De Koninklijke Luchtmacht is een modern en technologisch krijgsmachtdeel dat wereldwijd actief is en paraat staat om op ieder moment, waar ook ter wereld Air- en Spacepower te leveren. De luchtmacht ondersteunt alle drie de hoofdtaken van Defensie: verdedigen van eigen en bondgenootschappelijk grondgebied, beschermen van internationale rechtsorde en ondersteunen van civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp. In Nederland zorgt ze voor veiligheid van en vanuit de lucht door onder andere bewaking en verdediging van het luchtruim. Hiervoor beschikt het krijgsmachtdeel over hooggekwalificeerd personeel, vliegtuigen, helikopters en andere systemen.

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en de samenstelling van de luchtstrijdkrachten en van de mate van gereedheid van de luchtstrijdkrachten. Het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de lucht- en grondgebonden capaciteiten van CLSK om te allen tijde inzetbaar te zijn voor alle drie de hierboven genoemde hoofdtaken.

De Koninklijke Luchtmacht is het hele jaar op verschillende fronten ingezet. De F-35s en gevechtsleiders zijn ingezet in het kader van Quick Reaction Alert (QRA). Daarnaast was de F-35 gestationeerd in Estland in het kader van eAP (enhanced Air Policing). De National Datalink Management Cell beëindigde haar inzet Litouwen (enhanced Forward Presence (eFP)), terwijl de Target Support Cell doorlopend ondersteuning leverde aan strategische partners met Advanced Target Development. De Chinooks zijn niet alleen ingezet in Irak voor zowel Operation Inherent Resolve (OIR) als NATO Mission Iraq (NMI), maar ook dichter bij huis om hulp te bieden tijdens de hoogwaterproblematiek in Maastricht, waarbij ze een cruciale rol speelden in de lokale noodhulpoperaties. De NH90’s zijn ingezet aan boord van schepen van het CZSK en waren ook succesvol in de bestrijding van drugssmokkel in het Caribisch gebied, waarbij ze samen met het CZSK een significante hoeveelheid drugs wisten te onderscheppen. De MQ-9 Reaper eeft een belangrijke mijlpaal bereikt door voor het eerst te vliegen in het Nederlandse luchtruim, waarmee de mogelijkheden van deze capaciteit zijn aangetoond. In 2024 opereerde de MQ-9 ook vanuit Roemenië en droeg daarmee bij aan de inlichtingenvergaring voor de NAVO en Nederland. De C-130 en bijbehorende aeromedische crews hebben in 2024 met een korte notice-to-move inzet geleverd voor de humanitaire hulp in Gaza, en stonden stand-by voor Non-combattant Evacuation Operation (NEO) zowel in Gaza als Libanon. Hun flexibiliteit en paraatheid waren essentieel in deze crisissituaties. Gelieerd aan de operaties in de Rode Zee zijn in 2024 een Liaison Officer (LNO) en targeteer vanuit CLSK in het Combined Air Operations Center (CAOC) Qatar actief geweest. Bovendien droeg CLSK bij aan de Taskforce Oekraïne en de capability coalition, onder andere ter ondersteuning van Oekraïense brandweerlieden tot het integraal trainen van F-16 vliegers, waarbij de expertise van de luchtmacht op meerdere terreinen werd ingezet om de veiligheid en stabiliteit in de regio te ondersteunen. Tenslotte zijn de EDD (Explosive Detection Dog) teams binnen de luchtmacht veelvuldig ingezet onder andere ten behoeve van de Olympische Spelen, doorvoer Armored Brigade Combat Team door Nederland en munitietransporten door Nederland.

In het afgelopen jaar heeft de luchtmacht deelgenomen aan verschillende nationale en internationale oefeningen om te trainen en haar vaardigheden te verfijnen. Vanuit het AMC (Air Mobility Command) namen C-130's deel aan de oefening Swift Response. Het Air Combat Command (ACC) was succesvol in het afronden van Decisive Falcon, Steadfast Noon en Neptune Eagle. Binnen het Luchtgevechtsleidings Squadron van het ACC lag de prioriteit bij het opleiden van nieuw personeel. Door deelname aan diverse oefeningen zoals Spartan Warrior, Red Flag, Tigermeet en de WIC (Weapons Instructors Course) heeft een groot deel van het relatief jonge personeelsbestand waardevolle ervaring opgedaan. Binnen het NH90 squadron van het Defensie Helikopter Commando (DHC) lag de focus in het eerste deel van 2024 op het opbouwen van amfibische capaciteit. Dit bleek succesvol door meerdere eigen oefeningen en de NAVO-oefening Nordic Response. In het tweede deel van 2024 verschoof de aandacht naar Anti Submarine Warfare (ASW).

