Het ministerie van IenW streeft ernaar om weggebruikers zo veilig, betrouwbaar en duurzaam mogelijk van A naar B te laten reizen.

Samenvatting budgettaire gevolgen van beleid

In onderstaande tabel is een samenvatting opgenomen van de totale verplichtingen, uitgaven en ontvangsten van dit artikel. De onderverdeling naar de financiële instrumenten is opgenomen in de tabel budgettaire gevolgen van beleid.

In onderstaande tabel is een overzicht en toelichting opgenomen op de rol en verantwoordelijkheid van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat bij Wegen en Verkeersveiligheid. Voor een nadere toelichting op de verschillende typologieën stimuleren, regisseren, financieren en (doen) uitvoeren wordt verwezen naar de leeswijzer.

Voor het artikel Wegen en Verkeersveiligheid zijn drie specifieke doelstellingen geformuleerd. Deze specifieke doelstellingen dragen bij aan het bereiken van de algemene doelstelling. Voor iedere specifieke doelstelling zijn tevens een of meerdere subdoelstellingen geformuleerd. Onder de meetbare gegevens zijn de indicatoren en kengetallen opgenomen die verbonden zijn met de doelstellingen. De samenhang tussen de doelstellingen en de meetbare gegevens is onderstaand weergegeven.

Bij de toelichting op de specifieke doelstellingen wordt nader ingegaan op de financiële inzet, de in het afgelopen jaar geleverde prestaties en de meetbare gegevens. In productartikel 12 van het Mobiliteitsfonds zijn tevens de aan dit beleidsartikel gerelateerde productindicatoren en/of ‑kengetallen opgenomen.

Specifieke doelstelling 1: Het beter benutten, instandhouden en ontwikkelen van het hoofdwegennet.

Nederland is bereikbaar met schone en veilige automobiliteit en een betrouwbaar, veilig en toekomstbestendig hoofdwegennet; met het huidige hoofdwegennet als samenhangend netwerk dat op nationaal niveau de belangrijkste steden, kernen en economische toplocaties met elkaar verbindt.

Financiële inzet

De financiële inzet in 2024 bestond uit opdrachten in het kader het Wegverkeerbeleid (€ 5,3 miljoen), voor onderzoeken naar geluid en campagnes voor duurzame mobiliteit (waaronder elektrische deelauto’s, ‘Kies de beste band’, bandcheck en bandenspanning). Verder zijn opdrachten verstrekt in het kader van de Digitale Infrastructuur (€ 6,5 miljoen), waarbij met servers providers (Kia, TomTom, enz.) is samengewerkt om prioritaire veiligheidsinformatie bij de weggebruiker in de auto krijgen. Verder is er een bijdrage aan het RDW (€ 12,1 miljoen) verstrekt voor het doen van de uitvoeringstoetsen als gevolg van nieuwe wet-, en regelgeving op het vlak van voertuigautomatisering. Aan RWS is een bijdrage verleend van € 7,7 miljoen in het kader van beleidsondersteuning en advies ten behoeve van onder meer onderzoek naar de MIRT-verkenningen. De financiële inzet voor het BKN en de Ontwikkeling van het hoofdwegennet wordt verantwoord op artikel 12 van het mobiliteitsfonds. In de extracomptabele verwijzingen bij dit artikel is in tabel 31 hiervan een samenvattend overzicht opgenomen.

Voor het volledige overzicht van de financiële inzet wordt verwezen naar de tabel budgettaire gevolgen van beleid en de toelichting op de financiële instrumenten.

Beleidsconclusie

Het op peil houden van de kwaliteit van het bestaande hoofdwegennet.

Sinds 1 januari 2024 werkt Rijkswaterstaat vanuit een meerjarenafspraak met IenW over instandhouding die doorloopt tot en met 2030. De gewenste prestaties en bijbehorende budgetten voor zowel exploitatie, onderhoud en vernieuwing zijn gebundeld in één afspraak. Het basiskwaliteitsniveau vormt hiervoor de basis. Dit biedt RWS de ruimte en continuïteit om de instandhoudingsopgave efficiënt en langjarig te organiseren samen met de markt en de regionale overheden. In juni 2024 is de Kamer geïnformeerd over de aanpak voor het vergroten van de maakbaarheid en de voortgang op Instandhouding (TK Kamerstuk 29385, nr. 139). Een belangrijk project dat in 2024 door RWS is afgerond is de renovatie van de Heinenoordtunnel in de A29, een cruciale schakel voor Zuid-Holland, West-Brabant, Zeeland en het internationale (vracht)verkeer.

In 2029 worden naar verwachting 6 tot 12 procent meer kilometers met de auto afgelegd dan in 2023. Daarom heeft het Kabinet in 2024 in de Actieagenda Auto zes speerpunten met concrete maatregelen gepresenteerd om Nederland op een slimme, schone en veilige manier in beweging te houden (Tweede Kamer, vergaderjaar 2024–2025, 31 305, nr. 482).

Het RIVM heeft net als in voorgaande jaren ook in 2024 een monitoringsrapportage luchtkwaliteit opgesteld. Uit de rapportage volgt dat de luchtkwaliteit in Nederland is verbeterd in vergelijking met 2022. Dit past binnen de dalende trend van emissies van luchtverontreinigende stoffen in Europa. Uit de monitoringsrapportage blijkt dat in 2023 overal in Nederland aan de huidige Europese grenswaarden voor stikstofdioxide (NO₂) en de grove fractie van fijnstof (PM₁₀) langs wegen is voldaan. 

Ontwikkeling van de functionaliteiten van het areaal van het Hoofdwegennet.

