Inleiding
De Minister voor Wonen en Rijksdienst is verantwoordelijk voor de uitvoering van de rijkshuisvesting door de Rijksgebouwendienst en voor de kaderstelling voor het rijksbrede beleid op het terrein van de rijkshuisvesting, die vanuit het directoraat generaal Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk (DGOBR) wordt vormgegeven.
De Rijksgebouwendienst:
-
• draagt bij aan het succesvol functioneren van zijn gebruikers door het bieden van efficiënte en effectieve huisvestingsoplossingen.
-
• verzorgt voor de Minister voor Wonen en Rijksdienst de huisvesting van de Hoge Colleges van Staat en het Ministerie van Algemene Zaken, de huisvesting van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat en de instandhouding van de monumenten in beheer van de dienst.
-
• draagt bij aan de studies en activiteiten van de Rijksbouwmeester zoals advisering over architectuur(beleid), stedenbouw, monumentenzorg en beeldende kunst.
-
• is naast Rijkshuisvester, als Corporate Real Estate Manager, ook beheerder over het in de rijkshuisvesting geïnvesteerde vermogen en heeft een verantwoordelijkheid voor het in stand houden van het culturele erfgoed in de vorm van ruim 400 monumenten3. Als Corporate Real Estate Manager adviseert de Rijksgebouwendienst over het aankopen, plannen en afstoten van rijkshuisvesting met als doel een bijdrage te leveren aan het primaire proces en het algemene resultaat van de rijksoverheid.
Exploitatie
| 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Baten | |||||||
| Leveren producten /diensten | |||||||
| Omzet moederdepartement | 24.044 | 21.271 | 19.848 | 19.855 | 20.427 | 18.395 | 18.395 |
| Omzet overige departementen | 1.394.204 | 1.339.544 | 1.260.841 | 1.201.942 | 1.143.467 | 1.119.300 | 1.054.084 |
| Omzet derden | 15.212 | 14.300 | 13.938 | 14.077 | 14.218 | 14.881 | 15.029 |
| Bedrijfsvoering | |||||||
| Rentebaten | 1.498 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Vrijval voorzieningen | 6.007 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Overige baten | 14.597 | 17.800 | 9.797 | 7.447 | 7.521 | 7.596 | 7.672 |
| Totaal baten | 1.455.562 | 1.392.915 | 1.304.424 | 1.243.321 | 1.185.633 | 1.160.172 | 1.095.180 |
| Lasten | |||||||
| Product Huisvesting | |||||||
| Apparaatskosten (netto) | 76.540 | 72.588 | 67.174 | 63.061 | 58.998 | 57.507 | 57.714 |
| Huren | 276.638 | 264.404 | 242.365 | 229.565 | 213.842 | 197.731 | 147.738 |
| Rentelasten | 261.618 | 283.053 | 255.181 | 252.008 | 253.738 | 254.789 | 249.214 |
| Afschrijvingskosten | 344.029 | 344.862 | 314.831 | 306.989 | 301.909 | 297.766 | 292.967 |
| Onderhoud | 142.561 | 155.041 | 145.298 | 143.097 | 131.825 | 136.369 | 138.829 |
| Dotaties voorzieningen | 24.610 | 32.350 | 18.080 | 17.295 | 37.482 | 40.565 | 38.344 |
| Belastingen en heffingen | 23.800 | 22.902 | 21.647 | 20.304 | 19.778 | 20.138 | 20.574 |
| Investeringen buiten gebruiksvergoedingen | 141.806 | 80.231 | 80.023 | 65.489 | 46.075 | 44.464 | 44.888 |
| Overige producten | |||||||
| Services | 46.398 | 36.500 | 36.865 | 37.234 | 37.606 | 37.982 | 38.362 |
| Adviezen | 10.387 | 12.450 | 4.495 | 4.539 | 4.585 | 4.631 | 4.677 |
| Beleidsondersteuning | 8.194 | 6.096 | 6.188 | 6.192 | 6.192 | 6.192 | 6.192 |
| PPS lasten | 46.329 | 54.500 | 53.900 | 53.400 | 52.800 | 52.100 | 50.300 |
| Overige lasten | 74.473 | 105.600 | 12.726 | 7.855 | 6.903 | 5.931 | 4.940 |
| Totaal lasten | 1.477.383 | 1.470.577 | 1.258.773 | 1.207.028 | 1.171.733 | 1.156.165 | 1.094.739 |
| Saldovan baten en lasten | – 21.821 | – 77.662 | 45.651 | 36.293 | 13.900 | 4.007 | 441 |
Toelichting bij de baten
Omzet moederdepartement
De Minister voor Wonen en Rijksdienst betaalt de kosten voor het onderhoud van de monumenten in beheer van de Rijksgebouwendienst. De minister is tevens opdrachtgever voor de Rijksgebouwendienst voor het leveren van ondersteuning aan het moederdepartement en voor de uitvoering van het rijksbeleid gerelateerd aan de rijkshuisvesting (zie artikel 6 van de begroting). Aan het moederdepartement worden de werkelijke kosten in rekening gebracht, inclusief de apparaatskosten die toegerekend worden aan deze (deel)producten.