Parallel aan inzet en gereedstelling heeft de luchtmacht belangrijke stappen gezet op het gebied van transitie naar een duurzame organisatie met moderne wapensystemen. De F-35 heeft de Quick Reaction Alert (QRA)-taken en de Dual Capable Aircraft (DCA)-taak van de F-16 overgenomen en is bovendien Full Operational Capable (FOC) verklaard, waarmee ook de overname van de NAVO-kernwapentaak van de F-16 een feit is. In dit kader zijn in 2024 F-16's aan Oekraïne en Roemenië geleverd ten behoeve van het European F-16 Training Centre (EFTC). De eerste 12 Apache’s Echo zijn geleverd aan 301 en 302 Squadron. De Apache-E simulator, de Longbow Crew Trainer AH-64E, is opgeleverd en in gebruik genomen. Daarnaast is het 300 SOF Squadron opgericht om speciale operaties te ondersteunen. De NH90 is Initial Operation Capable (IOC) verklaard voor amfibische inzet. De SMART-L radar in Wier heeft een geluidwerende koepel gekregen en voldoet nu aan de geluidsnormen. Daarnaast is de Medium Power Radar (MPR) te Nieuw Milligen uitgezet. In 2024 zijn verdere stappen gezet richting doorontwikkeling van de vijfde generatie luchtmacht, waarbij de focus lag op het Nato Force Model (NFM) en wat benodigd is voor hoofdtaak 1. Op het gebied van ruimtevaartcapaciteiten heeft Defensie een samenwerking aangegaan met ISISPace voor de ontwikkeling van nieuwe satellietcapaciteit en is gestart met de bouw van de PAMI-1 satelliet, specifiek bedoeld voor het Defensie Space Security Center. Tenslotte zijn er stappen gezet in de modernisering van de trainingscapaciteiten door de aanschaf van 8 nieuwe lesvliegtuigen en 2 vluchtsimulators ter vervanging van de PC-7. In het kader van digitale transformatie is bovendien het programma Keystone opgestart om de luchtmacht beter te laten aansluiten bij de moderne, digitale uitdagingen en kansen.

Verplichtingen

De gerealiseerde verplichtingen zijn € 170,6 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. Dit is deels het gevolg van de nieuwe arbeidsvoorwaarden waardoor de verplichtingen binnen formatie hoger zijn (€ 31,2 miljoen) dan eerder in de begroting zijn vastgesteld. De behoefte aan Externe inhuur is in 2024 wederom gestegen als gevolg van de personele ondervulling bij het CLSK. Hierdoor zijn de verplichtingen voor inhuur contracten aanzienlijk hoger dan voorzien in de Ontwerpbegroting 2024 (€ 37,0 miljoen). Het grootste deel van de extra verplichtingen is veroorzaakt door het aangaan van nieuwe contracten voor vliegeropleidingen en vliegtuig gerelateerde technische opleidingen (€ 75,0 miljoen) binnen de uitgavencategorie Overige personele exploitatie. Deze contracten kennen vaak een meerjarig karakter, waarbij de contracten onder het construct van Foreign Military Sales (FMS) voor de looptijd van de case onderhevig zijn aan verwachte loon- en prijsontwikkeling van de Verenigde Staten (VS).

Uitgaven

De personele uitgaven zijn in 2024 met € 82,5 miljoen gestegen ten opzichte van de vastgestelde begroting. Dit wordt grotendeels verklaard door de invoering van nieuwe arbeidsvoorwaarden (AVW). Daarnaast heeft Defensie, naar aanleiding van een rechterlijke uitspraak, het verlof van reservisten met terugwerkende kracht over een periode van vijf jaar uitbetaald. Ten slotte zijn er nabetalingen gedaan voor militairen in opleiding als onderdeel van een herstelactie voortvloeiend uit het arbeidsvoorwaardenakkoord 2021-2023. In totaal heeft dit geleid tot een aanvullende realisatie op Eigen personeel van € 35,7 miljoen ten opzichte van de vastgestelde begroting. Daarnaast is in december de factuur voor pensioenafdrachten betaald (€ 5,7 miljoen), terwijl deze normaliter pas in januari 2025 zou worden betaald.

Als gevolg van dit personeelstekort stegen de uitgaven voor de inhuur van personeel met € 19,6 miljoen. Binnen de Overige personele exploitatie is in 2024 meer gerealiseerd dan begroot (€ 24,0 miljoen). Niet alleen de hogere kosten van buitenlandse vliegeropleidingen (€ 12,6 miljoen) en -oefeningen hebben de realisatie opgedreven. Verder zijn de toenemende kosten voor reizen en verblijf en de gewijzigde procedure bij het reisbureau van Defensie (VCK Travel) voor doorbelasting van reis- en verblijfskosten bij oefeningen hier debet aan (€ 8,3 miljoen). Daarnaast is er voor € 7,4 miljoen meer uitgegeven als gevolg van het van het duurzaamheidsbudget voor het defensiepersoneel, dat eveneens onderdeel uitmaakte van de nieuwe AVW.

Binnen de uitgavencategorie Gereedstelling is sprake van een stijging van de uitgaven (€ 10,5 miljoen) door de financiering van een upgrade van een Simulator (€ 1,9 miljoen) als onderdeel van Defensie bijdrage aan Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en vanwege een achterstallige kwartaalbetaling LVNL (€ 2,3 miljoen) uit 2023. Daarnaast is een stijging waarneembaar van de kosten van de oefenprogramma’s in binnen- en buitenland, wat ook dit jaar heeft geleid tot een stijging van de uitgaven.

Ontvangsten

In 2024 is € 17,5 miljoen ontvangen, hetgeen € 5,4 miljoen meer is dan in de vastgestelde begroting. Door het beëindigen van verschillende langlopende FMS-cases is het restant bedrag dat op deze cases resteerde teruggeboekt. Daarnaast zijn de ontvangsten toegenomen door een intensivering van missies en operaties waar een vergoeding tegenover stond, bijvoorbeeld door de Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht (FNIK) als gevolg van NEO operatien met de MRTT in Israël.