De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migratieachtergrond. Daarnaast bevordert de overheid de acceptatie van culturele diversiteit in de samenleving.
In het integratiebeleid ligt de nadruk op het creëren van sociale stabiliteit in een samenleving die in cultureel opzicht steeds meer divers wordt. Een sociaal stabiele samenleving houdt in dat:
– mensen zelfredzaam zijn en zonder belemmeringen kunnen meedoen;
– zij in al hun verscheidenheid met elkaar samenleven;
– iedereen zich thuisvoelt ongeacht herkomst, religie of levensovertuiging.
Dit wordt gerealiseerd door:
– het versterken van inclusief en gelijkwaardig samenleven;
– het bevorderen van samenhang en het voorkomen van maatschappelijke spanningen;
– het overbruggen van verschillende scheidslijnen door verbinding van verschillende groepen in de samenleving te stimuleren;
– het verhogen van de veerkracht en weerbaarheid ten behoeve van de sociale stabiliteit;
– werk stimuleren als basis van integratie;
– het werken aan een evenredige positie en participatie in de Nederlandse samenleving en aan een evenredig bereik en effectiviteit van voorzieningen voor alle burgers in Nederland;
– het faciliteren dat nieuwkomers snel de Nederlandse taal machtig zijn en kennis hebben van de Nederlandse samenleving.
De Minister stimuleert met behulp van onder andere financiële instrumenten de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van migranten, en het samenleven met elkaar in de diverse samenleving. De samenlevingsvraagstukken verschillen per gemeente of regio. De rol van de Minister bij het oplossen hiervan is een faciliterende. De Minister financiert gemeenten voor het invullen van de regierol bij inburgering voor asielstatushouders, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor het programma Voorbereiding op de Inburgering, een leenstelsel voor inburgeringsplichtige gezins- en overige migranten en een uitkeringsregeling aan remigranten op grond van de Remigratiewet alsmede de hiermee samenhangende uitvoeringskosten. De Minister is in deze rollen verantwoordelijk voor:
– de vormgeving, het onderhoud en de werking van het inburgeringsstelsel;
– de visie en samenhang van het integratiebeleid en de daarvoor benodigde kennis;
– het aanspreken van de vakdepartementen op hun verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat reguliere voorzieningen toegankelijk en effectief zijn voor alle burgers;
– de uitvoering van de Remigratiewet, de Wet inburgering en de Wet inburgering buitenland.
Eind 2025 is de tussenevaluatie van de Wi2021 gereed. De uitkomsten van deze tussenevaluatie worden in 2026 gebruikt voor verdere versterking van het stelsel. Hier wordt de invulling van de voorgenomen budgetkorting van 10 procent op de SPUK inburgering vanaf 2028 bij betrokken.
Daarnaast heeft op 9 juli 2025 de Afdeling rechtspraak van de Raad van State, naar aanleiding van prejudiciële vragen die zij stelde aan het Hof van Justitie van de Europese Unie, geoordeeld dat het boete- en leningenstelsel voor asielstatushouders onder de Wi2013 in strijd is met de EU Kwalificatierichtlijn. De wet- en regelgeving wordt aangepast om deze strijdigheden te verhelpen.
Ook hebben de voorgenomen asiel- en huisvestingsmaatregelen consequenties voor de uitvoerbaarheid van het inburgeringsstelsel. Dit kan eveneens leiden tot wetswijzigingen in de Wi2021.
Op 7 februari 2025 is de Kamer geïnformeerd over de opzet en de doelstellingen uit de Actieagenda Integratie en Open en Vrije samenleving. In 2026 zal de Actieagenda Integratie verder worden uitgewerkt en zullen maatregelen onder de pijlers ‘Open en vrije samenleving’ en ‘Meedoen met werk en taal’, worden uitgevoerd. Het gaat daarbij om intensiveringen en nieuwe maatregelen op de terreinen van waarden en normen van de open en vrije samenleving, aanpak schadelijke praktijken, versterking zelfbeschikking, tegengaan van buitenlandse beïnvloeding, tegengaan van polarisatie in de samenleving, betere regulering voor versterkte gebedsomroepen, vergroten van arbeidsmarktkansen van statushouders via taal en werk en de preventie van discriminatie en racisme en anti-semitisme. Daarnaast wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een geaccrediteerde imamopleiding.