Omzet departementen
De omzet departementen omvat alle opbrengsten voor geleverde producten en diensten. Het gaat daarbij om ontvangen gebruiksvergoedingen, egalisatie, bijdragen voor kleine projecten, services, adviezen en vergoedingen voor verrichte taxaties.
Binnen het huur-verhuurstelsel voor rijkshuisvesting worden interne verhuurcontracten afgesloten tussen de Rijksgebouwendienst en de departementen. Op basis van de «Huurprijsmethodiek Rijksgebouwendienst» brengt de Rijksgebouwendienst een gebruiksvergoeding in rekening. De gebruiksvergoedingen van kantoren zijn sinds 2013 (met uitzondering van de jaarlijkse indexatie) bevroren op het niveau van 2012. De gebruiksvergoeding bij eigendomspanden bestaat uit componenten voor rente en afschrijving en één component voor de kosten van onderhoud, leegstand, belastingen en het apparaat van de Rijksgebouwendienst voor zover zich dat bezig houdt met rijkshuisvesting. Bij huurpanden bestaat de gebruiksvergoeding ten minste uit componenten voor de markthuur en apparaatskosten. Daarnaast zijn hier de opbrengsten van PPS-contracten opgenomen.
In de raming van de gebruiksvergoeding is rekening gehouden met het afsluiten van nieuwe contracten en met de verwachte beëindiging van contracten als gevolg van voorziene krimp van de overheid.
Sinds 2010 betaalt het moederdepartement naar analogie van het huur-verhuurstelsel ook een gebruiksvergoeding voor de huisvesting van het Koninklijk Huis, voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat, de Hoge Colleges van Staat en het Ministerie van Algemene Zaken. Deze organisaties betalen zelf geen gebruiksvergoeding voor hun huisvesting.
De huurprijsmethodiek Rijksgebouwendienst heeft als uitgangspunt een (afgezien van de toegepaste indexering) constante huurprijs over de contractperiode. De jaarlijkse opbrengst is daarom een constante reeks, terwijl de kosten van rente en afschrijving per jaar variëren. Het verschil tussen de baten en lasten van rente en afschrijving wordt jaarlijks op contractniveau geëgaliseerd. In de balans is dit zichtbaar als een langlopende vordering op de gebruikers van de panden onder de post «egalisatierekening».
Bij omzet departementen gaat het daarnaast om investeringen buiten gebruiksvergoeding (kleine, à fonds perdu gefinancierde, huisvestingsprojecten) voor ministeries, die door de Rijksgebouwendienst worden uitgevoerd.
Omzet derden
De Rijksgebouwendienst heeft ook de zorg voor de huisvesting van organisaties op het niveau van de centrale overheid, die (vrijwel) geheel bekostigd wordt uit collectieve middelen. Indien organisaties die binnen deze definitie vallen daar om verzoeken, kan de Rijksgebouwendienst de zorg voor de huisvesting op zich nemen. Daarnaast exploiteert de Rijksgebouwendienst een aantal bijzondere objecten zoals parkeergarages en de grafelijke zalen.
