Het op orde houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten, waardoor Nederland droge voeten heeft, over voldoende zoetwater beschikt en schoon (drink)water heeft.

(Doen) uitvoeren

Regisseren

Indicatoren en Kengetallen

Waterkwantiteit

Hieronder zijn de beleidsmatige kengetallen voor waterkwantiteit opgenomen. In productartikelen 1, 2 en 3 van het Deltafonds zijn de aan dit beleidsartikel gerelateerde productindicatoren en/of -kengetallen opgenomen.

Indicator één en twee: waterveiligheid: (droge voeten)

Kengetal: Dijken en duinen (in kilometers)

Bron: Inspectie Leefomgeving en Transport, 2014

Kengetal: Kunstwerken (aangemerkt als primaire waterkering in aantallen)

Bron: Inspectie Leefomgeving en Transport, 2014

Ten behoeve van een goede verdeling van water zodat Nederland over voldoende zoetwater kan beschikken wordt peilbeheer op het hoofdwatersysteem toegepast. Hiervoor dienen de streefpeilen van drie belangrijke watersystemen (het IJsselmeer, Amsterdam-Rijnkanaal/ Noordzeekanaal en het Haringvliet) op het afgesproken niveau te worden gehouden. Stuwen en spuien/gemalen zijn nodig om dit peil te beïnvloeden.

De norm is dat 90% van de tijd (24-uursgemiddelde) de afgesproken (streef)peilen, onder normale omstandigheden, binnen de operationele marge worden gerealiseerd. De streefpeilen van het Haringvliet, Amsterdam-Rijnkanaal, Noordzeekanaal en IJsselmeer (alleen zomerpeil telt mee) waren in 2016 de gehele periode binnen de marge (kengetal drie).

Waterkwaliteit (schoon (drink)water)

Over de ecologische en chemische toestand van de waterlichamen in de stroomgebieden van de Rijn, Maas, Schelde en de Eems, alsook de goede milieutoestand van de Noordzee, wordt de Tweede Kamer vanaf 2016 jaarlijks geïnformeerd via «De Staat van Ons Water» (www.staatvanonswater.nl) (Kamerstukken II 2015–2016 27 625 nr. 350). Omdat de Kaderrichtlijn Water en Kaderrichtlijn Mariene Strategie werken met planperiodes, is een volledige beschrijving van de toestand alleen om de zes jaar mogelijk. De Minister van IenM heeft het PBL gevraagd om in het Compendium voor de Leefomgeving jaarlijks op basis van de beschikbare gegevens over waterkwaliteit te rapporteren.

Integraal waterbeleid

Over de voortgang in de uitvoering van het waterbeleid – ook voor de grote rijkswateren – wordt jaarlijks gerapporteerd in «De Staat van Ons Water» (www.staatvanonswater.nl). Dat geldt bijvoorbeeld voor waterveiligheid, waterkwaliteit en zoetwatervoorziening. Meer specifieke informatie over de wateren die in beheer zijn bij de waterschappen wordt jaarlijks gepubliceerd op (www.waterschapsspiegel.nl).

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar conform de verwachtingen, zoals vermeld in de begroting. In 2016 hebben alle zoetwaterregio’s en RWS de eerste stappen van het nieuwe instrument waterbeschikbaarheid ingevuld. Daarmee wordt het zoetwaterbeleid gebaseerd op de beschikbaarheid van zoetwater en de kans op watertekorten in een bepaald gebied, in normale en droge situaties en ontstaat er helderheid over de verantwoordelijkheidsverdeling. Hierop worden de maatregelen gebaseerd in het hoofdwatersysteem en het regionale watersysteem én bij gebruikers (zoals landbouw, industrie, natuur, scheepvaart en drinkwater). In 2016 is het uitvoeringsprogramma, het Deltaplan Zoetwater, weer geactualiseerd. Daarin staan de maatregelen om het watersysteem op korte termijn robuuster en minder kwetsbaar te maken.

Evaluaties

HGIS Partners voor Water 3

Het HGIS Partners voor Water 3 programma is door een extern bureau positief geëvalueerd (Kamerstukken II 2016–2017 27 625, nr. 378). De evaluatie stelt dat er brede consensus is over het feit dat de focus op een beperkt aantal deltalanden vruchten afwerpt. De delta-aanpak met deltateams zorgt voor coördinatie van initiatieven, kennis delen en inbreng van de kennis van de ambassades en is essentieel voor het bereiken van focus en afstemming. Het is aannemelijk dat PvW met verschillende projecten en activiteiten een bijdrage heeft geleverd aan het bieden van oplossingen voor de «wereldwaterproblematiek».

