Algemene doelstelling
Defensie voorziet in nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen en zij verkoopt, indien aan de orde, groot materieel en infrastructuur.
Rol en verantwoordelijkheid
De Minister is verantwoordelijk voor het tijdig voorzien in nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen alsmede de afstoting van overtollig groot materieel en infrastructuur. Tot de investeringen worden gerekend alle planbehoeften met een meerjarig karakter. Dit omvat ook de bijdragen aan de NAVO voor het doen van investeringen en wetenschappelijk onderzoek. Tot de investeringen worden ook bijdragen gerekend aan de instandhouding, die direct samenhangen met de betreffende investering.
Beleidsconclusies
In 2019 heeft Defensie € 2,5 miljard geïnvesteerd in onder andere de verwerving van de F-35 (€ 835,3 miljoen), infrastructuur (€ 283,9 miljoen), IT (€ 221,8 miljoen) en de vervanging en modernisering van de Chinook (€ 273,8 miljoen). Dit is € 786,1 miljoen meer dan in 2018. De afgelopen jaren is bij zowel de uitgaven als de verplichtingen een stijgende lijn zichtbaar. Door de ongelimiteerde eindejaarsmarge op het investeringsartikel kan niet gerealiseerd investeringsbudget worden meegenomen naar het volgend jaar.
Defensie streeft er naar op termijn meerjarig gemiddeld ten minste 20% van het uitgavenbudget te besteden aan investeringen, waarbij schommelingen over de jaren elkaar uitmiddelen. Dit is conform de NAVO-richtlijn. Sinds 2015 stuurt Defensie op een meerjarig gemiddelde investeringsquote9. Deze gemiddelde investeringsquote (2015–2019) is dit jaar hoger uitgekomen dan vorig jaar op 18,2% (dit was 15,3% over 2014–2018); de investeringsquote over alleen 2019 is 23,9% (2018: 18,9%). Door een realisatie van onder de 20% in de jaren 2015 t/m 2017 voldoet de meerjarige gemiddelde investeringsquote nog niet aan de norm.
Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
| Realisatie | vastgestelde begroting | Verschil | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2019 | 2019 | |
| Verplichtingen | 2.162.332 | 2.558.598 | 2.129.841 | 3.799.130 | 4.266.773 | 5.115.563 | – 848.790 |
| Opdracht Voorzien in nieuw materieel | 1.716.112 | 1.452.071 | 1.732.810 | 3.186.241 | 3.695.843 | 4.447.178 | – 751.335 |
| Opdracht Voorzien in infrastructuur | 182.395 | 924.264 | 190.522 | 197.911 | 242.801 | 226.249 | 16.552 |
| Opdracht Voorzien in IT | 176.527 | 96.110 | 128.685 | 309.482 | 222.991 | 332.230 | – 109.239 |
| Bekostiging Wetenschappelijk onderzoek | 62.386 | 57.058 | 59.727 | 81.971 | 80.774 | 75.236 | 5.538 |
| Bijdrage aan de NAVO | 24.912 | 29.095 | 18.097 | 23.525 | 24.364 | 31.770 | – 7.406 |
| Reservering valutaschommelingen | 2.900 | – 2.900 | |||||
| Uitgaven | 1.101.504 | 1.304.491 | 1.441.839 | 1.736.955 | 2.523.053 | 2.839.964 | – 316.911 |
| Waarvan juridisch verplicht | 169% | 65% | |||||
| Programmauitgaven | 1.101.504 | 1.304.491 | 1.441.839 | 1.736.955 | 2.523.053 | 2.839.964 | – 316.911 |
| Opdracht Voorzien in nieuw materieel (1, 2, 3) | 689.851 | 900.886 | 1.040.082 | 1.112.677 | 1.920.516 | 2.133.671 | – 213.155 |
| Opdracht Voorzien in infrastructuur (1, 3) | 197.960 | 197.858 | 212.451 | 258.273 | 283.898 | 264.157 | 19.741 |
| Opdracht Voorzien in IT (1, 2, 3) | 120.722 | 111.479 | 112.078 | 272.087 | 221.821 | 332.230 | – 110.409 |
| Bekostiging Wetenschappelijk onderzoek (3) | 61.612 | 61.078 | 56.860 | 67.133 | 72.534 | 75.236 | – 2.702 |
| Bijdrage aan de NAVO (1) | 31.359 | 33.190 | 20.368 | 26.785 | 24.284 | 31.770 | – 7.486 |
| Reservering valutaschommelingen | 2.900 | – 2.900 | |||||
| Programmaontvangsten | 222.796 | 143.242 | 154.679 | 234.122 | 110.797 | 123.056 | – 12.259 |
| – waarvan verkoopopbrengsten groot materieel (strategisch) | 193.414 | 99.534 | 101.920 | 126.714 | 72.691 | 73.886 | – 1.195 |
| – waarvan overige ontvangsten materieel | 21.302 | 51.671 | 26.140 | 33.700 | – 7.560 | ||
| – waarvan verkoopopbrengsten infrastructuur (strategisch) | 11.667 | 37.771 | 17.603 | 39.371 | 4.291 | 10.050 | – 5.759 |
| – waarvan overige ontvangsten infrastructuur | 12.023 | 10.785 | 4.578 | 2.120 | 2.458 | ||
| – waarvan overige ontvangsten IT,WOO en NAVO | 17.715 | 5.937 | 1.831 | 5.581 | 3.097 | 3.300 | – 203 |
Toelichting op de instrumenten
De posten met een verschil groter dan € 10,0 miljoen of noemenswaardige verschillen worden hieronder nader toegelicht.