In 2024 is de A24 Blankenburgverbinding geopend. Na 6 jaar werk is de nieuwe noord-zuid verbinding ten westen van Rotterdam gereed en kan verkeer de weg gebruiken. Verder zijn de Rijnlandroute en de Zuidelijke Ringweg Groningen ook opengegaan. De verbreding van de A1 tussen Apeldoorn-zuid en Twello vervroegd afgerond en opgensteld, waarmee de gehele verbreding van de A1 tussen Apeldoorn en Azelo is afgerond. Van het programma Zuidasdok is in 2024 de OV-terminal en Knooppunt Nieuwe Meer in uitvoering gegaan, het project Tunnel is gegund en is de aanbesteding van Knooppunt Amstel gestart. Tot slot is in oktober 2024 het Tracébesluit van de A12-A15 Ressen - Oudenbroeken (ViA15) door de Raad van State onherroepelijk verklaard.

Meetbare gegevens

1. Prestatie-indicatoren hoofdwegennet

De prestaties van de infrastructuur worden gemeten en uitgedrukt in prestatie-indicatoren. De indicatoren leggen de verbinding tussen de sturing op en verantwoording over de gewenste prestaties waarvoor RWS budget heeft gekregen. In onderstaande tabel zijn streefwaarden en de realisatie voor het jaar 2024 opgenomen.

Toelichting

• 1. In heel 2024 was 99% van alle wegen veilig beschikbaar. Deze score is boven de streefwaarde van 90%.

• 2. Bij de indicator ‘Files door Werk in Uitvoering’ worden alleen de files meegeteld die een snelheid hebben lager dan 50 km/uur en een lengte van minstens 2 km. In 2024 was 7% van alle files het gevolg van aanleg en geplande onderhoudswerkzaamheden (werk in uitvoering). Deze score is onder de streefwaarde van 10%. De score is gestegen ten opzichte van 2023 doordat in 2024 meer productie is gedraaid. Het totale reistijdverlies is gestegen van 56 miljoen voertuigverliesuren in 2023 naar 62 miljoen voertuigverliesuren in 2024 en het aandeel files door werk in uitvoering van 2,5 miljoen voertuigverliesuren naar 4,5 miljoen voertuigverliesuren.

• 3. In 2024 functioneerde 91% van alle meetlocaties goed. Deze score was boven de streefwaarde van 90%.

• 4. In 2024 was 99% van alle gegevens tijdig geleverd. Deze score was boven de streefwaarde van 95%.

• 5. Omtrent het voorkomen van verkeersonveilige situaties bestaan indicatoren die aangeven in hoeverre aan veiligheidsnormen wordt voldaan. Deze indicatoren betreffen a) de wegverharding en b) in hoeverre er tijdig wordt gestrooid om wintergladheid te voorkomen.

  A) Het voldoen aan de veiligheidsnormen voor verhardingen wordt gemonitord aan de hand van de schadekenmerken stroefheid en spoorvorming. In 2024 voldeed 99,4% van de wegverhardingen aan deze normen. Daarmee werd aan de streefwaarde van 99,7% niet voldaan. Hier zijn twee redenen voor:

  • 1. Uit onderzoek is gebleken dat bij het instellen van de nieuwe meetmethode in 2017, de norm die hierin gesteld is voor dichte deklagen te streng is. In de metingen van 2025 zal de interne norm voor alleen dichte deklagen versoepeld worden.

  • 2. Er is sprake van uitgesteld onderhoud. Ten gevolge hiervan zijn er normoverschrijdingen voor een steeds groter deel van het wegdek.

  B) Het tijdig bestrijden van wintergladheid wordt gemonitord aan de hand van de situaties waarin tijdig preventief dient te worden gestrooid. Er is in 2024 99% gescoord, waarmee aan de streefwaarde van 95% voldaan is.

2. Lokale luchtkwaliteit

Het RIVM stelt in opdracht van onze ministerie de monitoringsrapportage luchtkwaliteit op. Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten leveren verkeer- en veehouderijgegevens aan waarmee de luchtkwaliteit op fijnmazig detail wordt doorgerekend. Het RIVM is verantwoordelijk voor waarschuwingen m.b.t. episodes van slechte luchtkwaliteit en het beheer van het luchtmeetnet.

De inzet onze ministerie is gericht op het voorkomen dat nieuwe knelpunten ontstaan. Hieronder is het aantal overschrijdingen van de grenswaarden langs het hoofdwegennet opgenomen.

Toelichting

Het RIVM heeft net als in voorgaande jaren ook in 2024 een monitoringsrapportage luchtkwaliteit opgesteld. Deze rapportage is qua opzet en uitgangspunten in grote lijnen gelijk aan de monitoringsrapportage die jaarlijks aan het Parlement werd verstuurd in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De monitoring van de luchtkwaliteit gaat verder in een afgeslankte vorm nu het NSL beëindigd is. De luchtkwaliteit in Nederland is verbeterd in vergelijking met 2022. Dit past binnen de dalende trend van emissies van luchtverontreinigende stoffen in Europa. Belangrijke kanttekening bij de resultaten voor 2023 is wel dat de afname in concentraties voor een aanzienlijk deel het gevolg is van regen en wind naast inzet van het bevoegd gezag. Uit de monitoringsrapportage blijkt dat in 2023 overal in Nederland aan de huidige Europese grenswaarden voor stikstofdioxide (NO₂) en de grove fractie van fijnstof (PM₁₀) langs wegen is voldaan. Dit betekent dat in de betreffende tabel voor luchtkwaliteit langs het hoofdwegennet de streefwaarde op 0 kan blijven staan.

3. Geluidsknelpunten

Verkeer maakt geluid en dat kan zorgen voor geluidoverlast. Rijkswaterstaat houdt bij het wijzigen, aanleggen en beheren van de rijkswegen in de gaten of het geluid daarvan binnen de wettelijk gestelde grenzen blijft. In het document Geluid langs rijkswegen is toegelicht hoe Rijkswaterstaat geluid langs rijkswegen beheerst. De inzet is gericht op het voorkomen dat nieuwe geluidsknelpunten ontstaan.