Structuurvisie Waddenzee

In de brief van 20 januari 2016 (Kamerstukken II 2015–2016 29 684, nr. 124) is het evaluatierapport van de Structuurvisie Waddenzee aangeboden aan de Kamer. In deze brief is aangekondigd dat in 2016 zal worden gestart met de «Beleidsverkenning Toekomstige Rol en Ambitie van Rijk en Regio voor het Waddengebied» (beleidsverkenning). Deze beleidsverkenning loopt op dit moment. Hierin worden de contouren van het gewenste toekomstige beleid onderzocht en beschreven. In de beleidsverkenning wordt onder meer gekeken naar de mogelijke handelingsperspectieven naar aanleiding van de bevindingen van het Evaluatierapport en de aanbevelingen uit het rapport van de Algemene Rekenkamer van november 2013. De beleidsverkenning Waddengebied zal in de loop van 2017 aan de kamer worden gezonden.

Verplichtingen (ad 1)

Het verschil in verplichtingen op dit artikel wordt met name veroorzaakt door enerzijds de versnelde vastlegging van meerjarige verplichtingen in het kader van het project Icoon Afsluitdijk, Partners voor Water deel 4 alsmede het project Lumbricus en anderzijds de als nieuw opgenomen verplichtingen voor waterkwaliteit die vanuit het opgeheven artikel 12 zijn geconverteerd naar artikel 11.

11.01 Algemeen waterbeleid

11.01.01 Opdrachten (ad 2)

De activiteiten op het gebied van de Watercoalitie zijn gericht op het ontwikkelen van een nieuw sturingsinstrument voor het waterdomein. In 2016 heeft er een evaluatie van de werkzaamheden plaatsgevonden. De conclusie is dat de werkwijze van de watercoalitie kansrijk is en dat het voor de doorwerking van belang is om op te schalen naar heel Nederland. Daarom is besloten om aan te sturen op een meerjarige landelijke coalitie tussen overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties rond het thema klimaatbestendige tuinen. In 2016 hebben de eerste verkennende gesprekken plaatsgevonden. De verwachting is dat in de loop van 2017 deze coalitie vorm kan worden gegeven.

Rond het onderwerp «Water in en om het huis» is in het programma «de Watercoalitie» ervaring opgedaan met de vraag of met een meer adaptieve en responsonsieve rolinvulling door IenM bijgedragen kan worden aan de beleidsdoelen van water met als doel om huishoudens daarbij meer te activeren. Uit de «Reflectie op Watercoalitie» door het Watergovernance Center, juni 2016 is gebleken dat de adaptieve sturing en de faciliterende rol van IenM bij de Watercoalitie een wezenlijke versneller is. Vooral rond het cluster water, klimaat en tuinen zijn coalities tot stand gekomen gericht op het activeren van burgers bij de wateropgave. De coalities zorgen voor sociale innovatie, gemeenten en waterschappen leren op deze manier op een andere manier samenwerken met bedrijven en burgers binnen hun gemeente of beheersgebied. Deze onderwerpen sluiten naadloos aan bij de doelstellingen van het Bestuursakkoord Water en met name de afspraken over de waterketen.

In 2016 is de Human Capital Agenda van de Topsector Water verder uitgebouwd onder leiding van de dijkgraaf van het waterschap Waterschap Rijn en IJssel als nieuwe voorzitter. Op basis van een nieuwe strategie en actieplan is 2016 benut om de doelstellingen bij te stellen en vorm te geven langs 4 hoofdlijnen, nl. 1) onderwijs en innovatie, waar de beurzen voor talentvolle studenten belangrijk zijn, in 2016 zijn 16 beurzen uitgereikt. De beurzen dienen om studenten als ambassadeur op te laten treden binnen de watersector om zo richting scholen (gastlessen) de belangstelling (awareness) voor de watersector bij jongeren te vergroten; 2) een leven lang leren, waar een opdracht is gegeven aan de waterkennisbank voor een analyse van het arbeidsmarktbeleid; 3) imago en instroom, waar grote bijeenkomsten zoals het Wereld Watercollege, de Battle of Beaches en de bodem en waterweek van het KNAG zijn ondersteund of georganiseerd alsmede het ontwerpen van een nieuwe site en communicatiebeleid; 4) internationaal, waar andere programma’s zoals Wetskills zijn ondersteund. In 2016 is o.a. de reis naar Iran en het uitwisselen over het Iraanse waterbeleid ondersteund, in samenhang met de reis van de Minister naar Iran.