Verplichtingen
Opdracht voorzien in nieuw materieel
De realisatie van het verplichtingenbudget opdracht voorzien in nieuw materieel is € 751,3 miljoen lager dan begroot. Bij met name het Combat Support Ship, de Midlife Update Fennek, Vervanging 127mm kanon Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF) en Defensie Operationeel Kledingsysteem (DOKS) is minder verplicht dan verwacht door vertraging in het aanbestedingstraject, met name door langere verwervingsvoorbereiding en vertraging in het offertetraject. Voor de MALE UAV is de geraamde verplichting in de tweede helft van 2018 al verplicht in plaats van in 2019.
Opdracht voorzien in infrastructuur
De verplichtingen voor voorzien in infrastructuur zijn € 16,5 miljoen hoger dan begroot. Dit komt met name doordat contracten eerder zijn afgesloten dan verwacht. Dat betreft onder andere contracten voor het programma Bouwtechnische verbetermaatregelen brandveiligheid en het programma Aanpassingen vastgoed als gevolg van wijziging regelgeving.
Opdracht voorzien in IT
De realisatie van dit verplichtingenbudget is € 109,2 miljoen lager dan begroot. Dit komt met name doordat voor GrIT (project in planning) in 2019 geen grote verplichting is aangegaan. Over de voortgang van dit project wordt het parlement separaat geïnformeerd.
Uitgaven
Voorzien in nieuw materieel
In dit jaarverslag wordt een toelichting gegeven op de projecten die een afwijking van meer dan € 10,0 miljoen kennen ten opzichte van de vermelding in de begroting 2019. In het Defensieprojectenoverzicht, dat ook op Verantwoordingsdag wordt aangeboden, worden significante afwijkingen voor alle projecten boven € 25 miljoen toegelicht sinds het vorige Defensieprojectenoverzicht.
| Omschrijving project | Projectvolume (begroting 2019) | Gerealiseerde uitgaven t/m 2018 | Verwachte uitgaven in 2019 | Gerealiseerde uitgaven in 2019 | Verschil uitgaven 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
| Instandhoudingsprogramma Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF) | 182,6 | 78,1 | 37,5 | 25,9 | – 11,6 |
| Maritime Ballistic Missile Defence (MBMD) | 143,5 | 115,7 | 11 | 2,1 | – 8,9 |
| Verbetering MK48 torpedo | 147,4 | 74,2 | 15,3 | 42,5 | 27,2 |
| Vervanging maritiem Surface-to-surface missile) | 100–250 | Commercieel vertrouwelijk | |||
| Vervanging MK46 Lightweight torpedo | 100–250 | Commercieel vertrouwelijk | |||
| Verwerving Softkill Torpedo Defensiesysteem | 100–250 | Commercieel vertrouwelijk | |||
Instandhoudingsprogramma Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF)
De realisatie is € 11,6 miljoen lager uitgevallen dan begroot. De technische realisatie van een aantal milestones van met name de lopende contracten Modernisation LCF Mission Management (MLMM) en Combat Management System (CMS) zijn vertraagd. De gekoppelde (deel)betalingen, vastgelegd in de overeengekomen aflever- en betaalschema van de betreffende contracten, zijn hierdoor doorgeschoven van 2019 naar 2020.
Verbetering MK48 torpedo
De realisatie is € 27,2 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Voor dit project zijn Foreign Military Sales (FMS) contracten aangegaan met de Amerikaanse overheid. Defensie kan beperkt invloed uitoefenen op het FMS-betaalritme. In 2019 is meer uitgegeven op FMS betaalverzoeken dan in de raming was opgenomen.