Rentebaten
De Rijksgebouwendienst kent rentebaten als gevolg van positieve saldi op de rekening-courant Rijkshoofdboekhouding (dagrente) en op de depositorekeningen Rijkshoofdboekhouding. Vanwege de huidige lage rentevergoeding worden de komende jaren geen baten verwacht.
Overige baten
De overige baten betreffen de geraamde onttrekkingen aan de bestemmingsreserves brandveiligheid.
Toelichting bij de lasten
Apparaatskosten (netto)
De bruto apparaatskosten bestaan uit salarissen, opleidingen, externe inzet voor zowel het primaire als het secundaire proces, huisvesting, ICT en overige materiële kosten. Een groot deel van de huisvesting en ICT wordt afgenomen van het moederdepartement.
Voor een deel van de apparaatskosten wordt dekking gegenereerd door toerekening aan de (deel-) producten «huisvestingsprojecten», «services», «adviezen» en «beleidsondersteuning» («verwerkt als productkosten»). De resterende (netto) apparaatkosten moeten worden gedekt vanuit de opslag in de gebruiksvergoeding.
Huren
Deze post betreft de huren die de Rijksgebouwendienst aan de markt betaalt.
Rentelasten
De rentelasten zijn geraamd op basis van de afgesloten en nog af te sluiten leningen met het Ministerie van Financiën.
Afschrijvingen
Dit zijn de afschrijvingen op gebouwen en inbouwpakketten. De afschrijvingstermijn op deze componenten kan variëren van 20 jaar op inbouwpakketten tot 60 jaar op het casco. Met ingang van 2013 zijn de afschrijftermijnen van inbouwpakketten en installaties bij kantoren verlengd van 15 naar 20 jaar.
Onderhoud
Deze post betreft het dagelijks en het planmatig onderhoud voor de rijkshuisvesting. Het dagelijks onderhoud bestaat uit regelmatig terugkerende vaste werkzaamheden (contractonderhoud en wettelijk verplichte keuringen) en storingsonderhoud. Het planmatig onderhoud betreft de vervanging van en het onderhoud aan de gebouwelementen voor rekening van de Rijksgebouwendienst, zodat het onroerend goed op het gewenste kwaliteitsniveau wordt gehouden.
Deze activiteiten worden ook uitgevoerd voor de objecten van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat, de Hoge Colleges van Staat en het Ministerie van Algemene Zaken en voor objecten buiten het huur-verhuurstelsel.
Dotaties aan voorzieningen
Door de bevriezing van de gebruiksvergoeding en verlenging van de afschrijftermijnen per 1-1-2013, komen middelen vrij die zijn bestemd voor de instandhoudingplicht voor kantoren. Die instandhoudingsplicht is tevens per 1-1-2013 bij de Rijksgebouwendienst komen te liggen.
De Rijksgebouwendienst werkt momenteel aan een instandhoudingsprogramma om de benodigde en beschikbare middelen voor de instandhouding met elkaar in verband te brengen. De aanpassing van het Binnenhof-complex wordt uit deze middelen gefinancierd. Daarnaast gaat het om dotaties aan de voorzieningen Herstelonderhoud en Asbest.
Belastingen en heffingen
Deze post betreft het eigenaardeel van de onroerendezaakbelasting over de voorraad onroerend goed.
Investeringen buiten de gebruiksvergoedingen
Onder deze post zijn investeringen opgenomen die niet leiden tot een (aanpassing van de) gebruiksvergoeding. Het betreft hier kleine projecten voor ministeries en investeringen voor gebruikers buiten het huur-verhuurstelsel. Deze post zal dalen als gevolg van de instandhoudingsplicht.
Services
Services zijn basistaken op het gebied van onderhoud, die door de gebruikers zijn overgedragen aan voorheen de Rijksgebouwendienst. Een deel van de kosten bestaat uit de opbouw van een vervangingsverplichting die de Rijksgebouwendienst heeft jegens een aantal gebruikers voor de vervanging van de gebruikersinstallaties.
Adviezen
Onder deze post zijn de integrale kosten van niet-projectgebonden adviezen opgenomen. Deze post zal onder invloed van de instandhoudingsplicht de komende jaren dalen.