Het Ministerie van IenM is politiek verantwoordelijk voor Topsector Water. IenM ondersteunt het topteam van de Topsector. Daarnaast stimuleert IenM kennisontwikkeling en innovaties en maakt innovaties in het waterdomein zichtbaar. In 2016 is o.a. een brochure over waterinnovaties uitgebracht, is gestart met de voorbereiding van een groot innovatie-event in 2017, zijn middelen besteed voor communicatie over het Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) en is gewerkt aan de versterking van de Nederlandse kennisbasis door het bevorderen van de verbinding met de Europese R&D programma’s.

In 2016 zijn nieuwe beleidsaccenten op het terrein van internationaal waterbeleid zijn vastgelegd in de Internationale Waterambitie (Kamerstukken II 2015–2016 32 605, nr. 177) om het verdienvermogen in het buitenland te vergroten, met specifieke aandacht voor delta-, water- en maritieme technologie. De beleidsaccenten zijn verder geoperationaliseerd in concrete inzet in zeven deltalanden en andere kansrijke landen voor samenwerking met Nederland. Ondersteunde activiteiten hebben plaatsgevonden met betrekking tot diverse handelsmissies, politieke missies en activiteiten van de Watergezant. De inzet richtte zich in 2016 op het versterken van de strategische positie van Nederland op het gebied van water en klimaatadaptatie. Nederland heeft hiervoor kennis over water en klimaat beschikbaar gesteld en heeft gestimuleerd om planvormingsprocessen effectiever te laten uitmonden in uitvoeringsprocessen. Dit had tot doel de weerbaarheid in de wereld tegen waterproblemen en klimaatverandering in concrete acties te vertalen waarbij overheden, bedrijfsleven, kennisinstituten en maatschappelijke organisaties samenwerken. Innovatie is gestimuleerd vanuit het Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma voor Water en Klimaat waar overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten actief samenwerken op het verbinden van thuismarkt en buitenlandse markt. Buitenlandse handelsmissies zijn uitgevoerd naar Indonesië, Australië, China, Italië, Filippijnen, Argentinië, Vietnam, Cuba en Iran. Ook is een breed spectrum aan inkomende handelsmissies ontvangen. Evaluaties zijn uitgevoerd met betrekking tot het programma Partners voor Water 3 en de Disaster Risk Reduction faciliteit (DRR).

Ad 2) De hogere realisatie wordt voornamelijk veroorzaakt door de uitgaven voor het project Icoon Afsluitdijk. Dit project was niet in de begroting 2016 opgenomen. Het project was gereserveerd op het Deltafonds, maar is in 2016 verantwoord op de begroting HXII, omdat het project niet binnen de scope van het Deltafonds valt. Dit betreft een bedrag van € 3,3 miljoen.

11.01.02 Subsidies (ad 3)

HGIS Partners voor Water

Overige subsidies

LiveDijk projecten

De op 16 december 2013 verstrekte subsidiebeschikking inzake de realisatie LiveDijk projecten aan de stichting FloodControl IJkdijk is in 2016 met 1 jaar verlengd tot 31 december 2017. Betaling van de subsidie heeft al voor 2016 plaatsgevonden, maar vanwege het later dan gepland inbrengen van het verticaal zanddicht geotextiel, is een vertraging opgelopen van circa 1,5 jaar bij het onderdeel Livedijk Rivierenland. Dit betekent dat deze subsidiebeschikking – na de verlenging – eindigt op 31 december 2017 en zal op dat moment vastgesteld worden.

