugkeer & Vertrek of de Koninklijke Marechaussee is overgebracht naar een inrichting voor vreemdelingenbewaring dan wel grensdetentie van DJI. Het is de taak van DJI om vreemdelingen in de detentiecentra zo goed mogelijk te verzorgen, te ondersteunen bij voorbereiding van de terugkeer en hen beschikbaar te houden voor vertrek uit Nederland.Ten behoeve van gezinnen met minderjarige kinderen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s) is de Gesloten Gezinsvoorziening (GGV) te Zeist beschikbaar. Daarnaast werkt DJI steeds vaker samen met het COA, bijvoorbeeld als het gaat om de opvang van asielzoekers in de handhaving- en toezichtlocatie (HTL).

In de agentschapsparagraaf van DJI vindt u nadere informatie over vreemdelingenbewaring.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Centraal Orgaan opvang Asielzoekers

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) draagt zorg voor de opvang van vreemdelingen in Nederland. Het COA biedt vreemdelingen huisvesting, verstrekt middelen van bestaan en geeft begeleiding. Het opvangbeleid is gericht op de opvang van asielzoekers gedurende de asielprocedure. Daarnaast biedt het COA onderdak aan vreemdelingen die meewerken aan hun terugkeer en aan gezinnen met minderjarige kinderen die zijn uitgeprocedeerd.

De verwachte uitgaven voor het COA zijn vanaf 2024 jaarlijks fors verhoogd. Dit wordt veroorzaakt door de verwachte hogere instroom van asielzoekers en daarmee een toename van de bezetting bij het COA. Op basis van de MPP blijft de instroom in de komende jaren toenemen. Het COA heeft meerjarige zekerheid nodig in beschikbare middelen en minder afhankelijkheid van (crisis)noodopvang. Het COA kan vanaf 2023 toegroeien naar een vaste capaciteit van 41.000 en de daarbij behorende stabiele financiering.

Stichting Nidos

Stichting Nidos is op grond van het Burgerlijk Wetboek aangewezen als instantie die belast is met de (tijdelijke) voogdij over alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s). In het verlengde hiervan verzorgt Nidos ook de opvang voor een deel van de AMV’s. Deze ziet in beginsel op kinderen die bij aankomst jonger dan 15 jaar zijn. Daarnaast vangt Nidos sinds 2016 AMV’s op die een verblijfstatus hebben gekregen. Een andere kerntaak voor Nidos is om door middel van de maatregel van ondertoezichtstelling (OTS) de opvoedsituatie te verbeteren van minderjarige vreemdelingen die met hun ouders in Nederland zijn. In het algemeen begeleidt de voogd een AMV tot deze de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt, is herenigd met zijn/haar ouders of tot het moment dat een jongere terugkeert naar het land van herkomst. AMV’s van 15 jaar en ouder worden tijdens de asielprocedure en na een afwijzing opgevangen door het COA. Voorts verzorgt Nidos de opvang en begeleiding voor (ex-)AMV’s tussen 18 en 21 jaar oud die nog niet voldoende in staat zijn zelfstandig in Nederland te wonen, werken en leven.

De subsidie aan Nidos bestaat uit begeleidingskosten (voogdij, jeugdbescherming en begeleiding) en verzorgingskosten (met name opvang). Deze subsidie wordt op basis van jaarplannen verstrekt en is voor voogdij gerelateerd aan het aantal AMV’s onder begeleiding van Nidos en voor verzorging aan het aantal opgevangen AMV’s. Het aantal AMV’s onder begeleiding en in de opvang is afhankelijk van de in- en uitstroom van AMV’s (uitstroom bijvoorbeeld als gevolg van gezinshereniging) en het bereiken van de leeftijd van 18 jaar van de AMV’s.

Nidos begeleidt, net als AMV's in het asielproces, alleenstaande minderjarigen uit Oekraïne. Door de hogere instroom van AMV’s maakt Nidos meer kosten, daarom wordt het budget in 2023 en in 2024 verhoogd met € 5 mln.

Het hieronder gehanteerde normbedrag voor verzorgingskosten is afhankelijk van de verdeling over de verschillende opvang vormen (pleeggezin, woongroep of wooneenheid). Deze is geraamd op basis van de verwachte opbouw van de AMV-populatie. Afrekening vindt jaarlijks plaats op basis van de werkelijk gemaakte kosten voor opvang.

Bijdragen medeoverheden

Nationaal Programma Oekraïense Vluchtelingen

Subsidies

Vluchtelingenwerk Nederland (VWN)

VWN zet zich, op basis van de Universele verklaring voor de Rechten van de Mens, in voor de bescherming en het behartigen van de belangen van en geven van voorlichting aan vluchtelingen en asielzoekers. De subsidie aan VWN is bedoeld om voorlichting over de asielprocedure te geven en is deels gerelateerd aan de bezetting op de COA locaties.

Het grootste deel van de kosten is toe te rekenen aan het proces toelating in de vorm van rechtsbescherming, toekomstoriëntatie, gezinshereniging en ondersteunen met tolken waarvan de noodzaak vooral bepaald wordt door de herkomst van asielzoekers (circa 88%). Daarnaast zijn er kosten die toegerekend kunnen worden aan de steunfunctie van VWN, zoals Vluchtweb, de Helpdesk asiel en opleiding en training van medewerkers VWN (circa 12%).

