Het afgeven van verzekeringen en garanties ter dekking van risico’s die zijn verbonden aan het handels- en dienstenverkeer van ondernemers met landen buiten Nederland en investeringen in het buitenland die zonder deze verzekeringen en garanties niet tot stand zouden zijn gekomen, en het creëren en handhaven van een internationaal gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op het terrein van de exportkredietverzekeringsfaciliteit (ekv-faciliteit).

De minister van Financiën heeft de rol van regisseur bij de uitvoering van de ekv-faciliteit. De Nederlandse Staat treedt op als verzekeraar en Atradius Dutch State Business N.V. (ADSB21) voert de ekv-faciliteit uit, in naam van en voor rekening en risico van de Staat. De minister stelt de randvoorwaarden vast waaronder verzekeringen en garanties mogen worden afgegeven. De minister van Financiën is budgetverantwoordelijk en is samen met de staatssecretaris voor Buitenlandse Handel verantwoordelijk voor het beleid op gebied van de ekv. Beide ministers stimuleren een gelijkwaardig speelveld op het gebied van de ekv-faciliteit.

Onder de Kaderwet Financiële verstrekkingen Financiën kunnen verzekeringen en garanties worden afgegeven ter dekking van risico’s verbonden aan het handels- en dienstenverkeer van ondernemers met landen buiten Nederland of ter dekking van niet-commerciële risico’s verbonden aan investeringen van ondernemers in een land buiten Nederland. Dit betekent dat zowel export-, import- als investeringstransacties onder bepaalde voorwaarden kunnen worden verzekerd. Het verzekeren van risico’s die direct verband houden met een exporttransactie komt het meest voor. Echter, bij het afgeven van een verzekering of garantie staat het ondersteunen en mogelijk maken van Nederlands handels- en dienstenverkeer met het buitenland centraal, ook wanneer het verband tussen de verzekerde risico’s en het Nederlandse handels- en dienstenverkeer met het buitenland indirect is. Dit verband moet in dat geval wel enige mate van concreetheid hebben. Dit houdt in dat er bijvoorbeeld ook transacties in Nederland gedekt kunnen worden zolang aannemelijk is dat hier binnen afzienbare tijd export of import uit voortkomt. Ook kunnen buitenlandse partijen dekking krijgen als dit bijdraagt aan het tot stand brengen van een Nederlandse export- of importtransactie. Daarnaast kan onder bepaalde voorwaarden op fondsniveau, in plaats van op individueel transactieniveau, een verzekering of garantie worden afgegeven zolang aannemelijk is dat met het fonds voldoende Nederlandse export of import wordt gerealiseerd. De concrete voorwaarden waaraan getoetst wordt bij de beoordeling van een transactie zijn vastgelegd in beleidskaders.

Voor alle producten onder de ekv-faciliteit van de Nederlandse Staat geldt het vereiste dat deze aanvullend zijn aan de markt. Zo kunnen het handels- en dienstenverkeer en investeringen, ondanks de afwezigheid van commerciële verzekeringen en garanties voor bijvoorbeeld politiek en economisch ingewikkelde landen, toch doorgaan. Er is duidelijk vastgelegd welke risico’s (looptijd, omvang en landen) verzekerd kunnen worden op de private markt en dus voor welke risico’s de Nederlandse Staat aanvullende zekerheid kan bieden. Daarnaast stelt de minister van Financiën voor alle verzekeringsproducten een risicokader vast. Hierin staan de randvoorwaarden voor het afgeven van een verzekering, waarmee de Staat vaststelt welke risico’s als acceptabel worden beschouwd.

Net als Nederland hebben veel andere landen ook een ekv-faciliteit. Nederland zet zich internationaal in om afspraken te maken over exportondersteuning en om Nederlandse exporteurs en hun financiers onder gelijke voorwaarden te kunnen laten concurreren. Deze afspraken tussen verschillende OESO-landen zijn vastgelegd in de ‘Arrangement on Officially Supported Export Credits22’ en waarborgen een internationaal gelijk speelveld. Zo zijn er afspraken gemaakt over de voorwaarden waaronder exportkredietverzekeringen mogen worden verstrekt. Hierbij kan gedacht worden aan afspraken over de kostendekkendheid van de steun, minimumpremies, maximale looptijden, het gebruik van ontwikkelingshulpgelden en verantwoord leenbeleid. Voor ekv-producten die niet onder de Arrangement vallen zijn verscheidene Europese staatssteunregels van toepassing.23

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), compliance en anti-omkoping hebben internationaal, maar ook nationaal de aandacht. Er is continu aandacht voor een gedegen uitvoering van het beleid voor MVO, compliance en anti-omkoping binnen de ekv-aanvragen. Het Nederlandse beleid voor de toetsing van ekv-aanvragen op de milieu- en sociale-effecten, dat in een aantal opzichten verder gaat dan de internationale richtlijnen op dit gebied, is vastgelegd in het zogeheten Beleidsdocument MVO24. Verder is sinds 1 januari 2023 het COP26-beleid voor de ekv effectief. Daarmee is ekv-steun voor nieuwe fossiele transacties niet langer mogelijk, behoudens beperkte en duidelijk gedefinieerde uitzonderingen die in lijn zijn met de 1,5 °C doelstelling.25 ADSB publiceert jaarlijks een duurzaamheidsverslag waarin de inspanningen en resultaten worden beschreven.