Water en Evacuatie

Voor de uitvoering van het project Water en Evacuatie is op 9 december 2015 een subsidie verstrekt aan het Instituut fysieke veiligheid (IFV) van € 150.000 die in de periode 2015–2017 voor het ontwikkelen van een structurele aanpak waarmee de veiligheidsregio’s kunnen zorgen voor een adequate rampenbeheersing bij overstromingen. Het uitgekeerde subsidiebedrag in 2016 bedraagt € 50.000. De laatste termijn van deze subsidie bedraagt € 50.000 en zal in 2017 uitgekeerd worden.

Het saldo van het financiële instrument subsidies wordt voornamelijk veroorzaakt door hogere uitgaven bij de afronding van het programma Partners voor Water deel 3 dat in uitvoering is bij de de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland.

11.01.03 Bijdrage aan agentschappen

De bijdrage aan RWS heeft betrekking op de beleidsondersteunende en beleidsadviserende activiteiten (BOA) in 2016. Hiervoor wordt jaarlijks een opdracht aan RWS verstrekt. Tot deze opdracht behoren onder andere de bijdragen aan de uitwerking van de MIRT-onderzoeken waterveiligheid en zoetwatervoorziening.

In 2016 zijn aan het KNMI diverse onderzoeken en analyses gevraagd omtrent neerslagpatronen, het gedrag van extreme stormen, verbeterde windmodellen, het weer in de toekomst en risico-analyses ten aanzien van het samenvallen van extreme weerssituaties. De resultaten van deze analyses hebben bijgedragen aan de onderbouwing van het wettelijke beoordelingsinstrumentarium voor de primaire waterkeringen en het waterveiligheidsbeleid in het algemeen.

11.01.04 Bijdragen aan medeoverheden (ad 4)

Er zijn door IenM afspraken gemaakt met het Ministerie van SZW over compensaties in relatie tot de kinderopvang voor de waterschappen. Die afspraak behelst het laten meelopen van deze compensaties met de geldstroom van IenM richting de waterschappen. Daartoe zijn budgetten (voor de duur van de subsidieregeling tot en met 2017) van SZW overgeboekt naar IenM. Tot op heden hebben zes waterschappen van deze regeling gebruik gemaakt. In 2016 zijn geen aanvullende subsidies verleend. De niet gebruikte middelen zijn teruggeboekt naar het Ministerie van SZW (€ 1,3 miljoen).

Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) van BZK is een commissie BBV ingesteld. Deze commissie draagt zorg voor een eenduidige uitvoering en toepassing van het besluit, en voor een visie ten aanzien van rechtmatigheid in de controleverklaring van gemeenten, gemeenschappelijke regelingen, waterschappen en provincies. Sinds 2014 draagt het Ministerie van IenM de helft van de kosten voor het secretariaat van de commissie BBV bij vanwege de betrokkenheid van de commissie met de waterschappen. De bijdrage bedraagt € 35.695 per jaar. De laatste betaling heeft dit jaar plaatsgevonden. De bijdrage vanuit IenM is structureel overgeheveld naar BZK.

11.02 Waterveiligheid

11.02.01 Opdrachten

Het wettelijk beoordelingsinstrumentarium, te weten de beoordelingsvoorschriften en bijbehorende voorschriften voor het afleiden van hydraulische belastingen, is op basis van met name de nieuwe normering geactualiseerd. Hiervoor zijn opdrachten gegeven voor onderzoek, kwaliteitsborging en het organiseren van kennisuitwisseling.

In 2016 is gewerkt aan de implementatie van de Deltabeslissing Waterveiligheid (Kamerstukken II 2014–2015 34 000 J, nr. 4) en de aanpassing van de Waterwet en onderliggende regelgeving. In deze Deltabeslissing is de overstap gemaakt naar de overstromingsrisicobenadering. De doelen van het waterveiligheidsbeleid zijn via normspecificaties voor primaire waterkeringen wettelijk verankerd door een aanpassing van de Waterwet. Ook is de regeling subsidies hoogwaterbescherming 2014 http://wetten.overheid.nl/BWBR0034922/2017-01-01 gewijzigd en is het beoordelings- en ontwerpinstrumentarium aangepast aan de nieuwe normering.