2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | 2030 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Art. | Verplichtingen | 627.737 | 60.469 | 484.728 | 405.195 | 394.286 | 358.144 | 305.765 |
Uitgaven | 626.715 | 60.469 | 485.728 | 406.195 | 394.286 | 358.144 | 305.765 | |
13.0 | Integratie en maatschappelijke samenhang | 626.715 | 60.469 | 485.728 | 406.195 | 394.286 | 358.144 | 305.765 |
Inkomensoverdrachten | 37.454 | 38.064 | 36.594 | 34.783 | 32.991 | 31.209 | 29.371 | |
Remigratiewet | 37.454 | 38.064 | 36.594 | 34.783 | 32.991 | 31.209 | 29.371 | |
Subsidies (regelingen) | 19.975 | 8.703 | 20.414 | 16.798 | 15.272 | 14.674 | 11.174 | |
Opbouw kennisfunctie integratie | 2.628 | 2.736 | 2.632 | 2.632 | 2.238 | 2.198 | 2.198 | |
Vluchtelingenwerk Nederland | 1.394 | 1.208 | 1.208 | 1.208 | 1.027 | 1.009 | 1.009 | |
Overige subsidies algemeen | 6.801 | 4.759 | 4.357 | 5.300 | 4.800 | 4.800 | 1.300 | |
Vroege Integratie en Participatie | 9.152 | 0 | 12.217 | 7.658 | 7.207 | 6.667 | 6.667 | |
Opdrachten | 11.651 | 13.702 | 29.561 | 19.061 | 18.377 | 17.260 | 10.928 | |
Opdracht Integratie | 10.070 | 13.002 | 29.061 | 19.061 | 18.377 | 17.260 | 10.928 | |
Remigratie | 1.581 | 700 | 500 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 38.000 | 0 | 63.571 | 35.453 | 35.453 | 35.453 | 35.453 | |
COA | 38.000 | 0 | 63.571 | 35.453 | 35.453 | 35.453 | 35.453 | |
Bijdrage aan agentschappen | 27.168 | 0 | 29.595 | 26.256 | 25.445 | 25.445 | 25.445 | |
Agentschap DUO | 27.168 | 0 | 29.595 | 26.256 | 25.445 | 25.445 | 25.445 | |
Bijdrage aan medeoverheden | 434.179 | 0 | 289.645 | 261.311 | 255.009 | 222.489 | 181.780 | |
Gemeenten inburgeringsvoorzieningen | 413.981 | 0 | 289.645 | 261.311 | 255.009 | 222.489 | 181.780 | |
Specifieke uitkering onderwijsroute | 20.198 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Leningen | 58.288 | 0 | 16.348 | 12.533 | 11.739 | 11.614 | 11.614 | |
DUO | 58.288 | 0 | 16.348 | 12.533 | 11.739 | 11.614 | 11.614 | |
Ontvangsten | 24.672 | 0 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | |
2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | 2030 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Art. | Ontvangsten | 24.672 | 0 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 |
13.0 | Integratie en maatschappelijke samenhang | 24.672 | 0 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 |
Ontvangsten | 24.672 | 0 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | |
Algemeen | 12.492 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Leningen | 7.015 | 0 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | |
Ontvangsten SPUK Inburgering | 5.165 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Geschatte budgetflexibiliteit
2026 | |
|---|---|
juridisch verplicht | 90% |
bestuurlijk gebonden | 0% |
beleidsmatig gereserveerd | 6% |
nog niet ingevuld / vrij te besteden | 4% |
De uitgaven op artikel 13 Integratie en maatschappelijke samenhang zijn voor 90% juridisch verplicht voor het jaar 2026. Hieronder volgt een toelichting per financieel instrument.
Inkomensoverdrachten
De Inkomensoverdrachten volgen uit wet- en regelgeving op het terrein van de Remigratiewet en zijn daarmee voor 100% juridisch verplicht.
Subsidies
De subsidies zijn voor 20% juridisch verplicht. Daarnaast zijn de subsidies voor het Kennisplatform Integratie en Samenleving, Vluchtelingenwerk Nederland en de werkgeversregeling 'Statushouders aan het werk' beleidsmatig gereserveerd vanwege meerjarige afspraken met de ontvangende organisaties. Iedere vijf jaar bezien we opnieuw of de subsidies worden voortgezet. De post overige subsidies is voor 20% verplicht en is bestemd voor de afrekening van lopende integratieverplichtingen. De verwachting is dat de overige middelen volledig besteed gaan worden aan geplande nieuwe subsidies in het kader van de Actieagenda Integratie in 2026.