Meetbare gegevens

Voor de ekv-faciliteit worden één kengetal en drie indicatoren gehanteerd om inzicht te krijgen in hoeverre de doelstelling wordt behaald.

Directe en indirecte bijdrage aan het Nederlandse bbp

Dit kengetal geeft inzicht in de directe en indirecte bijdrage van de ekv-faciliteit aan het Nederlandse bbp op basis van berekeningen van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Hiervoor wordt aangesloten bij de wijze waarop de doeltreffendheid van de faciliteit is onderzocht in de beleidsdoorlichtingen van 2016 en 2021. De streefwaarde is gebaseerd op historische realisaties.

Bedrijfseconomische resultaatbepaling (BerB)

Het BerB-resultaat geeft aan in welke mate de ekv-faciliteit voldoet aan de internationale afspraak om minimaal kostendekkend te zijn. Deze afspraak is gemaakt om te voorkomen dat er concurrentieverstoring kan plaatsvinden. De BerB brengt in kaart in welke mate de inkomsten (premies en recuperaties) op de lange termijn de uitgaven (schades en uitvoeringskosten) dekken. Een positieve uitkomst duidt erop dat de faciliteit cumulatief gezien sinds 1999 kostendekkend is gebleken met inachtneming van nog te verwachten schades over de uitstaande risico’s. De BerB kent 1999 als startdatum omdat toen nieuwe internationale afspraken over kostendekkende minimumpremies van kracht werden.

Groene en MKB transacties

De ekv-faciliteit wordt ingezet om bedrijven te ondersteunen bij de energietransitie en hen financieel te helpen om zoveel mogelijk kansen te pakken op dit gebied. Bedrijven kunnen bijvoorbeeld gebruikmaken van gunstiger ekv-voorwaarden bij groene transacties of kunnen kapitaal aantrekken via de Groendekking. Transacties worden sinds 2019 als «groen» geclassificeerd wanneer deze bijdragen aan de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs. Ook wordt de ekv-faciliteit ingezet ter ondersteuning van het Nederlandse mkb. De ekv beschikt bijvoorbeeld over liquiditeitsverruimende producten waar met name het Nederlandse mkb gebruik van maakt.

De doelstelling voor 2025 is het verhogen van zowel het aantal groene als het aantal mkb transacties met 10% ten opzichte van 2024. De doelstelling voor 2026 wordt eind 2025 vastgesteld. Daarbij dient opgemerkt te worden dat de ekv een vraaggestuurd instrument is, waardoor het bereiken van de doelstelling afhankelijk blijft van de vraag van bedrijven naar ekv-dekking.

Aanbesteding ekv

Begin 2025 is de Kamer geïnformeerd dat de ekv zal worden aanbesteed. Daarmee wordt de comptabele onrechtmatigheid zoals geconstateerd door de Rekenkamer opgelost. In 2025 worden de voorbereidende stukken opgesteld, waarna eind 2025 de aanbesteding in de markt wordt gezet. Wij streven er naar om medio 2026 de uitvoering van de ekv aan een partij te kunnen gunnen.

Strategische inzet ekv

In 2026 lopen er twee pilots waarmee de ekv strategisch kan worden ingezet. Onder de pilot grondstoffen kunnen buitenlandse en binnenlandse projecten die bijdragen aan de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen, dan wel duurzame brandstoffen in aanmerking komen voor verzekering van financiering. Met de innovatiedekking kan de ekv worden ingezet voor de financiering van investeringen in sleuteltechnologieën in Nederland te verzekeren. In 2028 worden de pilots geëvalueerd.

Verbeteren internationaal speelveld

Nederland zal zich in 2026 net als in voorgaande jaren, internationaal inzetten voor het creëren van een zo gelijkwaardig mogelijk speelveld voor exporteurs. Dit doet Nederland onder meer via vergaderingen binnen de EU en de OESO. In 2026 zal Nederland zich verder inzetten op Enhanced Coordination en aansluiting op de Global Gateway, initiatieven die gericht zijn op het verbeteren van de samenwerking tussen verschillende financieringsinstellingen binnen de EU. In 2026 zal Nederland zich verder inzetten op het vergroten van transparantie en de uitfasering van ekv-steun van OESO-landen aan de fossiele energiesector.

Budgetflexibiliteit

Opdrachten

Dit budget is 100% juridisch verplicht op basis van een overeenkomst met ADSB.

Garanties

Deze uitgaven zijn 100% juridisch verplicht, aangezien deze voortvloeien uit afgesloten exportkredietverzekeringen. Indien de verzekerde risico’s zich materialiseren en aan alle verzekeringsvoorwaarden is voldaan, moet de Staat als verzekeraar tot uitkering overgaan.