11.03 Grote oppervlaktewateren

11.03.01 Opdrachten

De Beleidsnota Noordzee 2016–2021 geldt als het maritieme ruimtelijke plan conform de eisen van de EU Richtlijn maritieme ruimtelijke planning. De richtlijn is omgezet in Nederlands recht bij Besluit van 19 februari 2016 (Staatsblad 2016, 99) tot wijziging van de Waterwet in verband met de implementatie van de richtlijn Maritime Ruimtelijke Planning en trad inwerking op 1 juli 2016. Vanaf 2016 worden de acties uit de Beleidsnota Noordzee 2016–2021 in uitvoering gebracht (Kamerstukken II 2014–2015 31 710, nr. 35 blg-427951).

Om de duurzame energiedoelstellingen voor 2023 te halen is in 2016 met het Ministerie van EZ verder gewerkt aan de uitrol van windenergieparken op zee. Op 7 december 2016 is de Rijksstructuurvisie Windenergie op Zee – aanvulling Hollandse Kust vastgesteld.

Het Nederlands EU-voorzitterschap is aangegrepen om bij te dragen aan het Europees geïntegreerd maritiem beleid. Voor de «trio-prioriteit» water is tijdens het voorzitterschap de basis gelegd voor een dialoog op EU-niveau tussen de landbouw- en water- respectievelijk de mariene- en visserijadministraties. Samen met Malta heeft Nederland het Europees geïntegreerd maritiem beleid een nieuwe impuls gegeven, waar Malta tijdens hun voorzitterschap op voort kan bouwen.

In de ontwerp-rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer schetst het kabinet een ontwikkelrichting voor een verbeterde waterkwaliteit die goed is voor de natuur, recreatie en toerisme, landbouw, schelpdierteelt en de kwaliteit van de leefomgeving. De regio heeft een actieve rol in het zorgen voor de bekostiging en uitvoering van de plannen uit de ontwerp-rijksstructuurvisie. In 2016 is een gefaseerde aanpak uitgewerkt en zijn financieringsconstructies verder in kaart gebracht, mede op verzoek van de Kamer met de motie Jacobi c.s. (Kamerstukken II 2015–2016 27 625 nr. 356). Deze inspanningen hebben vooralsnog niet tot het gewenste resultaat geleid.

11.04 Waterkwaliteit

11.04.01 Opdrachten

In 2016 is het Programma van Maatregelen van de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie, geïmplementeerd. Dit programma maakt onderdeel uit van het Nationaal Waterplan 2016–2021 en bestaat uit maatregelen die genomen moeten worden om de goede milieutoestand te bereiken. Dit betreft grotendeels vigerend beleid op terreinen als KRW, Natura 2000, Gemeenschappelijk Visserijbeleid, scheepvaart (IMO) en bestaande EU-milieurichtlijnen. Aanvullende maatregelen zijn genomen of worden ontwikkeld op het terrein van terugdringen van zwerfvuil in zee (plastic soep en microplastics) en bescherming van gebieden (voorstel aan Tweede Kamer over bescherming van Friese Front en Centrale Oestergronden). Daarnaast heeft het kabinet onder meer door green deals en het mogelijk maken van pilots op zee meer invulling gegeven aan haar faciliterende rol ten aanzien van «kansen benutten» voor het samengaan van een duurzame economische groei en gebruik met een gezond systeem, en voor eventueel ecosysteemherstel. In het Programma van Maatregelen is maximaal ingezet op internationale afstemming en samenwerking (Noordzeeregio, OSPAR, EU-programmering) en op samenwerking met kennisinstituten en belanghebbenden.

11.04.02 Subsidies

In het Bestuursakkoord Water (BAW) is afgesproken om in de regio samen te werken bij de uitvoering van de beheertaken van het stedelijk watersysteem en de waterketen. Dit programma dat in december 2011 is gestart liep tot en met 2016 werd uitgevoerd door stichting RIONED en werd financieel ondersteund door het Ministerie van IenM. In het programma zijn kenniscoaches aangesteld en getraind in het coachen van het bevorderen van samenwerking in de waterketen. De inzet van kenniscoaches heeft ertoe bijgedragen dat de samenwerking bij de uitvoering van de beheertaken van het stedelijk watersysteem en de waterketen is verbeterd. Er zijn inmiddels 21 trajecten afgerond waarbij kenniscoaches samenwerkingsregio’s (waterschap en gemeenten) hebben geholpen bij het opzetten van gezamenlijke investeringsprogramma’s, planvorming, databeheer en assetmanagement maar ook bij het opzetten van een gezamenlijk meet- en monitoringssyteem.