Opdrachten
De opdrachtenbudgetten zijn voor 20% verplicht. De rest is beleidsmatig gereserveerd voor de uitvoering van de Actieagenda Integratie en ter ondersteuning van de Wi2021. De middelen voor opdrachten zijn voor het onderdeel Remigratie geheel gebonden aan bestuurlijke afspraken.
Bijdrage aan ZBO's/RWT's
De bijdrage aan ZBO's is bedoeld voor de uitvoering van de voorinburgering door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en is daarmee 100% juridisch verplicht.
Bijdrage aan agentschappen
De bijdrage aan de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) ten behoeve van het beheer van het examenstelsel en de uitvoering van het leenstelsel is gebaseerd op gemaakte afspraken en daarmee 100% juridisch verplicht.
Bijdrage aan medeoverheden
De taken en verantwoordelijkheden door gemeenten zijn vastgelegd in de inburgeringswet. De specifieke uitkering aan gemeenten ten behoeve van inburgeringsvoorzieningen in het nieuwe stelsel is onderdeel van de nieuwe Wet inburgering 2021. Daarmee zijn deze uitgaven 100% juridisch verplicht.
Leningen
Dit budget vloeit voort uit de Wet inburgering 2013 en de Wet inburgering 2021 en is daarmee 100% juridisch verplicht.
Het integratiebeleid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit en heeft onder andere als doel dat groepen met een migratieachtergrond dezelfde maatschappelijke positie innemen als groepen zonder migratieachtergrond. Dit doel komt dichterbij als de verschillen tussen de groepen afnemen. Drie belangrijke indicatoren hiervoor zijn de arbeidsparticipatie, de werkloosheid en het aandeel leerlingen dat in het voortgezet onderwijs havo en vwo volgt.
De figuren 5, 6 en 7 presenteren de ontwikkeling in deze indicatoren: de aandelen van de bevolking met betaald werk, het werkloosheidspercentage en het aandeel leerlingen in de derde klas van het voortgezet onderwijs dat havo of vwo volgt naar achtergrond, generatie en (school)jaar. De figuren laten verschillen zien zowel tussen de uiteenlopende herkomstgroepen als tussen de generaties binnen dezelfde herkomstgroep.
Figuur 5 Kerncijfers integratie: netto arbeidsparticipatie15 (%)
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Figuur 6 Kerncijfers integratie: werkloze beroepsbevolking16 (%)
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Figuur 7 Kerncijfers integratie: aandeel havo/vwo-leerlingen in het 3e leerjaar van het voortgezet onderwijs (%)
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Inkomensoverdrachten
Een remigratievoorziening is een maandelijkse uitkering op grond van de Remigratiewet met eventueel een tegemoetkoming in de kosten van een ziektekostenverzekering. Deze uitkering geldt voor personen die naar Nederland kwamen voor arbeid en vestiging, maar nu een dringende wens tot terugkeer hebben omdat zij in een uitzichtloze en afhankelijke situatie (uitkering) verkeren en zelf hun remigratie niet kunnen bekostigen. Om voor een dergelijke uitkering in aanmerking te komen gelden criteria zoals leeftijd, verblijfsduur in Nederland, doelgroep en herkomstland. Met de wijziging van de Remigratiewet per 1 juli 2014 zijn de criteria om in aanmerking te komen voor een remigratievoorziening aangescherpt. Vanaf 1 januari 2025 is het niet meer mogelijk een nieuwe aanvraag te doen voor een remigratievoorziening.
Budgettaire ontwikkelingen
De budgettaire ontwikkeling is gebaseerd op ramingen van de SVB. De SVB verwacht in 2026 een iets lager budget nodig te hebben dan eerder verwacht.
Beleidsrelevante kerncijfers
Subsidies
De post subsidies bestaat uit de jaarlijkse subsidies voor het Kennisplatform Integratie en Samenleving, de steunfunctie helpdesk Vluchtelingenwerk en de werkgeversregeling 'Statushouders aan het werk'. Tevens zijn er een aantal incidentele subsidies zoals die in het kader van de Actieagenda Integratie, de ondersteuning van de regierol aan gemeenten in het kader van de Wi2021 (nieuwe wet inburgering) via Divosa en VNG en de uitwerking van de informatievoorziening inburgering naar plateau 2 via VNG.