| Omschrijving project | Projectvolume (begroting 2019) | Gerealiseerde uitgaven t/m 2018 | Verwachte uitgaven in 2019 | Gerealiseerde uitgaven in 2019 | Verschil uitgaven 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
| Army Ground Based Air Defence System (AGBADS) | 100–250 | Commercieel vertrouwelijk | |||
| Groot Pantserwielvoertuig (GPW, Boxer) productie | 806,3 | 789,0 | 12,6 | 2,3 | – 10,3 |
| Verlenging levensduur Patriot | 100,1 | 12,7 | 11,3 | 16,1 | 4,8 |
| C-RAM- en CLASS 1-UAV -detectiecapaciteit | 100–250 | Commercieel vertrouwelijk | |||
| Midlife Update Fennek | 250–1.000 | Commercieel vertrouwelijk | |||
Groot Pantserwielvoertuig (GPW, Boxer), productie
De realisatie is € 10,3 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Door vertraging in het offertetraject voor de nachtzichtmiddelen is hiervoor geen verplichting aangegaan, waardoor de betaling doorschuift naar 2020.
| Omschrijving project | Projectvolume (begroting 2019) | Gerealiseerde uitgaven t/m 2018 | Verwachte uitgaven in 2019 | Gerealiseerde uitgaven in 2019 | Verschil uitgaven 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
| Verwerving F-35 | 4.863,2 | 1220,4 | 487,9 | 835,3 | 347,4 |
| Chinook Vervanging & Modernisering | 989,4 | 78,7 | 205,6 | 273,8 | 68,2 |
| Apache Remanufacture | 901,4 | 13,6 | 4 | 5,3 | 1,3 |
| Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV) | 404,8 | 3 | 37,5 | 46,6 | 9,1 |
| AH-64D Block II upgrade | 121,2 | 66,9 | 11,6 | 6,6 | – 5 |
| F-35: Verwerving middellange tot lange afstandsraket | 118,5 | 0,6 | 4,7 | 0,3 | – 4,4 |
| Vervanging strategisch luchttransport en AAR (MRTT) | 250–1.000 | Commercieel vertrouwelijk | |||
Verwerving F-35
De kasrealisatie voor het project Verwerving F-35 is in 2019 uitgekomen op € 835,3 miljoen. Dit is aanzienlijk hoger dan de raming van € 487,9 miljoen die medio 2018 was opgenomen in de begroting 2019. Ten opzichte van de schatting uit de ontwerpbegroting 2019 heeft de facturatie in een sneller tempo plaatsgevonden dan eerder werd aangenomen. Reden hiervoor is dat de contracten voor het merendeel van de toestellen pas in een relatief laat stadium zijn getekend, waardoor betaalschema’s laat bekend werden en hierdoor het te betalen bedrag voor 2019 te laag was geraamd. De levering van de toestellen in 2019 heeft wel volgens planning plaatsgevonden.
Chinook Vervanging & Modernisering
De realisatie is € 68,2 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Voor dit project zijn Foreign Military Sales (FMS) contracten aangegaan met de Amerikaanse overheid. In 2019 is meer uitgegeven op FMS betaalverzoeken dan in de raming was opgenomen.
| Omschrijving project | Projectvolume (begroting 2019) | Gerealiseerde uitgaven t/m 2018 | Verwachte uitgaven in 2019 | Gerealiseerde uitgaven in 2019 | Verschil uitgaven 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
| NH-90 | 1.201,70 | 1.065,1 | 26,4 | 10,6 | – 15,8 |
| Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS) | 405,5 | 82,8 | 44,1 | 26,6 | – 17,5 |
| Verwerving Defensie Bewaking- en Beveiligingssysteem (DBBS) | 221,8 | 27,8 | 43,2 | 2,5 | – 40,7 |
| Militaire Satelliet Communicatie lange termijn defensiebreed (MILSATCOM) | 132,6 | 124,8 | 3,8 | 1,2 | – 2,6 |
| Munitie t.b.v. aanvulling inzetvoorraden | 114 | 51,6 | 19,5 | 44,1 | 24,6 |
| Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen (DVOW) | 1.000 – 2.500 | Commercieel vertrouwelijk | |||
| Defensie Operationeel Kledingsysteem (DOKS) | 250–1.000 | Commercieel vertrouwelijk | |||
NH-90
Op het project NH-90 is € 15,8 miljoen minder uitgegeven dan verwacht. Als gevolg van de soms moeizame harmonisatie in het internationale samenwerkingsverband, zijn enkele voor 2019 geplande contracten en betalingen niet gerealiseerd. Het betreft vooral deelprojecten die naar aanleiding van de herijkingsnota (verbeteren capaciteiten NH-90 voor operaties in het landdomein) worden uitgevoerd. Vanwege de focus op het maritieme domein heeft de budgettaire herfasering vooralsnog geen gevolgen voor de operationele inzet van de toestellen.
Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS)
De realisatie is € 17,5 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Dit komt met name door twee belangrijke deelcontracten: Smart Vest en E-lighter. De contractvorming voor het Smart Vest heeft vertraging opgelopen waardoor € 8 miljoen minder is gerealiseerd. De realisatie op het deelcontract E-lighter is € 4,9 miljoen lager uitgevallen als gevolg van vertraging in de doorontwikkeling binnen het huidige contract.