Nationaal Programma Oekraïense Vluchtelingen

Bij de opvang van ontheemden uit Oekraïne wordt gebruik gemaakt van dediensten van NGO's (non-gouvernementele organisatie) die daarvoor een subsidie ontvangen. Het betreft onder andere VWN (Vluchtelingenwerk Nederland), het Rode Kruis en RefugeeHomeNL. Het budget wordt in 2024 geraamd op € 36 mln.

Opdrachten

Keteninformatisering

Het budget Keteninformatisering is bestemd voor het beheer en de reguliere doorontwikkeling van de centrale ketenvoorzieningen die gebruikt worden voor digitale informatie uitwisseling in de Migratieketen zoals de Basisvoorziening Vreemdelingenketen (BVV), SIGMA en de Terugmeldvoorziening Migratieketen (TMK).

Versterking vreemdelingenketen

In 2024 worden vanuit dit budget diverse kleinere opdrachten gefinancierd met als doel verbeteringen in de vreemdelingenketen te bewerkstelligen.

Er is op dit budget € 30 mln bijgeboekt; € 15 mln. voor het dossier overlastgevende asielzoekers om de aanpak tegen overlastgevende asielzoekers uit te breiden en daarbij meer langjarig vorm te geven. Overlast door asielzoekers heeft een negatief effect op omwonenden en ondermijnt het draagvlak voor asielopvang. Met deze middelen wordt structureel ingezet op het aanpakken van criminaliteit. Daarnaast is € 15 mln. bestemd voor de aparte opvanglocaties voor kansarme asielaanvragers. Er komen verschillende opvanglocaties voor asielzoekers met een kansarme aanvraag met als doel deze aanvragen versneld af te handelen en de instroom van kansarme asielzoekers en Dublinners te ontmoedigen. Verder is op dit budget € 6,5 mln. bijgeboekt voor de aanpak van mensensmokkel en € 6.7 mln. voor Frontex.

37.3 Terugkeer

Bijdragen aan agentschappen

Dienst Justitiële Inrichtingen

De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) schakelt de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) van DJI in voor het vervoer van vreemdelingen die geen recht op verblijf meer hebben in Nederland, bijvoorbeeld voor het vervoer naar ambassades in het kader van een terugkeertraject, evenals vervoer naar luchthavens.

Subsidies

REAN-regeling

REAN staat voor Return and Emigration Assistance from the Netherlands en betreft een programma waarmee vrijwillige terugkeer en herintegratie wordt ondersteund.

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) in Nederland voert op verzoek van het ministerie van Justitie en Veiligheid het REAN-programma uit. Op basis van dit programma biedt IOM praktische terugkeerondersteuning aan vreemdelingen die naar Nederland zijn gekomen met het oog op langdurig verblijf en zelfstandig uit Nederland willen vertrekken, maar niet over voldoende middelen beschikken om hun eigen vertrek te organiseren. Daarnaast wordt via het REAN-programma aan een specifieke groep vreemdelingen herintegratieondersteuning aangeboden in het land van herkomst. De IOM levert daarmee een bijdrage aan de uitvoering van het Nederlandse terugkeerbeleid.

Overige subsidies

Niet-gouvernementele organisaties in Nederland voeren op grond van de «Subsidieregeling ondersteuning zelfstandig vertrek 2019» projecten uit met als doel om onrechtmatig verblijf van vreemdelingen in Nederland te voorkomen of te beëindigen door hun zelfstandig vertrek uit Nederland te ondersteunen. De nadruk ligt op activiteiten die erop gericht zijn vertrekplichtige vreemdelingen te bewegen tot zelfstandig vertrek uit Nederland. Daarnaast beoogt de subsidieregeling gemeenschapsonderdanen die de intentie hadden om zich voor langere duur in Nederland te vestigen, die het niet gelukt is om in Nederland voldoende inkomsten te genereren om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, die voor overlast (kunnen) zorgen en die sociaal maatschappelijke begeleiding nodig hebben bij hun terugkeer of herintegratie, te ondersteunen bij terugkeer. Daarnaast worden incidentele pilot projecten gericht op het vertrek van vreemdelingen gesubsidieerd.

Opdrachten

Vertrek Vreemdelingen

Als professionele terugkeerorganisatie voert de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) het terugkeerbeleid uit. De DT&V regisseert met behulp van casemanagement het vertrek van vreemdelingen die geen recht hebben op verblijf in Nederland. Uitgangspunt is dat de eigen verantwoordelijkheid van de vreemdeling voorop staat. Bij vertrek kan de vreemdeling ondersteuning krijgen van de Nederlandse overheid. Pas wanneer de vreemdeling niet zelfstandig vertrekt en geen hulp aanvaardt van de DT&V of een andere organisatie, gaat de DT&V over tot gedwongen vertrek. Criminele, illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen worden zoveel mogelijk Nederland uitgezet vanuit de strafrechtelijke detentie. Zo levert de DT&V een bijdrage aan de veiligheid, het maatschappelijk evenwicht en aan het draagvlak voor het Nederlandse toelatingsbeleid.

Ontvangsten

De geraamde ontvangsten van € 12 mln. bestaan uit een ontvangst van € 6 mln. van Eurostar als vergoeding voor de grenscontrole in Nederland en daarnaast uit diverse kleinere ontvangsten.