Beleidsondersteuning
Onder deze post zijn de kosten opgenomen voor het product «beleidsondersteuning».
Dit product wordt door het moederdepartement gefinancierd.
PPS-lasten
Onder deze post is de totale vergoeding die de Rijksgebouwendienst uit hoofde van geïntegreerde PPS-contracten verschuldigd is aan een opdrachtnemer voor onderhoud, dienstverlening en rente.
Overige lasten
Onder de overige lasten worden onder andere niet projectgebonden kosten voor de uitvoering van het programma brandveiligheid voorzien. Voor 2013 is daarnaast een substantiële afwaardering als gevolg van boekwaarderisico’s uit hoofde van de masterplannen voor overig Nederland voorzien.
Kasstroomoverzicht 2014
| 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. Rekening-courant RHB 1 januari 2014 | 426.205 | 357.398 | 263.701 | 364.174 | 323.752 | 453.679 | 449.085 |
| 2. Operationele kasstroom | 403.306 | 328.317 | 363.043 | 354.632 | 350.805 | 345.268 | 337.844 |
| 3a. investeringen | – 407.279 | – 325.000 | – 425.000 | – 425.000 | – 425.000 | – 425.000 | – 425.000 |
| 3b. Boekwaarde desinvesteringen | 13.498 | 112.709 | 129.550 | 0 | 147.728 | 0 | 0 |
| 3. Investeringskasstroom | – 393.781 | – 212.291 | – 295.450 | – 425.000 | – 277.272 | – 425.000 | – 425.000 |
| 4a. afdracht | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 4b. eenmalige storting door moederdepartement | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 4c. Aflossing op leningen | – 493.436 | – 534.723 | – 392.120 | – 395.054 | – 368.606 | – 349.862 | – 244.458 |
| 4d beroep leenfaciliteit | 415.104 | 325.000 | 425.000 | 425.000 | 425.000 | 425.000 | 425.000 |
| 4. Financieringskasstroom | – 78.332 | – 209.723 | 32.880 | 29.946 | 56.394 | 75.138 | 180.542 |
| 5. Rekening-courant RHB 31 december 2014 (=1+2+3+4) | 357.398 | 263.701 | 364.174 | 323.752 | 453.679 | 449.085 | 542.471 |
Toelichting:
Het kasstroomoverzicht geeft aan hoeveel kasmiddelen beschikbaar zijn gekomen of naar verwachting zullen komen en op welke wijze gebruik (is/of) zal worden gemaakt van deze middelen.
Ad 3a, 4d.
De investeringen in rijkshuisvesting en het beroep op de leenfaciliteit zijn gebaseerd op lopende en voorgenomen huisvestingsprojecten. De Rijksgebouwendienst investeert in grond en gebouwen die in de balans onder de post materiële vaste activa worden verantwoord. In deze investeringen worden ook brandveiligheidinvesteringen meegenomen en voor zover bekend de investeringen uit hoofde van de instandhoudingplicht, die per 1-1-2013 bij de Rijksgebouwendienst is belegd. De wijzigingen in het rijkshuisvestingstelsel maken dat de investeringen in 2013 en het bijbehorende beroep op de leenfaciliteit in dat jaar lager zijn dan in de overige jaren.
Ad 4c.
De raming van aflossingen (en rentebetalingen) is gebaseerd op de afgesloten en nog af te sluiten leningen met het Ministerie van Financiën.
Doelmatigheid
Met de producten «huisvesting», «services» en «adviezen» bestrijkt de Rijksgebouwendienst de gehele keten van de huisvesting, vanaf de initiële vraag van een afnemer tot en met de realisatie (bouw en/of verbouw) en het beheer. De Rijksgebouwendienst is vraaggestuurd. Dit betekent dat de jaarlijkse omzet voor een groot deel bepalend is voor de benodigde omvang van het personeelsbestand. Vanwege de afslanking van de rijksoverheid zal er op termijn minder huisvestingsvraag zijn. De Rijksgebouwendienst zal daardoor minder m2 huisvesting en minder kleine investeringen buiten de gebruiksvergoeding leveren.