Toelichting

De genoemde getallen voor geluid betreffen het aantal objecten (met name woningen) met een geluidbelasting op de gevel boven de maximale waarde van 65dB, waarvoor nog een geluidssaneringsplan moet worden opgesteld.De peildatum van 2023 betreft de uiterste datum voor het opstellen van een saneringsplan. In deze context is sprake van nul knelpunten als voor alle saneringsobjecten een saneringsplan is opgesteld. De termijn voor de uitvoering van de saneringsmaatregelen wordt in de saneringsplannen vastgelegd en zoveel mogelijk gecombineerd met reguliere vervanging van het wegdek en eventuele wegaanpassingen. De waarde voor de nog op te lossen geluidknelpunten (gedefinieerd als NoMo’s) voor 2024 is vastgesteld op afgerond 50. Alle saneringsobjecten buiten de aanlegprojecten zijn inmiddels opgelost door het vaststellen van saneringsplannen. Vanwege de stikstofproblematiek en de pauzering van de betreffende projecten is het niet te verwachten dat de overige 50 saneringsobjecten in afzienbare tijd kunnen worden opgelost.

4. Ontwikkeling areaal

Om een betrouwbaar netwerk te realiseren en de verwachte verkeersgroei te faciliteren, worden infrastructuurprojecten voorbereid en uitgevoerd. Zo wordt bereikt dat de noodzakelijke wegcapaciteit beschikbaar is en komt. Daarbij wordt rekening gehouden met de kaders van veiligheid en leefbaarheid. Hieronder wordt inzicht gegeven in de omvang van het areaal in beheer bij Rijkswaterstaat per verantwoording 2024.

Toelichting

5. Rapportage Rijkswegennet

In aanvulling op de in dit jaarverslag opgenomen meetbare gegevens brengt Rijkswaterstaat jaarlijks in maart de Rapportage Rijkswegennet uit. In de rapportage wordt feitelijke informatie weergegeven over het gebruik van het Rijkswegennet, de filezwaarte, de filetop-10 en het reistijdverlies.

Ten opzichte van de vorige rapportage zijn er drie nieuwe locaties in de filetop-10. Dit betreffen de A27 Gorinchem - Breda tussen Industrieterrein Avelingen en Brug over de Merwede en Werkendam (positie 4), de A27 Breda - Gorinchem tussen Werkendam en Brug over de Merwede en Industrieterrein Avelingen (positie 8) en de A10 KP De Nieuwe Meer - KP Amstel tussen Amsterdam-Oud Zuid en Amsterdam-Rivierenbuurt (positie 10). Er is een nieuwe locatie op de eerste plaats dit jaar, namelijk de A16 Breda – Rotterdam bij het Terbregseplein. De files op de A2 's-Hertogenbosch - Utrecht tussen KP Empel en Kerkdriel, de A15 Gorinchem - Rotterdam Maasvlakte bij KP Benelux en de A15 Ridderkerk - Gorinchem tussen Sliedrecht-West en Sliedrecht-Oost komen niet meer voor in de filetop 10.

Specifieke doelstelling 2: Elk slachtoffer in het verkeer moet worden voorkomen.

Motivering

Verkeersveiligheid is van groot maatschappelijk belang. Het raakt ons allemaal, elke dag. Iedere verkeersdeelnemer moet veilig op zijn bestemming komen. De ambitie is nul verkeersslachtoffers in 2050 door samen met verschillende overheden en maatschappelijke partners zoveel mogelijk risico’s weg te nemen, vanuit een integrale visie op voertuig, gedrag en infrastructuur.

De basis voor het beleid is het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 (hierna: SPV). De kern van het SPV is een risico-gestuurde aanpak: deze aanpak is erop gericht ongevallen te voorkomen door dáár maatregelen te treffen waar de risico’s het grootst zijn en deze het meeste effect hebben.

Subdoelstellingen:

Financiële inzet

De financiële inzet in 2024 bestond uit opdrachten gerelateerd aan het Actieprogramma Verkeersveiligheid (€ 5,7 miljoen) voor onderzoeken en activiteiten op het gebied van gedragsbeïnvloeding, zoals beleidsontwikkeling voor beginnende bestuurders, maatregelen fietsveiligheid, het verbeteren van de verkeersveiligheid voor specifieke doelgroepen. Verder zijn er subsidies verstrekt aan Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (€ 4,4 miljoen) en Veilig Verkeer Nederland (€ 4,1 miljoen voor zowel wetenschappelijk onderzoek als om kennisverspreiding op het gebied van verkeersveiligheid. Tot slot is er een bijdrage (€ 2,0 miljoen) aan het CBR verstrekt voor vorderingenonderzoek medisch en rijvaardigheid, waarbij de rijgeschiktheid van bestuurders wordt onderzocht.

Voor het volledige overzicht van de financiële inzet wordt verwezen naar de tabel budgettaire gevolgen van beleid en de toelichting op de financiële instrumenten.

