Onder dit artikel vallen de megaprojecten Verkeer en Vervoer:

• • Westerscheldetunnel;

• • Betuweroute;

• • Hogesnelheidslijn-Zuid;

• • Project Mainport Rotterdam;

• • ERTMS Landelijke invoer;

• • Zuidasdok.

• Ad 1) De lagere verplichtingenrealisatie wordt met name veroorzaakt door het project Zuidasdok (– € 240,0 miljoen). De lagere verplichtingen worden veroorzaakt door het resultaat van de aanbesteding van het hoofdcontract van het project. Daarnaast is op het project ERTMS (– € 90,0) miljoen minder aan verplichtingen gerealiseerd als gevolg van de uitgestelde programmabeslissing en op HSL-Zuid (– € 11,9 miljoen) vanwege de geplande zettingsmaatregelen die pas vanaf 2018 worden uitgevoerd. Tot slot is op Project Mainportontwikkeling Rotterdam minder aan verplichtingen gerealiseerd (– € 3,7 miljoen).

• Ad 2) De realisatie voor het HSL-Zuid project is € 41 miljoen lager dan begroot. Hiervan heeft € 4 miljoen betrekking op de in 2017 gestarte planuitwerking geluid waarvan € 2 miljoen is overgeboekt naar aanlegprojecten spoor (artikel 13.03) en daar wordt verantwoord. De resterende € 2 miljoen is niet meer tot besteding gekomen in 2017. De € 30 miljoen die bestemd is voor de realisatie van de geluidsmaatregelen is ook niet meer tot besteding gekomen in 2017 n.a.v. afwachting van de uitkomsten van de planuitwerking. Ook het begrote bedrag voor zettingsmaatregelen (€ 3 miljoen) en de afhandeling van schades, nadeelcompensaties, grondverwerving en evaluaties (€ 4 miljoen) is niet meer in 2017 tot besteding gekomen omdat de werkzaamheden nog niet gestart zijn.

• Ad 3) De lagere ERTMS uitgaven in 2017 zijn veroorzaakt doordat als gevolg van de uitgestelde programmabeslissing diverse werkzaamheden later plaatsvinden dan was voorzien.

• Ad 4) Er is een hogere ontvangst bij project Zuidasdok (€ 9,3 miljoen). De in 2017 ontvangen bijdragen bestaan zowel uit een voorschot op de bijdrage over 2017, als uit een afrekening tot en met 2016. Na afloop van elk boekjaar, worden de betaalde voorschotbijdragen in overeenstemming gebracht met de werkelijk te betalen procentuele bijdragen op grond van de Bestuursovereenkomst. Daarnaast hebben zich bij Project Mainportontwikkeling Rotterdam (€ 1,5 miljoen) en ERTMS (€ 2,6 miljoen) hogere ontvangsten voorgedaan.

17.02 Betuweroute

De Betuweroute is een 160 kilometer lange, tweesporige spoorlijn die exclusief bestemd is voor het goederenvervoer. De spoorlijn is aangelegd tussen de Rotterdamse haven en de Duitse grens bij Zevenaar-Emmerich en is in gebruik sinds juni 2007. De status van Groot Project is formeel beëindigd op 28 april 2011.

Toelichting:

• Ad 1) Voor de afwikkeling van de restpunten is aan ProRail de nazorgbeschikking afgegeven. Hierop is in 2017 € 1 miljoen gerealiseerd en begroot.

17.03 Hogesnelheidslijn-Zuid

Met het vaststellen van de Planologische Kernbeslissing (PKB) HSL-Zuid is besloten tot aansluiting van Nederland op het Europese net van hogesnelheidslijnen. De HSL-Zuid bewerkstelligt een milieuvriendelijke verbinding tussen de Europese mainports en vormt daarmee een belangrijke schakel in het internationale en nationale lange afstandsverkeer. In 2017 is de status van Groot Project nog van kracht. De vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer heeft op 13 februari 2017 besloten de grootprojectstatus voor het HSL-Zuid project te handhaven, maar de informatieafspraken te wijzigen door voortaan één voortgangsrapportage per jaar te willen ontvangen in plaats van twee en bij iedere voortgangsrapportage een controle van de Auditdienst Rijk te willen ontvangen die zich beperkt tot de restpunten (betonkwaliteit, zettingen, geluidsreductie en de afhandeling van schades en grondzaken). In het najaar van 2017 is de 40e Voortgangsrapportage (Kamerstukken II 2017–2018, 22 026, nr. 498) aan de Tweede Kamer verstuurd.