Ervaringen in de regio’s met kenniscoaches zijn te vinden op http://www.riool.net/-/hoe-ervaren-regios-de-ondersteuning-van-kenniscoaches. Verder zijn er regionale themabijeenkomsten georganiseerd om specifieke vraagstukken op het gebied van de waterketen met de betrokken overheden uit te diepen. Daarnaast hebben 20 ambtelijke coördinatoren van regionale samenwerkingsverbanden een leer- en ontwikkeltraject gevolgd, waarmee de kennis en ervaring die in het programma kenniscoaches is opgedaan wordt overgedragen.

De subsidie aan Stichting de Noordzee voor de periode 2015–2017 heeft tot doel bij te dragen aan de versterking van de rol van de stichting als dialoogpartner en verbinder tussen NGO’s en andere stakeholderpartijen, en het daarbij aandragen van oplossingen en handelingsperspectief. In 2016 heeft Stichting de Noordzee bij energiebedrijven een keuzemenu gepresenteerd van natuurversterkende maatregelen die in windparken kunnen worden toegepast. Samen met stichting Natuur en Milieu is een symposium over de toekomst van wind op zee georganiseerd tijdens de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam. Voorts heeft Stichting de Noordzee ingezet op het opbouwen van kennis en het vergroten van het netwerk in de maritieme sector en haar contacten met grote verladers en investeerders via bestaande netwerken zoals het Platform Schone Scheepvaart. De stichting draagt als partner van de Green Deal Scheepsafvalketen, de Green deal Visserij voor een Schone Zee en de Greendeal Schone Stranden actief bij aan het behalen van de doelstellingen voor een schone zee en schone stranden. De 2016 editie van de Boskalis Beach Cleanup Tour was een groot succes: 2320 vrijwilligers hielpen mee om meer dan 19 ton afval van de Noordzeestranden te halen.

In het proces naar besluitvorming over bodembescherming van delen van het Friese Front en Centrale Oestergronden trad Stichting de Noordzee coördinerend op namens de NGO’s.

Met de subsidie voor Kunst & Wunderkammer is een TV serie gemaakt over de mooie onderwater natuur in Nederland getiteld: «Wildernis onder water». De serie wordt in 2017 uitgezonden. De serie vertelt het landelijke verhaal aan de hand van zowel nationale als regionale voorbeelden. De financiële bijdrage van IenM van € 15.000 is gebruikt om nationale projecten in beeld te brengen die innovatief zijn en een (inter)nationale voorbeeldfunctie hebben zoals het project Getijdenpark Rotterdam, het kierbesluit en de uiterwaarden projecten langs de grote rivieren. Deze projecten dragen niet enkel bij aan een verbetering van de waterkwaliteit, zij vertegenwoordigen ook de wending in het denken over water en waternatuur.

11.04.04 Bijdragen aan medeoverheden

Het Synergieprogramma KRW omvatte onder andere ruim tachtig projecten in het landelijk gebied. Ingevolge het Bestuursakkoord natuur zijn deze projecten gedecentraliseerd. De provincies zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de circa veertig synergieprojecten in het stedelijk gebied. Het Rijk was middels het Synergieprogramma KRW medeverantwoordelijk voor de financiering van de synergieprojecten in het stedelijk gebied tot en met 2016. De meeste projecten zijn volledig uitgevoerd. Redenen voor mindere uitvoering waren: mindere relevantie voor het doelbereik bij voortschrijdend inzicht, lokale of regionale veranderingen in prioriteiten of onvoldoende grondpositie bij de betrokken overheden om tot (tijdige) uitvoering te kunnen komen. Consequenties voor het bereik van de doelstellingen zijn globaal gezien beperkt tot vertraging in de realisatie. De meeste projecten worden alsnog, zij het later dan voorzien en zonder de rijksbijdrage, uitgevoerd. Een aantal is vervangen door gelijkwaardige andere projecten. Het programma is nu afgerond.

11.04.05 Bijdragen aan internationale organisaties

De bijdragen aan internationale organisaties in 2016 betroffen de jaarlijkse contributie voor de internationale riviercommissies van de Rijn, Maas, Schelde en Eems/ Niedersachsen. Daarnaast betrof het de en de bijdragen aan VN organisaties, die onder andere het gevolg zijn van een tweetal Memoranda of Understanding.