Beleidsconclusie

IenW werkte ook in 2024 samen met decentrale overheden en maatschappelijke partners aan de uitvoering van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 (SPV). Daarnaast is door het kabinet Rutte-IV € 200 miljoen beschikbaar gesteld om de verkeersveiligheid van de rijks-N-wegen verder te verbeteren. In juni 2022 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de aanpak in twee tranches (Kamerstuk 29 398, nr. 1014). De evaluatie van de eerste vijf jaar SPV is gestart en wordt voor de zomer 2025 afgerond. Parallel worden de gemaakte bestuurlijke afspraken geëvalueerd en, waar nodig, geactualiseerd.Ook is in 2024 het Meerjarenplan Fietsveiligheid uitgewerkt. Eind 2024 zijn stappen gezet om dit plan samen te voegen met de Vernieuwende Maatregelen. Hierdoor ontstaat een meer eenduidig en efficiëntere aanpak gericht op het verbeteren van de fietsveiligheid. Naast fietsveiligheid is de integrale aanpak voor het tegengaan van rijden onder invloed van drank, drugs en rijgevaarlijke medicijnen een belangrijke focus geweest in 2024. Zo is onderzocht hoe het alcoholslot kan worden heringevoerd. De resultaten komen begin 2025 beschikbaar. Met de uitwerking van het Advies Roemer ‘Van rijles naar rijonderwijs’, wordt de rijschoolbranche verder geprofessionaliseerd en worden misstanden aangepakt. Naast alle lopende initiatieven om de verkeersveiligheid te verbeteren, werd ook verkend welke extra inzet mogelijk is om het aantal verkeersslachtoffers verder te verminderen. Dit gebeurt in het project Trendbrekers verkeersveiligheid. Als alle beslisinformatie bekend is, wordt met de wegbeheerders en verkeersveiligheidspartners besproken welke extra stappen wenselijk zijn en wat daar voor nodig is.Tot slot is, om de verkeersveiligheid van de rijks-N-wegen verder te verbeteren, eind 2024 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang (Kamerstuk 29 398, nr. 1139). Daarbij is gemeld dat de helft van de maatregelen uit de eerste tranche in realisatie of afgerond is en dat de planuitwerking voor de maatregelen in tranche 2 nog loopt. Deze maatregelen komen de komende jaren tot uitvoering.

Meetbare gegevens

1. Ontwikkeling aantal verkeersslachtoffers

In onderstaande tabel is de ontwikkeling van het aantal verkeersslachtoffers opgenomen. De ambitie uit het Strategisch Plan Verkeersveiligheid is om naar nul verkeersslachtoffers te gaan in 2050. De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) is gevraagd of een halvering van het aantal slachtoffers in 2030 mogelijk is. Hoewel een halvering volgens SWOV te ambitieus is, wordt in samenwerking met maatschappelijke partijen en medeoverheden gewerkt aan een lijst met concrete maatregelen waarmee de huidige trend gekeerd kan worden.

Toelichting

• 1. Verkeersdoden. In 2023 vielen minder verkeersdoden dan in 2022, toen we een ongekende stijging in aantallen verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden zagen. In 2023 vielen er 684 verkeersdoden.

• 2. Ernstige verkeersgewonden29. Ook zijn er 110.000 verkeersslachtoffers behandeld op de spoedeisende hulp, waarvan 7.400 ernstig verkeersgewonden en 18.000 matig verkeersgewonden. De aantallen ernstige slachtoffers in 2023 lagen 8 tot 11% lager dan in 2022, maar zijn wel hoger dan in de overige jaren van het afgelopen decennium; er is een langjarige trend naar meer verkeersslachtoffers.

De gegevens over 2024 waren nog niet beschikbaar ten tijde van het opstellen van dit jaarverslag. De informatie zal aan de Tweede Kamer worden aangeboden bij de begroting 2026.

Specifieke doelstelling 3: Werken aan een mobiliteitssector zonder uitstoot in 2050.

Motivatie

We werken in Nederland toe naar een mobiliteitssector zonder uitstoot in 2050. Om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn, heeft het kabinet het doel om in 2030 55% minder CO₂ uit te stoten dan in 1990.

Subdoelstellingen:

Financiële inzet

De financiële inzet in 2024 bestond uit onder andere de opdracht in het kader van het Nationaal Groeifonds voor Dutch Metropolitan Innovations (DMI) van € 10,1 miljoen. DMI draagt bij aan samenhang en samenwerking in het fysieke domein gericht op slimme, duurzame verstedelijking en mobiliteitsvernieuwing. In 2024 is er subsidie verstrekt ten behoeve van bronmaatregelen stikstof (€ 37,5 miljoen). Met deze subsidieregeling is de bouwsector in staat gesteld op korte termijn zijn vervuilende materieel te vervangen door emissievrij materieel. Ook zijn er subsidies (€ 134,9 miljoen) voor de stimuleringsregeling elektrische personenauto's particulieren (SEPP), de stimuleringsregeling Emissieloze bedrijfsauto's (SEBA) en de aanschafsubsidie Zero-Emissie Trucks (AanZET) verstrekt. De SEPP heeft tot doel het stimuleren van de aanschaf en lease van volledig elektrisch personenauto’s in de kleinere en compacte middenklasse door particulieren, teneinde de emissie van CO₂ te verminderen. De SEBA heeft tot doel de ingroei van elektrische bestel- en vrachtauto’s te versterken. De AanZET is voor ondernemers en non-profitorganisaties die een nieuwe, volledig emissieloze vrachtauto willen kopen of financial-leasen. Verder zijn er bijdragen aan medeoverheden verstrekt in de vorm van specifieke uitkeringen voor zero emissie bussen.

Voor het volledige overzicht van de financiële inzet wordt verwezen naar de tabel budgettaire gevolgen van beleid en de toelichting op de financiële instrumenten.

Beleidsconclusie

Middels onderstaande subdoelstellingen zijn er in 2024 stappen gezet richting een klimaatneutrale mobiliteitssector in 2050.

Verhogen van het aantal fietskilometers.

In 2024 zijn verschillende projecten ondersteund om het fietsgebruik verder te stimuleren zoals een nieuwe TV- en radiocampagne van ‘Kort ritje? Da’s zo gefietst!’. Deze is lokaal en regionaal gevoerd, in samenwerking met bijvoorbeeld decentrale overheden. Daarnaast richt het programma ‘Doortrappen’ zich op bewustwording en gedragsverandering van de oudere fietsers om hen op de fiets in beweging te houden en veiliger te blijven fietsen. Met de City Deal Fietsen voor Iedereen zetten 30 partners zich in dat zoveel mogelijk mensen gaan fietsen, die nu om uiteenlopende redenen niet kunnen fietsen. Behalve fietsstimulering is er gewerkt aan de Nederlandse fietsinfrastructuur. In de bestuurlijke overleggen MIRT is er in totaal € 17,8 miljoen toegekend aan 12 doorfietsrouteprojecten over heel Nederland. Dit was de eerste tranche van de door het Rijk beschikbaar gestelde structurele reeks van € 6 miljoen per jaar.