Toelichting:

• Ad 1) De realisatie voor het HSL-Zuid project is € 41 miljoen lager dan begroot. Hiervan heeft € 4 miljoen betrekking op de in 2017 gestarte planuitwerking geluidsmaatregelen waarvan € 2 miljoen is overgeboekt naar aanlegprojecten spoor (artikel 13.03) en daar wordt verantwoord. De resterende € 2 miljoen is doorgeschoven naar 2018. De € 30 miljoen die bestemd is voor de realisatie van de geluidsmaatregelen is doorgeschoven naar 2018–2022 in afwachting van de uitkomsten van de planuitwerking. Ook het begrote bedrag voor zettingsmaatregelen (€ 3 miljoen) en de afhandeling van schades, nadeelcompensaties, grondverwerving en evaluaties (€ 4 miljoen) is doorgeschoven naar 2018 omdat de werkzaamheden nog niet gestart zijn.

17.06 Project Mainportontwikkeling Rotterdam

De vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer heeft op voorstel van de Minister (Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 125), vanwege de fase waarin PMR zich bevindt, ingestemd met een eenvoudiger governance structuur en ermee ingestemd dat de voortgangsrapportage voortaan bestaat uit toezending van de jaarlijkse monitorinformatie van de Tafel van Borging. De laatste Voortgangsrapportage van de Minister van Infrastructuur en Milieu betreft de veertiende Voortgangsrapportage (Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 123 en Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 124). De voortgangsrapportages op grond van de Regeling Grote Projecten zijn daarmee vervallen, waaronder de accountantsrapportage.

Toelichting:

• Ad 1) Door lagere uitgaven voor de uitvoeringsorganisatie is niet het volledig beschikbare budget besteed. Het onbestede begrotingsbedrag schuift door naar 2018.

• Ad 2) De voorziene uitgaven op de post onvoorzien betreft de verbreding van het Breeddiep, waarvoor 1 juli 2015 de overeenkomst is gesloten en financiering is begroot. De bij de begroting 2017 voorziene uitgaven op de post onvoorzien betreft de verbreding van het Breeddiep, waarvoor 1 juli 2015 de overeenkomst is gesloten en financiering is begroot. Op deze post was een reservering getroffen voor de eindafrekening (€ 2 miljoen) en risico’s (€ 1 miljoen). Vanwege een versnelde oplevering zijn deze posten vrijgevallen. Hiertegenover staan uitgaven voor de verdieping van de Nieuwe Waterweg (€ 2 miljoen) waarmee in 2017 gestart is.

17.07 ERTMS

Het hoofddoel van het Rijk in de Lange Termijn Spooragenda (LTSa) voor het spoorsysteem is om de kwaliteit van het spoor als vervoersproduct te verbeteren zodat de reizigers en verladers de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie zien en gaan/blijven gebruiken. Om in Nederland een stap voorwaarts te kunnen zetten in de prestaties van het spoorsysteem, zal ERTMS ingezet worden als (onderdeel van) het verkeersmanagement systeem. ERTMS is in de eerste plaats bedoeld ter vervanging van het huidige beveiligingssysteem, de verhoging van de spoorwegveiligheid en de interoperabiliteit. In de tweede plaats moet voldaan worden aan de Europese eisen ten aanzien van de invoering van ERTMS voor de EU-TEN corridors.

De doelstellingen van (de invoering van) ERTMS zijn:

• • Verhogen van de veiligheid van het spoorsysteem;

• • Verhogen van de interoperabiliteit van het spoorsysteem;

• • Vergroten van de capaciteit van het spoorsysteem;

• • Verhogen van de snelheid van de treinen;

• • Verhogen van de betrouwbaarheid van het spoorsysteem.

Op 11 april 2014 heeft de Kamer ingestemd met de voorkeursbeslissing ERTMS (Kamerstukken II 2013–2014, 33 652, nr. 14). Sindsdien werkt het programma ERTMS, conform MIRT-systematiek, aan de zogenoemde programmabeslissing. Het programma ERTMS heeft een grootprojectstatus, wat met zich meebrengt dat de Kamer twee keer per jaar een voortgangsrapportage ontvangt. In 2017 zijn de zesde (Kamerstukken II 2016–2017, 33 652, nr. 52) en de zevende (Kamerstukken II 2017–2018, 33 652, nr. 59) voortgangsrapportage aan de Kamer aangeboden.