Verplichtingen en uitgaven

Opdrachten

ADSB is de uitvoerder van de ekv-faciliteit. ADSB ontvangt voor de werkzaamheden in het kader van de ekv-faciliteit jaarlijks een vergoeding op basis van een vergoedingsovereenkomst.

Garanties

Schade-uitkering ekv

Voor de ekv-faciliteit is in de begroting een garantieplafond van € 10 mld. opgenomen. Dit is het bedrag dat jaarlijks aan nieuwe verplichtingen kan worden aangegaan. Alle schade-uitkeringen, premies en restituties op dit artikel komen voort uit deze garantie.

De ekv heeft zowel definitieve als voorlopige juridische verplichtingen in de portefeuille. Indien het voor een exporteur nog onzeker is of de opdracht wordt gegund, maar er voor een offerte wel al financiering geregeld moet zijn, kan een dekkingstoezegging worden afgegeven. De dekkingstoezegging kan bij de gunning van de opdracht worden omgezet naar een polis. Als er duidelijke aanwijzingen zijn dat het risico sterk is verslechterd, is de Staat niet verplicht om een dekkingstoezegging in een polis om te zetten. Gemiddeld wordt ongeveer de helft van de dekkingstoezeggingen uiteindelijk een polis.

Wanneer zich onder een ekv-polis schade voordoet, zal de Staat bij schade-uitkering doorgaans het betalingsschema van de debiteur volgen. Dit betekent dat het bedrag niet in een keer wordt uitgekeerd, maar gespreid over de resterende looptijd van de verzekering.

Premies en restituties uit hoofde herverzekering

ADSB kan een deel van het risico herverzekeren bij een andere (buitenlandse) Export Credit Agency (ECA). Wanneer ADSB een transactie gedeeltelijk herverzekert, moet de Nederlandse Staat de ontvangen premie voor het betreffende deel betalen aan de andere ECA. Indien een schade zich materialiseert, betaalt ADSB de schade uit en ontvangt zij van de andere ECA een betaling voor het herverzekerde deel van de schade. Op het moment dat ADSB restituties ontvangt voor de schade, moeten zij deze ook deels betalen aan de andere ECA. In dit artikel worden de uitgaven en ontvangsten uit hoofde van herverzekeren voortaan apart inzichtelijk gemaakt in onderdeel D (Budgettaire gevolgen van beleid) en E (Toelichting op de financiële instrumenten).

Storting/onttrekking begrotingsreserve

Voor de ekv wordt een risicovoorziening opgebouwd. Deze begrotingsreserve werkt als buffer om per jaar het verschil tussen enerzijds premieontvangsten en schaderesituties (op polissen vanaf 1999 tot 2019) en anderzijds de kostenvergoeding en definitieve schades (vanaf 2019) op te vangen. Ontvangsten en uitgaven kunnen bij de ekv sterk over de tijd verspreid zijn. De geraamde storting in de begrotingsreserve is gelijk aan de geraamde premieontvangsten en de geraamde schade-restituties (op polissen vanaf 1999 tot 2019). Een storting aan de begrotingsreserve is een uitgave voor de Financiënbegroting.

De begrotingsreserve muteert eens per jaar op 31 december. De stand van de reserve was ultimo 2024 € 724,9 mln.

Ontvangsten

Garanties

De ontvangsten bestaan uit premies en schaderestituties. De omvang van deze posten wordt beïnvloed door de hoeveelheid afgegeven exportkredietverzekeringen en ontwikkelingen in de kredietwaardigheid van buitenlandse debiteuren.

Als een ekv-polis wordt afgegeven, is de verzekerde premie verschuldigd. De premie wordt berekend op basis van internationaal afgesproken systematiek uit de Arrangement. De in Arrangement-verband overeengekomen minimumpremies zijn van belang voor het voorkomen van concurrentieverstoring. De premies dienen het onderliggende risico te reflecteren en bij te dragen aan de kostendekkendheid van de faciliteit.

Schaderestituties op de ekv kunnen alleen ontstaan indien eerst uitgaven zijn gedaan in de vorm van schade-uitkeringen. Volgens de ramings-systematiek zijn schaderestituties opgesplitst in drie tijdslijnen. Schaderestituties vóór 1999 hebben invloed op de Financiënbegroting. Schaderestituties vanaf 1999 tot 2019 voeden de begrotingsreserve. Schaderestituties ná 2019 verlopen via de staatsschuld. De Club van Parijs is een belangrijk platform waar crediteurlanden informatie delen over betalingsachterstanden van overheden of overheidsbedrijven op publiek gedekte exportkredieten en bilaterale leningen. Deze coördinatie tussen landen verhoogt de schaderestituties van een publieke exportverzekeraar.

Schadeuitkering uit hoofde herverzekering

Zie: Uitgaven - Premies en restituties uit hoofde herverzekering.

Storting/onttrekking begrotingsreserve

De geraamde onttrekking aan de begrotingsreserve bestaat uit de kostenvergoeding, definitieve schades (vanaf 2019), premies uit hoofde van herverzekering en restituties uit hoofde van herverzekering (op polissen vanaf 1999 tot 2019). Een onttrekking aan de begrotingsreserve is een ontvangst voor de Financiënbegroting.