Verminderen CO₂-uitstoot personenmobiliteit voor werk en privé door slimmer, anders en schoner te reizen.

Het programma vergroenen reisgedrag heeft als doelstelling het verminderen van de CO₂-uitstoot van personenmobiliteit voor werk en privé reizen door slimmer, anders en schoner reizen. Onder het programma vallen maatregelen uit het Klimaatakkoord (doel: 1,5 Mton CO₂-reductie in 2030) en de aanvullende maatregelen uit de voorjaarsbesluitvorming (doel: 0,3 tot 0,5 Mton CO₂-reductie in 2030).

Op 1 juli 2024 is het besluit CO₂-reductie werkgebonden personenmobiliteit in werking getreden. Dit besluit maakt dat werkgevers een stok achter de deur hebben om hun mobiliteit te verduurzamen. In 2024 is daarnaast gewerkt aan een subsidieregeling die organisaties die zich richten op het mkb ondersteunt als ze structurele barrières om te verduurzamen uit de weg willen ruimen. Voor deze subsidie is € 2,5 miljoen per jaar beschikbaar voor 4 jaar. Ten slotte zijn in 2024 de voorbereidende werkzaamheden voor de recreatieve aanpak afgerond. Samen met stakeholders zijn doelen vastgesteld, is de aanpak uitgewerkt en zijn de eerste acties met koplopers gestart.

De maatregelen uit het programma vergroenen reisgedrag hebben in zekere mate bijgedragen aan een reductie van de broeikasgasuitstoot door een lichte daling van het aantal fossiele (auto)kilometers (MuConsult, 2024). De restopgave van werkgevers om het reductiedoel van 1,5 Mton CO₂-uitstoot te bereiken bedraagt 0,4 Mton, met een bandbreedte van 0,2 tot 0,6 Mton.

Een emissievrij wagenpark personenauto’s in 2050 met als ijkpunt dat in 2030 alle nieuwe personenauto’s emissieloos zijn.

In 2024 waren 33% van alle nieuw verkochte auto’s volledig elektrisch. Maatregelen die de ingroei van elektrisch vervoer stimuleren zijn tot nu toe niet meer ingepland.

Zonder verdere stimuleringsmaatregelen ligt de ingroei van elektrisch vervoer in 2030 naar verwachting rond de 70%. 2024 was het laatste jaar van de subsidie voor elektrische personenauto’s voor particulieren. De subsidie heeft zich gericht op nieuwe en gebruikte kleine en compacte elektrische voertuigen die qua prijs voor veel Nederlanders interessant zijn. De subsidie werd volledig uitgeput. Verder is in 2024 nog besloten tot een tegemoetkoming in de motorrijtuigbelasting (MRB) voor elektrische voertuigen (EV) zodat de extra kosten die een EV in de MRB heeft (vanwege het groter gewicht van een EV) beperkt zijn ten opzichte van een vergelijkbare benzineauto. Bij voorjaarsnota 2025 wordt bezien of nieuwe stimuleringsmaatregelen nog nodig zijn.

Een emissievrije transportsector in 2050 met als ijkpunt in 2030 dat 250.000 bestelauto’s en 16.000 vrachtauto’s emissieloos zijn.

November 2024 waren 35.000 bestelauto’s (op een wagenpark van ruim 1 miljoen bestelauto’s) en 1.200 vrachtauto’s (op een wagenpark van ruim 160.000 vrachtwagens) emissieloos. De aanschafsubsidies die de ingroei van emissievrije bestelauto’s (SEBA) en vrachtauto’s (AanZET) stimuleren zijn in 2024 volledig verplicht. Ook de subsidieregeling voor schoon en emissieloos bouwen (SSEB) is grotendeels uitgeput. De Subsidieregeling Waterstof in Mobiliteit (SWiM) is in 2024 eveneens volledig uitgeput en het subsidieplafond is bovendien verhoogd van € 22 naar € 28 miljoen. Met de SWiM wordt zowel de realisatie van waterstoftankstations als de aanschaf van waterstofvoertuigen (vraag en aanbod) gesubsidieerd.

De aanpak van de verduurzaming van bestel- en vrachtauto’s richt zich op een emissievrije transportsector in 2050. Een sterke drijver gaat uit van Europees beleid. Zo zijn in 2023 de CO₂-emissienormen voor lichte voertuigen (personen- en bestelauto’s) en in 2024 de CO₂-emissienormen voor zware bedrijfsvoertuigen (vrachtwagens en bussen) aangescherpt. Daarnaast stimuleert dit kabinet de overstap op elektrisch rijden. Per 1 januari 2025 is de vrijstelling op Belasting van Personenauto’s en Motorrijwielen (BPM) voor bestelauto’s afgeschaft. Voor volledig elektrische bestelauto’s blijft de vrijstelling op BPM bestaan. In 2024 heeft het kabinet uitvoerig gesproken met brancheorganisaties en gemeenten over de invoering van zero-emissiezones. Op 1 januari 2025 hebben veertien gemeenten een zero-emissiezone ingevoerd. In 2025 wordt het overleg met gemeenten en brancheorganisaties voortgezet, onder andere over de lengte van de boetevrije periode en een nieuw convenant. Medio 2026 start de vrachtwagenheffing in Nederland. In dit kader is in 2024 het Meerjarenprogramma (2026-2030) voor de innovatie en verduurzaming van de vervoerssector vastgesteld en zijn er subsidies verleend voor de aanschaf van elektrische trucks (AanZET) en laadinfrastructuur (SPriLa). Vanwege herziene Europese tolheffingsregels moeten de tarieven van de vrachtwagenheffing ook gebaseerd worden op de CO₂-emissieklasse van het voertuig. In 2024 is de behandeling in de Tweede Kamer gestart van het in dat kader opgestelde wetsvoorstel voor de wijziging van de Wet vrachtwagenheffing.