In 2017 heeft het programma, naast inhoudelijke werkzaamheden voor de programmabeslissing, gewerkt aan het verkrijgen van draagvlak en het voorbereiden van de besluitvorming. In de eerste helft van 2017 is verdere uitwerking gegeven aan zaken als het systeemontwerp, het programma van eisen, de strategie om tot een beheerste migratie te komen en voorstellen voor de testfase. Hierop volgend zijn in de tweede periode van het jaar zijn de effecten op de programmabeheersing (tijd, scope, geld, risico’s, kwaliteit) verder uitgewerkt. Vanuit het oogpunt van continuïteit, en in het licht van de Europese verplichtingen, heeft het programma ERTMS in 2017 werkzaamheden ter voorbereiding van de realisatiefase uitgevoerd. Hieronder valt bijvoorbeeld de ontwikkeling van ontwerp- en simulatie-instrumenten en de aanbesteding van een vertaalcomputer (Specific Transmission Module – Automatische treinbeïnvloeding, STM-ATB) waardoor treinen voorzien van ERTMS op ATB-baanvakken kunnen rijden (Kamerstukken II 2016–2017, 33 652, nr. 59). Ook zijn in 2017 gesprekken gevoerd met vervoerders en materieeleigenaren over de mate waarin wordt bijgedragen in de kosten voor het installeren van ERTMS in de treinen. Eind 2017 zijn de eerste stappen zijn gezet om de programmaorganisatie onder te brengen bij ProRail.

Toelichting:

• Ad 1) Voor de (voorbereidende werkzaamheden voor de) realisatiefase is een projectbudget van € 114 miljoen ter beschikking gesteld. Vanuit het budget Overige planuitwerking dat is gereserveerd voor de realisatiefase is € 105 miljoen vrijgegeven en overgeboekt, daarnaast is € 8 miljoen overgeboekt vanuit het studiekostenbudget en € 1 miljoen prijsbijstelling toegevoegd. De uitgaven gemaakt op dit onderdeel betreffen vooral de bevoorschotting van werkzaamheden van ProRail die hierboven zijn toegelicht.

• Ad 2) Het budget Overige planuitwerking is het ERTMS macrobudget dat is gereserveerd voor de realisatiefase. Er is € 33 miljoen minder uitgegeven dan begroot, waarvan € 22 miljoen is overgeboekt naar het realisatiebudget en € 11 miljoen is niet meer in 2017 tot besteding gekomen als gevolg van de uitgestelde programmabeslissing. Het budget op dit subartikelonderdeel is met € 304 miljoen verlaagd, waarvan € 105 miljoen is overgeboekt naar het ERTMS realisatiebudget en € 250 miljoen is afgeboekt vanwege een reservering voor het project Multimodale Knoop Schiphol (Kamerstukken II 2015–2016, 34 300 A, nr. 72). De verlaging werd deels gecompenseerd door € 27 miljoen toegekende EU-subsidie en de ontvangen prijscompensatie van € 23 miljoen.

17.08 ZuidasDok

De ruimtelijke ontwikkelingen in de corridor Haarlemmermeer-Almere en op de Zuidas versterken de toename van reizigers en verkeer. Door opening van de Noord-Zuidlijn, Hanzelijn en OV-SAAL neemt het aantal reizigers op station Amsterdam Zuid toe. De vergroting en kwalitatieve opwaardering van de stationscapaciteit is nodig om de groeiende reizigerstrein te accommoderen en te voldoen aan de NSP kwaliteitsnorm. Om ruimte te bieden aan de uitbreiding van de OV-terminal en de wegcapaciteit te vergroten, wordt de A10 ondergronds gebracht en verbreed. De investering in de ruimtelijke kwaliteit van de Zuidas draagt verder bij aan de versterking van een internationale toplocatie.

In 2012 is de voorkeursbeslissing genomen voor het project Zuidasdok. In deze begroting zijn de uitgaven van het project volledig begroot op dit artikel van het Infrastructuurfonds. Hiertoe zijn de Rijksbudgetten overgeheveld vanuit artikel 12 Hoofdwegennet en artikel 13 Spoorwegen.

Het integrale project Zuidasdok is te onderscheiden in verschillende projectonderdelen.

17.09 Ontvangsten

Op dit artikelonderdeel worden de bijdragen van derde-partijen voor de realisatie van de Megaprojecten verkeer en vervoer, die rechtstreeks aan IenM worden betaald, verantwoord.

Toelichting:

• Ad 1) Dit betreft de afrekening van subsidievoorschotten van ProRail over afgesloten begrotingsjaren.

• Ad 2) Zie ook de toelichting onder de tabel «Overzicht van de bijdragen»: de bijdragen van de Vervoerregio en gemeente Amsterdam worden berekend op basis van de afspraken in de Bestuursovereenkomst van juli 2012. De in 2017 ontvangen bijdragen bestaan zowel uit een voorschot op de bijdrage over 2017, als uit een afrekening tot en met 2016. Na afloop van elk boekjaar, worden de betaalde voorschotbijdragen in overeenstemming gebracht met de werkelijk te betalen procentuele bijdragen op grond van de Bestuursovereenkomst.