De Rijksgebouwendienst vult de taakstellingen (waaronder de 1,5% efficiencytaakstelling van Rutte I) op de rijkshuisvesting onder andere in door het m2-tarief (ter dekking van het apparaat) jaarlijks zodanig te verlagen, dat het in totaliteit leidt tot besparingen overeenkomstig de reeks die bij de departementen is ingeboekt. De verlaging van het tarief wordt jaarlijks toegepast bij de doorvoering van de indexering van de gebruiksvergoedingen om de administratieve belasting tot een minimum te beperken. Dit betekent dat vóór het uitvoeringsjaar het tarief bekend is.
Als gevolg van de dalende vraag en de krimpende omvang van de Rijksoverheid (mede als gevolg van volumetaakstellingen op de rijkshuisvesting), zal ook de Rijksgebouwendienst in omvang afnemen, dit is in de apparaatskostenbegroting zichtbaar in een dalende reeks voor inzet van externen en een verder krimpende ambtelijke organisatie.
Specificatie apparaatskosten
| 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Levering producten / diensten: | |||||||
| Personele kosten | 82.251 | 82.436 | 78.284 | 74.290 | 69.529 | 70.224 | 70.716 |
| waarvan eigen personeel | 65.377 | 64.256 | 61.114 | 57.458 | 55.929 | 56.488 | 57.053 |
| waarvan externe inhuur | 16.874 | 18.180 | 17.170 | 16.832 | 13.600 | 13.736 | 13.663 |
| Materiële kosten | 36.122 | 29.402 | 27.573 | 25.852 | 25.890 | 24.068 | 24.308 |
| waarvan ICT | 21.033 | 15.400 | 14.140 | 13.261 | 13.394 | 11.967 | 12.087 |
| waarvan bijdrage aan SSO's | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 |
| Totaal bruto apparaatskosten | 118.373 | 111.838 | 105.857 | 100.142 | 95.419 | 94.292 | 95.025 |
| Verwerkt als productkosten | 41.833 | 39.250 | 38.683 | 37.081 | 36.421 | 36.785 | 37.311 |
| Apparaatskosten (netto) | 76.540 | 72.588 | 67.174 | 63.061 | 58.998 | 57.507 | 57.714 |
| 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Producten en diensten | |||||||
| omzet product huisvesting | 1.379.200 | 1.290.594 | 1.219.481 | 1.160.169 | 1.101.276 | 1.076.687 | 1.011.045 |
| omzet product adviezen | 10.422 | 12.450 | 4.495 | 4.539 | 4.585 | 4.631 | 4.677 |
| omzet product services | 49.227 | 36.500 | 36.865 | 37.234 | 37.606 | 37.982 | 38.362 |
| saldo baten en lasten | – 21.821 | – 77.662 | 45.651 | 36.293 | 13.900 | 4.007 | 441 |
| in % | – 1,5% | – 5,6% | 3,5% | 2,9% | 1,2% | 0,3% | 0,0% |
| Huisvestingsvoorraad in mln m2 BVO | 7,013 | 6,662 | 6,414 | 6,298 | 5,939 | 5,821 | 5,759 |
| waarvan verhuurd | 6,663 | 6,305 | 5,985 | 5,927 | 5,653 | 5,602 | 5,481 |
| Gemiddelde leegstand voor rekening Rgd | 5,3% | 5,2% | 6,0% | 6,3% | 5,4% | 4,3% | 4,3% |
| Indicator technische kwaliteit | 2,29 | 2,1–2,8 | 2,1–2,8 | 2,1–2,8 | 2,1–2,8 | 2,1–2,8 | 2,1–2,8 |
| Bedrijfsvoering | |||||||
| Bezetting fte's jaarultimo | 790 | 750 | 700 | 650 | 650 | 650 | 650 |
| Apparaat-omzetindicator | 8,1% | 8,0% | 8,1% | 8,1% | 8,0% | 8,1% | 8,7% |
Toelichting
Saldo baten en lasten
Uitgangspunt voor de begroting van baten en lasten van de Rijksgebouwendienst is een kostendekkende exploitatie. Het saldo van baten en lasten laat een licht positief resultaatbeeld zien. Dit is met name een gevolg van de baten die optreden als gevolg van de verlenging van de afschrijftermijnen bij inbouwpakketten en installaties van kantoren, gekoppeld aan de bevriezing van de gebruiksvergoeding én als gevolg van de herfinanciering tegen een lagere rente van de per ultimo 2013 aflopende initiële (15-jaars) leningen.