In 2050 alle fossiele brandstoffen vervangen door hernieuwbare brandstoffen met als ijkpunt in 2030: 28% hernieuwbare brandstoffen om de CO₂ uitstoot in de keten terug te dringen.

In april 2024 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de implementatie van de herziene Renewable Energy Directive (RED-III), waar in het najaar van 2023 in Brussel overeenstemming over is bereikt. Voor de sector vervoer houdt de RED-III in dat het aandeel hernieuwbare energie moet worden verhoogd van 14% naar 29%. Maar een lidstaat kan ook kiezen voor een CO₂-ketenemissiereductie van 14,5% in 2030. De Tweede Kamer heeft al tijdens de implementatie van de RED-II gevraagd of Nederland bij de implementatie van de RED-III zou overstappen op een systeem dat ketenemissiereducties beloond. Deze wens van de Kamer wordt ingewilligd. In het nieuw systeem wordt er gestuurd op 14,5% CO₂-ketenemissiereductie. Nieuw ten opzichte van de vorige RED is dat een reductie moet worden behaald over de gehele transportbrandstoffenplas, dus ook over de lucht- en zeevaartbrandstoffen. Het hervormde systeem Energie Vervoer zal per 1 januari 2026 in werking treden.

Meetbare gegevens

Het beleid samenhangend met deze doelstelling is onderdeel van het nationale klimaatbeleid. De voortgang van dit beleid en de ontwikkeling van de broeikasgasemissies in Nederland per sector wordt bijgehouden op het Dashboard Klimaatbeleid. In aanvulling op de meetbare gegevens zoals hieronder in dit jaarverslag opgenomen is actuele informatie over de ontwikkelingen op de subdoelstellingen beschikbaar op het onderdeel Mobiliteit van het Dashboard Klimaatbeleid.

1. Uitstoot CO₂ in mobiliteitssector

Voor 2030 zijn in het kabinet indicatief restemissies per sector overeengekomen. Voor de mobiliteitssector is dit vertaald in een indicatieve nationale uitstoot in 2030 van 21 megaton (streefwaarde). In de begroting 2024 is abusievelijk een verkeerde streefwaarde van 23,7 megaton genoemd. Ten opzichte van het ijkjaar 1990 (32,2 Mton) betekent dit ruim een kwart minder uitstoot. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de CO₂ uitstoot van de mobiliteitssector weergegeven.

Figuur 5 Emissie broeikasgassen door mobiliteit

Bron Emissieregistrat (realisatie); KEV-raming 2024

Onderstaand is per artikelonderdeel, zoals opgenomen in de budgettaire tabel, voor de financiële instrumenten zoveel mogelijk aangegeven waarvoor de financiële overdracht in het jaar 2024 is aangewend.

1 Netwerk (€ 42,8 miljoen)

De volgende financiële instrumenten zijn ingezet:

Opdrachten (€ 13,0 miljoen).

• – Wegverkeersbeleid (€ 5,3 miljoen): dit betreffen voornamelijk (onderzoeks)opdrachten van het ministerie van IenW op het gebied van verkeers- en wegmaatregelen. Dit zijn onder meer opdrachten in het kader van onderzoeken naar geluid en campagnes voor duurzame mobiliteit (waaronder elektrische deelauto’s, ‘Kies de beste band’, bandcheck en bandenspanning).

• – Voertuigen en Digitale Infrastructuur (€ 6,5 miljoen): Dit betreft (onderzoeks)opdrachten op het gebied van Voertuigen en Digitale infrastructuur. Het gaat hier onder andere om zes contracten met servers providers (Kia, TomTom, enz.) om data voor bijvoorbeeld aankomende nood- en hulpdiensten, waarschuwingen voor naderende files en rode kruizen bij afgesloten rijbanen te leveren. Door middel van deze samenwerking met de zes contractanten kan Nederland bepaalde prioritaire veiligheidsinformatie bij de weggebruiker in de auto krijgen. Het gaat daarnaast om een opdracht om een botsproef uit te laten voeren in het kader van het lidmaatschap van het ministerie van EuroNCAP. Dit is een organisatie die zich inzet voor het verder verbeteren van de veiligheid van auto’s in Europa.

• – Overige opdrachten (€ 1,3 miljoen): Dit betreft uitgaven aan diverse (onderzoeks)opdrachten van gedrag- en vraagbeïnvloeding en het meerjarenprogramma MIRT.

Bijdragen aan agentschappen (€ 9,3 miljoen).

• – RWS (€ 7,7 miljoen): De bijdrage aan RWS heeft betrekking op de inzet van de kennis en kunde van RWS in het kader van beleidsondersteuning en advies (BOA). RWS heeft in 2024 onder meer capaciteit ingezet voor de advisering op verschillende onderzoeken op het gebied van MIRT-verkenningen en de implementatie van het BKN.

• – RVO (€1,6 miljoen): Dit betreft de uitgaven aan de Specifieke Uitkering Regionale Aanpak Laadinfrastructuur met betrekking tot het delen van voertuigen. De overige uitgaven aan deze Specifieke Uitkering worden verantwoord onder artikelonderdeel 3. Slimme en Duurzame Mobiliteit.

• – Overige bijdrage aan agentschappen (€83.000,-): Dit betreft een incidentele bijdrage aan RVO voor de uitvoering van de subsidieregeling Digitale infrastructuur voor Toekomstbestendige Mobiliteit.