DBBS
Voor het project DBBS is € 40,7 miljoen minder uitgegeven dan begroot. De leverancier heeft verdere vertraging opgelopen met de ontwikkeling en implementatie van de multi-site versie van de kern van het DBBS-systeem. Dit betekent dat mijlpalen later worden opgeleverd dan oorspronkelijk gepland en dat de uitgaven later zullen plaatsvinden.
Munitie t.b.v. aanvulling inzetvoorraden
De realisatie is € 24,6 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Dit betreft twee grote leveringen die in 2018 geraamd stonden, maar door vertraging pas in 2019 zijn uitgeleverd en betaald.
Investeringskosten Verwerving F-35
In de ontwerpbegroting 2019 werd een raming van € 4.876,2 miljoen (incl. risicoreservering van € 120,8 miljoen) voor het totale project vermeld. Inmiddels is in de Jaarrapportage F-35 van september 2019 een nieuwe raming van € 4.651,5 miljoen (incl. risicoreservering van € 77 miljoen) afgegeven. Vanaf de Jaarrapportage F-35 van september jl. wordt de delta exploitatie niet langer onder het investeringsbudget verantwoord.
Voorzien in infrastructuur
| Omschrijving project | Projectvolume (begroting 2019) | Gerealiseerde uitgaven t/m 2018 | Verwachte uitgaven in 2019 | Gerealiseerde uitgaven in 2019 | Verschil uitgaven 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
| DBFMO Kromhoutkazerne | 624 | 103,7 | 32,8 | 32,8 | 0 |
| Aanpassingen vastgoed Defensie | 299,2 | 24,8 | 20,3 | 19,5 | – 0,8 |
| DBFMO Nationaal Militair Museum | 136,2 | 15,3 | 5,1 | 5,1 | 0 |
| Bouwtechnische verbetermaatregelen brandveiligheid | 130,4 | 59,2 | 38,6 | 43,5 | 4,9 |
In de realisatie zijn geen afwijkingen groter dan € 10 miljoen opgetreden.
| Projecten in realisatie Voorzien in IT (bedragen x € 1 miljoen) Omschrijving project | Projectvolume (begroting 2019) | Gerealiseerde uitgaven t/m 2018 | Verwachte uitgaven in 2019 | Gerealiseerde uitgaven in 2019 | Verschil uitgaven 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
| ERP M/F/P Fase 2 | 125,1 | 71 | 18,3 | 26,9 | 8,6 |
In de realisatie zijn geen afwijkingen groter dan € 10 miljoen opgetreden.
Commissie Defensie Materieel Ontwikkeling (CODEMO)
De CODEMO-regeling is een aansprekend instrument dat vooral wordt ingezet voor innovatieve productontwikkeling met het midden- en kleinbedrijf (MKB). Defensie neemt, van goedgekeurde projectvoorstellen, 50 procent van de ontwikkelingskosten voor haar rekening. Eventuele opbrengsten voor Defensie in de vorm van royalty’s over de verkoop van de ontwikkelde producten zijn beschikbaar voor nieuwe ontwikkelingsvoorstellen. Defensie heeft € 10,0 miljoen beschikbaar gesteld voor de CODEMO-regeling. Vanuit de oude CODEMA-regeling, de voorloper van de CODEMO-regeling, zijn € 3,3 miljoen royalty’s toegevoegd, resulterend in een totaalbudget van € 13,3 miljoen.
| Ingediende voorstellen | 90 |
| Gehonoreerde voorstellen | 26 |
| Afgewezen voorstellen | 63 |
| Voorstellen in behandeling | 1 |
| Afgeronde voorstellen | 19 |
In 2019 is 1 nieuw projectvoorstel ingediend. Ultimo 2019 zijn 7 projecten in uitvoering en 1 projectvoorstel in behandeling. Inmiddels is een bedrag van € 10,3 miljoen aan projectvoorstellen goedgekeurd.
Verkoopopbrengsten Groot Materieel
Geen bijzonderheden.
Overige ontvangsten materieel
In 2019 is € 7,6 miljoen minder aan overige ontvangsten materieel gerealiseerd dan begroot. Op de inruil van civiele dienstauto’s is € 13,8 miljoen minder ontvangen dan geraamd. De ramingen waren eerder al naar aanleiding van de herijking business case civiele dienstauto’s neerwaarts bijgesteld zoals gemeld in de Najaarsnota 2018. Daartegenover staan hogere ontvangsten voor de F-35. Door de bijdrage in de ontwikkeling van de F-35 wordt een percentage ontvangen bij afname door andere landen. Deze ontvangst was in 2019 € 5,8 miljoen meer dan begroot.