Vroege Integratie en Participatie
Subsidie aan COA voor de jaarlijkse activiteiten in het kader van de vroege integratie en participatie van statushouders en asielzoekers met een kansrijke aanvraag (VRIP). De activiteiten van de VRIP betreffen de Kansrijke koppeling van Screening & matching, de Participatie vanaf dag één, de Meedoenbalies en de Nt2-lessen voor jongeren met een kansrijke aanvraag.
Opdrachten
De middelen voor opdrachten zijn voor het onderdeel Remigratie gebonden aan bestuurlijke afspraken. De overige middelen zijn bedoeld voor onderzoeken, methodiekontwikkeling, kennisoverdracht, trainingen, communicatieve activiteiten en de uitrol van pilots in het kader van de uitvoering van de Actieagenda Integratie.
Bijdrage aan ZBO's/RWT's
Het Ministerie van SZW verstrekt het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) jaarlijks een bijdrage voor de voorinburgering van asielstatushouders in de azc's. Het budget voor 2026 is gebaseerd op afspraken met het COA.
Bijdrage aan agentschappen
Als onderdeel van de inburgeringsketen voert de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) op grond van de Wi2013 en Wi2021 een aantal taken uit. Voorbeelden hiervan zijn het handhaven van de inburgeringsplicht, het verstrekken van leningen en het organiseren van examens. DUO ontvangt hiervoor een bijdrage van het Ministerie van SZW. De taken van DUO zijn in een mandaatregeling vastgelegd.
Realisatie 2024 | Raming 2025 | Raming 2026 | ||
|---|---|---|---|---|
Inburgeringsplichtige nieuwkomers die een kennisgeving van DUO ontvangen | 371 | 33 | 33 | |
waarvan Wi2013 | 0,3 | 0,2 | 0,1 | |
waarvan Wi2021 | 36 | 33 | 33 | |
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de voorbereiding op inburgering in de opvang van COA | 8,62 | 13,7 | 13,7 | |
Inburgeraars die een inburgeringsdiploma of inburgeringscertificaat behalen3 | 164 | 12 | 14 | |
Afgesloten Plannen Inburgering en Participatie (PIP)5 | 30 | 31,5 | 31,5 | |
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de maatschappelijke begeleiding door gemeenten6 | 0,1 | 0,1 | 0 | |
Dit kan zowel op A2 niveau zijn als op niveau Staatsexamen B1 of B2. De cijfers zijn exclusief vrijwillige inburgeraars. Onder de Wi2021 kan aan de inburgeringsplicht voldaan worden door het behalen van het inburgeringsexamen, maar ook door het behalen van een inburgeringscertificaat na afronding van de Z-route.
Bijdrage aan medeoverheden
De SPUK voor inburgeringsvoorzieningen wordt aan gemeenten verstrekt ter financiering van kosten voor voorzieningen die bijdragen aan het voldoen aan de inburgeringsplicht. De raming van dit budget is gebaseerd op de Meerjaren Productie Prognose van het Ministerie van AenM en een inschatting van het aantal gezins- en overige migranten op basis van realisaties.
De raming voor de jaren 2026 tot en met 2029 valt hoger uit als gevolg van het incidenteel meerjarig beschikbaar gestelde aanvullend budget voor de onderwijsroute.
Vanwege de budgetkorting vanaf 2026 op alle SPUK's uit het regeerakkoord kabinet Schoof, valt de raming vanaf 2028 structureel lager uit. Voor de jaren 2026 en 2027 is de budgetkorting budgettair gecompenseerd binnen artikel 13 van de begroting.
Leningen
Het Ministerie van SZW verstrekt op grond van de Wet inburgering 2021 via DUO leningen aan gezins- en overige migranten met inburgeringsplicht. Deze leenmogelijkheid geldt voor gezins- en overige migranten indien zij of hun partner niet over voldoende financiële middelen beschikken.
Daarnaast is de leenfaciliteit beschikbaar voor de resterende inburgeringsplichtigen die vallen onder de Wet inburgering 2013. Asielstatushouders die met succes en tijdig hun inburgering afronden hoeven de lening niet terug te betalen maar krijgen die kwijtgescholden. Terugbetaling vindt plaats naar draagkracht.
Vanwege het uitfaseren van de Wet inburgering 2013 is de budgettaire reeks voor leningen aflopend en resteren structureel de leningen aan gezins- en overige migranten onder de huidige wet.
Ontvangsten
Het betreft hier de geraamde ontvangsten van de leningen aan gezins- en overige migranten met inburgeringsplicht.