Bijdragen aan medeoverheden (€ 8,3 miljoen).

• – Dit betreft een structurele bijdrage voor het meerjarenprogramma 2024 t/m 2027 met betrekking tot infrastructurele doelen. Voor Bonaire is dit € 5,8 miljoen (voor de jaren 2026 en 2027) en St. Eustatius € 2,5 miljoen (voor de jaren 2024 en 2025). 

Bijdragen aan ZBO's/RWT's (€ 12,1 miljoen).

• – Dit betreft voor een groot deel de uitvoeringstoetsen die de RDW uit heeft gevoerd als gevolg van nieuwe wet-, en regelgeving. Het gaat hier met name om kosten in het kader van de (voorbereiding van) de implementatie van de wettelijke taken van de RDW als typegoedkeuringsautoriteit op het vlak van voertuigautomatisering. Het betreft de voorbereiding van de implementatie van internationale regelgeving R157 (ALKS) en R171 (DCAS). Ook behelst het een bijdrage aan de MITC – Testfaciliteit van de RDW (Mobiliteit en Infrastructuur Test Centrum).

2 Verkeersveiligheid (€ 35,2 miljoen)

De volgende financiële instrumenten zijn ingezet:

Opdrachten (€ 5,7 miljoen).

• – Onder opdrachten vallen de onderzoeken en activiteiten die gerelateerd zijn aan de uitvoering van het Landelijk Actieplan Verkeersveiligheid, dat een onderdeel vormt van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 zoals beleidsontwikkeling voor beginnende bestuurders, maatregelen fietsveiligheid, het verbeteren van de verkeersveiligheid voor specifieke doelgroepen (bijv. ouderen). Om gedragsbeïnvloeding te bereiken wordt onder meer het Meerjarenprogramma Campagnes Verkeersveiligheid uitgevoerd (onder andere BOB en MONO). De uitgaven hiervoor worden voor een groot deel aan RWS gedaan. Onder dit artikel vallen ook opdrachten voor Attentiebordenen de bijdrage aan de Commissie Rijgeschiktheid van de Gezondheidsraad en diverse (onderzoeks)opdrachten met betrekking tot verkeersveiligheid.

Subsidies (€ 11,9 miljoen).

• – Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) (€ 4,4 miljoen) en Veilig Verkeer Nederland (VNN) (€ 4,1 miljoen): Er zijn in 2024 subsidies verstrekt aan de maatschappelijke organisatie Veilig Verkeer Nederland (VVN) en de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). Zij voeren projecten uit en leveren maatschappelijke producten in het kader van de verkeersveiligheid. Het gaat zowel om wetenschappelijk onderzoek als om kennisverspreiding op het gebied van verkeersveiligheid.

• – Overige subsidies (€ 3,4 miljoen): In 2024 zijn onder andere subsidies verstrekt aan VeiligheidNL ten behoeve van het verzamelen en verwerken van Ambulancedata en aan VeiligheidNL.

Bijdragen aan agentschappen (€ 0,7 miljoen).

• – De bijdrage aan agentschappen is volledig bestemd voor RWS en heeft betrekking op de inzet van de kennis en kunde van RWS in het kader van beleidsondersteuning en advies (BOA). RWS heeft in 2024 onder meer capaciteit ingezet voor de advisering op verschillende onderzoeken op het gebied van verkeersveiligheid.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's (€ 3,1 miljoen).

• – Dit betreft de regulier bijdrage aan CBR voor vorderingenonderzoek medisch en rijvaardigheid.

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties (€33.000,-).

• – Dit betreft een uitgave voor het programma «New Car Assesment» voor de contributie aan EuroNCAP.

Schadevergoedingen (€ 13,7 miljoen).

• – Dit betreft de bijdrage voor de afhandeling van de schadevergoeding voor het gebruik van de Stint als gevolg van een uitspraak van de Raad van State van 22 december 2021.

3 Slimme en duurzame mobiliteit (€ 387,3 miljoen)

De volgende financiële instrumenten zijn ingezet:

Opdrachten (€ 44,9 miljoen).

• – Innovatie en intelligente transportsystemen (€ 7,8 miljoen). De opdrachten in het kader van Innovatie en Intelligente Transportsystemen hebben voor het grootste deel betrekking op opdrachten die het Rijk centraal aangaat ten behoeve van de regio overstijgende uitgaven in het kader van Veilig, Slim en Duurzaam.

• – Programma vergroening reisgedrag (€ 1,1 miljoen). Dit betreft uitgaven voor verschillende manieren om duurzaam reisvervoer en –gedrag te stimuleren, bijvoorbeeld rond thuiswerken, opschalen deelmobiliteit, veranderingen in de cultuur en werkwijze (sociale innovatie), minder vliegen en stimuleren (internationale) treinreizen.

• – NGF: Dutch Metropolitan innovations (€ 10,1 miljoen). Het project Dutch Metropolitan innovations draagt bij aan samenhang en samenwerking in het fysieke domein gericht op slimme, duurzame verstedelijking en mobiliteit in Nederland met als doel bij te dragen aan het realiseren van een digitale infrastructuur voor het delen en gebruiken van data in het fysieke domein t.b.v. slimme en duurzame verstedelijking en mobiliteitstransitie.

• – Overige opdrachten (€ 25,3 miljoen). De overige opdrachten hebben voornamelijk betrekking verduurzamen mobiliteit en diverse (onderzoeks)opdrachten in het kader van slimme en duurzame mobiliteit.