Huisvestingsvoorraad in mln m2 BVO
De huisvestingsvoorraad zal de komende jaren door enerzijds het kabinetsbeleid en anderzijds sturing door de Rijksgebouwendienst afnemen. Bij de gepresenteerde afname is rekening gehouden met de gevolgen voor de departementen in Den Haag van besluiten door de ministerraad over het masterplan huisvesting Den Haag en van voorgenomen besluiten over de andere masterplannen voor kantoren.
| 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| eigendom | 5,114 | 4,954 | 4,915 | 4,675 | 4,668 | 4,606 |
| huur | 1,548 | 1,460 | 1,383 | 1,264 | 1,153 | 1,153 |
| totaal | 6,662 | 6,414 | 6,298 | 5,939 | 5,821 | 5,759 |
Met de gevolgen van de plannen voor het Gevangeniswezen en andere zogeheten specialties (bijvoorbeeld musea) is nog geen rekening gehouden. De besluitvorming op individueel object is, mede gelet op de politieke en maatschappelijke discussies, nog onvoldoende uitgekristalliseerd om dit goed te kunnen verwerken.
Gezien de huidige markt is het lastig om objecten af te stoten. Indien de voorraad niet in de voorziene mate daalt, zullen de leegstandkosten voor de Rijksgebouwendienst stijgen en daarmee het saldo van baten en lasten dalen.
Percentage gemiddelde leegstand
Dit betreft leegstand voor rekening van de Rijksgebouwendienst in relatie tot de totale voorraad. De totale huisvestingsbehoefte zal minder worden door de afslanking bij de rijksoverheid. Daarnaast ontstaat behoefte aan andersoortige huisvesting waardoor de huisvestingsmutaties toenemen. Hierdoor loopt het percentage leegstand (tijdelijk) op. De leegstand daalt weer wanneer de eigendomsobjecten verkocht kunnen worden, dan wel wanneer wordt besloten tot sloop. Leeggekomen huurpanden zullen veelal niet door het Rijk herbezet zullen worden. Hierdoor zal de omvang van de leegstand beperkt blijven.
Indicator technische kwaliteit (ITK)
Dit betreft het gewogen gemiddelde van de technische conditie van alle gebouwen op een schaal van 1 (nieuwbouw) t/m 6 (extreem slecht). Voor een deel van de (niet-strategische) voorraad is een lagere waardering mogelijk waarbij nog altijd voldoende en daarmee economisch betere afwegingen gemaakt kunnen worden.
Bezetting fte’s
Het aantal voltijds eenheden ambtelijk personeel neemt als gevolg van de volume- en efficiencytaakstellingen de komende jaren af. Indien de voorraad rijkshuisvesting niet in de voorziene mate daalt, zal dit uiteraard effect hebben op de omvang van het personeelsbestand.
Apparaat-omzetindicator
Dit betreft de procentuele verhouding van de apparaatskosten van de Rijksgebouwendienst tot de omzet (totale baten) van de dienst. Een daling van de waarde van de indicator geeft aan dat de verhouding tussen de omzet en het ingezette apparaat en daarmee de efficiënte inzet verbetert.
Daarnaast beoogt de Rijksgebouwendienst in 2014 de volgende prestatie te realiseren:
Duurzaamheid/Functioneel Controleren, Inregelen en Beproeven
In 2014 worden de maatregelen voor Energiebesparing in het kader van FCIB (het Functioneel Controleren, Inregelen en Beproeven van klimaatinstallaties) voor tranche 1 en tranche 2 afgerond. Met FCIB worden klimaatinstallatie in gebouwen zodanig ingeregeld dat een optimaal thermisch comfort wordt bereikt bij een minimale verstoring van het bedrijfsproces en een zo laag mogelijk energiegebruik.