Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de tussen het Rijk en de eilanden overeengekomen taakverdeling van de eilanden naar behoren uit te voeren.

De openbare lichamen zijn autonoom in de besteding van de vrije uitkering, welke ten goede komt van de algemene middelen van het openbaar lichaam; dat wil zeggen dat de openbare lichamen zelf mogen bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarbij zij voor de bekostiging mede op de algemene middelen zijn aangewezen.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Financieren

• – De minister is verantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden en in die hoedanigheid financiert de minister het BES-fonds.

Het BES-fonds is een beleidsarm fonds waaruit aan de eilanden van Caribisch Nederland een vrije uitkering wordt versterkt. Deze uitkering moet de eilanden in staat stellen hun taken uit te voeren. Vanwege de gevolgen van de Covid-19 pandemie zijn in 2020 extra incidentele bedragen aan de vrije uitkering toegevoegd.

De in de kabinetsreactie op de voorlichting van de Raad van State en het Interdepartementaal Beleidsonderzoek Koninkrijksrelaties aangekondigde herijking van de taakverdeling tussen het Rijk en de openbare lichamen en het daarmee gepaard gaande onderzoek of de financiële middelen in het BES-fonds nog passend zijn, zijn in 2020 in nauwe samenwerking met de openbare lichamen en andere betrokken ministeries ter hand genomen. Er is daarmee een aanvang gemaakt met de uitwerking van de vraagstukken. Deze vraagstukken zullen in 2021 met de openbare lichamen verder worden uitgewerkt.

Uitgaven

Bijdragen aan medeoverheden

Vrije uitkering

De vrije uitkering omvat de vrij besteedbare middelen voor de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba waardoor zij publieke taken kunnen uitvoeren. De hoogte van de vrije uitkering wordt vastgesteld in US dollars. In de loop van 2020 is de vrije uitkering bijgesteld met de jaarlijkse loon- en prijsbijstelling voor een bedrag van € 0,8 mln.

Vanwege de gevolgen van de Covid-19 pandemie zijn in 2020 extra incidentele bedragen aan de vrije uitkering toegevoegd. Het Ministerie van BZK heeft extra middelen ontvangen per vierde incidentele suppletoire begroting voor de openbare lichamen, die hiermee zijn gecompenseerd voor de derving van belastinginkomsten (€ 4,3 mln.) en vanuit de begroting Koninkrijksrelaties (IV) is € 0,9 mln. vrijgemaakt voor de gemaakte kosten ten gevolge van de pandemie. Tevens hebben de openbare lichamen tezamen gedurende het jaar extra middelen ontvangen voor eilandelijk beleid voor een totaal bedrag van € 2,8 mln. Tot slot heeft het kabinet in 2020 een aanvullend bedrag per vierde incidentele suppletoire begroting beschikbaar gesteld om de openbare lichamen te compenseren voor de extra kosten bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 en de eilandsraadverkiezingen op Sint Eustatius in 2020.

Vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is tevens per eerste suppletoire begroting structureel ca. € 0,4 mln. aan de vrije uitkering toegevoegd voor de uitvoering van het Caribisch Sport- en Preventieakkoord en naschoolse activiteiten op Saba.

Bij de uitbetaling van de vrije uitkering zijn de aflossingen van de renteloze leningen aan de openbare lichamen verrekend. Conform artikel 89 van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (hierna: Wet FinBES) mogen de openbare lichamen een renteloze lening aangaan voor investeringen ten behoeve van het uitoefenen van een publieke taak, bijvoorbeeld onderwijshuisvesting. In 2020 bedroeg de inhouding voor deze leningen € 0,9 mln. voor Bonaire, € 0,2 mln. voor Sint Eustatius en € 0,4 mln. voor Saba. Bijlage 9 bij de begroting Koninkrijksrelaties (IV) geeft een overzicht van deze renteloze leningen en bijbehorende aflossingsbedragen in dollars.

Het verschil tussen de tweede suppletoire begroting (€ 55,9 mln.) en de realisatie (€ 51,3 mln.) komt voort uit de US dollar-euro koers meevaller van (€ 4,6 mln.). Deze is toegevoegd aan de wisselkoersreserve op artikel 7 van begrotingshoofdstuk Koninkrijksrelaties (IV).

Ontvangsten

Artikel 88, derde lid, van de Wet FinBES regelt dat bij (begrotings-)wet voor ieder uitkeringsjaar middelen van het Rijk worden afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten opgenomen.