Subsidies (€ 259,4 miljoen)

• – Duurzame Mobiliteit (€ 23,2 miljoen). Dit betreft de Tijdelijke Subsidieregeling Zero-Emissie Mobiliteit (€ 14,6 miljoen), Subsidieregeling DKTI 2021 (€ 3,7 miljoen), subsidie aan NKL, VER en Elaad (€ 2,1 miljoen), Subsidieregeling Aanschaf Emissieloze Touringcars (STour) (€ 1,4 miljoen) en enkele kleinere subsidies (€ 1,4 miljoen).

• – Elektrisch vervoer (€ 135 miljoen). Dit betreffen de bijdragen voor de stimuleringsregeling elektrische personenauto's particulieren (SEPP), de stimuleringsregeling Emissieloze bedrijfsauto's (SEBA) en de aanschafsubsidie Zero-Emissie Trucks (AanZET). De SEPP heeft tot doel het stimuleren van de aanschaf en lease van volledig elektrisch personenauto’s in de kleinere en compacte middenklasse door particulieren, teneinde de emissie van CO₂ te verminderen (€ 93 miljoen). De SEBA heeft tot doel de ingroei van elektrische bestel- en vrachtauto’s te versterken (€ 31 miljoen). De AanZET is voor ondernemers en non-profitorganisaties die een nieuwe, volledig emissieloze vrachtauto willen kopen of financial-leasen (11 miljoen).

• – Bronmaatregelen stikstof (€ 37,5 miljoen). Dit betreft de subsidieregeling schoon en emissieloos bouwmaterieel. Met deze subsidieregeling wordt de bouwsector in staat gesteld op korte termijn zijn vervuilende materieel te vervangen door emissievrij materieel dat nu nog hogere kosten kent maar wel reeds beschikbaar is of om te bouwen naar emissiearm materieel in geval van lange afschrijvingstermijnen.

• – Laad en AanZET (€ 50,1 miljoen). Dit betreft de subsidie aan de Zero-Emissie Trucks die gefinancierd worden uit de terugsluismiddelen van de Vrachtwagenheffing.

• – KF: Laadinfra wegvervoer (€ 8,9 miljoen). Dit betreft een subsidie gefinancierd uit het Klimaatfonds en is bestemd voor wegvervoer. Een groot deel van de middelen is bestemd voor de subsidieregelingen publieke logistieke laadinfrastructuur (SPuLa) en private laadinfrastructuur (SPriLa) die in 2024 is opengesteld en heeft betrekking op vrachtvervoer, logistiek laden, taxi’s en OV bussen. Deze subsidies worden door de RVO uitgevoerd.

• – KF: Laadinfra bouw (1,4 miljoen). Dit betreft middelen uit het Klimaatfonds en is bestemd voor de subsidieregelingen voor laadinfrastructuur ten behoeve van de bouw. Deze middelen zijn ingezet via de nieuwe regeling voor private laadinfrastructuur, publieke laadinfrastructuur en via de bestaande Subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwmaterieel (SSEB).

• – Overige subsidies (€ 3,3 miljoen). Dit betreft met name subsidies aan Wandelnet, Fietsplatform, de Fietsersbond, de Dutch Cycling Embassy en subsidies aan Kennisplatform CROW, Coalitie Anders Reizen en Platform 31 in het kader van Deelmobiliteit.

Bijdragen aan agentschappen (€ 26,9 miljoen).

• – RWS (€ 4,6 miljoen). De bijdrage aan RWS heeft betrekking op de inzet van de kennis en kunde van RWS in het kader van beleidsondersteuning en advies (BOA). RWS heeft in 2024 onder meer capaciteit ingezet voor de advisering op verschillende onderzoeken op het gebied van Elektrisch Vervoer, actieve mobiliteit en verduurzaming in logistiek.

• – NEA (€ 5,2 miljoen). Jaarlijks verstrekt het Ministerie van IenW voor het uitvoeren van onder andere wettelijke taken op het gebied van Energie Vervoer (hernieuwbare energievervoer en brandstoffen luchtverontreiniging) een opdracht aan de NEa .

• – RVO (€ 16,7 miljoen). Aan het RVO wordt een deel van de beleidsuitvoering van een groot scala aan subsidieregelingen, zoals subsidies elektrisch vervoer en subsidies bronmaatregelen,uitbesteed.

• – RIVM (€ 0,4 miljoen). Aan het RIVM is een bijdrage van € 0,4 miljoen verstrekt voor verschillende werkzaamheden.

Bijdragen (inter-)nationale organisaties (€ 0,8 miljoen).

Dit betreft verstrekte bijdragen aan internationale organisaties op het gebied van duurzame mobiliteit.

Bijdragen aan medeoverheden (€ 51,7 miljoen).

• – Duurzame Mobiliteit (€ 37,9 miljoen). De bijdragen aan medeoverheden betreffen de specifieke uitkeringen voor zero emissie bussen (€ 19,7 miljoen). Verder is er in het kader van Regionale Aanpak Laadinfra € 16,4 miljoen beschikbaar gesteld aan de zes NAL-regio's en voor de Spuk SLA Brom-snor € 1,9 miljoen.

• – Mobiliteit en Gebieden (€ 0,6 miljoen). Aan verschillende gemeenten zijn kleinere SPUK's verleend in het kader van innovatie in de mobiliteit.

• – Overige bijdragen aan medeoverheden (€ 13,2 miljoen). In het kader van het Klimaatfonds aan de zes NAL-regio's zijn middelen beschikbaar gesteld ten behoeve van de Regionale Aanpak Laadinfra.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's (€ 3,6 miljoen).

Dit betreft bijdragen verstrekt aan de RDW voor onderzoeken naar verbetering effectiviteit terugroepacties.

Ontvangsten (€ 8,6 miljoen).

De ontvangsten hebben betrekking op entreegelden van nieuwe toetreders van de Stichting Buisleidingstraat en op de inning van van bestuurlijke boetes door de ILT in het kader van het wegtransport, o.a. overtredingen van de Arbeidstijdenwet en het Arbeidstijdenbesluit vervoer.