De inwoners van Groningen hebben dagelijks te maken met de gevolgen van de gaswinning. Dit brengt gevoelens van angst, frustratie en onzekerheid met zich mee. Dit heeft het Kabinet doen besluiten om versneld de winning uit het Groningenveld af te bouwen.
De schadeafhandeling vindt plaats onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). De versterkingsoperatie is onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gebracht. Voor BZK staan de veiligheid, de veiligheidsbeleving en het creëren van perspectief voor de inwoners voorop. Hieraan draagt het Ministerie van BZK langs drie sporen bij:
1. Het aardbevingsbestendig maken van onveilige gebouwen. Gebouwen worden opgenomen en beoordeeld. Wanneer blijkt dat zij niet aan de heersende veiligheidsnorm voldoen worden deze gebouwen versterkt. Deze versterkingsoperatie is publiek gemaakt en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) heeft de rol van uitvoeringsorganisatie overgenomen. Gezamenlijk met de provincie en de betrokken gemeenten wordt de versterkingsoperatie in de komende jaren uitgevoerd.
2. Het bieden van een toekomstperspectief aan de regio met het Nationaal Programma Groningen (NPG). Het Rijk en de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) hebben gezamenlijk het NPG gevormd om de economische ontwikkeling, de verduurzaming en de leefbaarheid van de regio te stimuleren.
3. Op 6 november 2020 zijn bestuurlijke afspraken op hoofdlijnen gemaakt met de provincie Groningen en de zeven gemeenten in het aardbevingsgebied. Bewoners hebben behoefte aan rust, duidelijkheid en voorspelbaarheid. Daarom hebben Rijk en Regio nadere afspraken gemaakt over de versterkingsoperatie om de uitvoering daarvan te versnellen en beheersbaar te maken. Het kabinet trekt € 1,42 mld. extra uit om uitvoering van de afspraken mogelijk te maken. De regionale overheden dragen voorts € 100 mln. bij uit het Nationaal Programma Groningen (NPG) waardoor er ruim € 1,5 mld. hiervoor beschikbaar is.
Sinds 16 oktober 2019 is de Minister van BZK verantwoordelijk voor de aansturing van de versterkingsoperatie (Kamerstukken II 2019/20, 34700, nr. 68). De Minister van EZK blijft verantwoordelijk voor het nemen van alle maatregelen die redelijkerwijs van hem gevergd kunnen worden om te voorkomen dat als gevolg van de gaswinning de veiligheid wordt geschaad.
Over de wijze waarop de versterkingsoperatie publiek wordt ingericht hebben de regionale bestuurders, kabinet en de maatschappelijke organisaties in maart 2019 afspraken gemaakt. De publieke aansturing van de versterkingsoperatie is wettelijk vastgelegd in de wet Versterking gebouwen in de provincie Groningen (Kamerstukken II 2020/21, 35603, nr. 31). Met deze wet wordt de publieke aanpak van de versterking van gebouwen wettelijk verankerd en krijgt de risicogerichte aanpak een wettelijke basis. De wet is een aanvulling op de Tijdelijke wet Groningen die op 11 maart 2020 in het Staatsblad is gepubliceerd (Stb. 2020, 85). Hierin is de publiekrechtelijke schadeafhandeling door de overheid beschreven. Momenteel wordt de Tijdelijke wet Groningen hierop aangepast en zal deze uiterlijk op 1 januari 2022 in werking treden.
Uitvoeren
– Afgesproken is dat de nationaal coördinator Groningen (NCG) als publieke uitvoeringsorganisatie belast is met het uitvoeren van de versterkingsoperatie zoals deze is vastgelegd in de door gemeenten opgestelde lokale plannen van aanpak. Omwille van een voortvarende uitvoering van deze taak heeft de uitvoeringsorganisatie daar waar het de veiligheid betreft een onbeperkt mandaat. Gezamenlijk met de provincie en de betrokken gemeenten geeft de NCG invulling aan de versterkingsoperatie.
– Waar mogelijk worden bij deze versterkingsoperatie koppelkansen benut om bij het versterken ook nieuwe economische kansen en een leefbare en aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving te creëren.
– Om – aanvullend op de begroting – inzicht te bieden in de voortgang en ontwikkelingen in het beleid is een dashboard ontwikkeld. Dit dashboard is te vinden op de website van de NCG: www.nationaalcoordinatorgroningen.nl.
– Op 1 juli 2020 is de Tijdelijke wet Groningen in werking getreden, waardoor de kosten van de schadeafhandeling vanaf de tweede helft van 2020 worden verhaald op de NAM. Met de aanvullende wijziging van de Tijdelijke wet Groningen moet er ook een wettelijke grondslag komen voor een heffing op de NAM ten aanzien van de versterkingskosten die noodzakelijk zijn omwille van de veiligheid.
Regisseren
– De inzet van het Rijk is dat het Nationaal Programma Groningen (NPG) zo veel mogelijk een programma is van «Groningers voor Groningers» waarbij de regierol en de uitvoering in de regio zelf is belegd. Het Ministerie van BZK is vertegenwoordigd in de coördinatiegroep en ondersteunt de regio waar nodig.
Bestuurlijke afspraken
Op 6 november 2020 hebben Rijk en regio bestuurlijke afspraken gemaakt over de toekomst van de versterkingsoperatie. Bij deze bestuurlijke afspraken is een pakket van € 1,5 mld. (waarvan € 1,4 mld. van het Rijk en € 100 mln. van de regio) gevormd om:
– herbeoordelingen te stimuleren (blok A),
– maatschappelijke ontwrichting tegen te gaan door het hanteren van verschillende normen (blok B),
– bewoners te compenseren voor lange doorlooptijden en woningverbetering te stimuleren voor particulieren (blok C en blok E1),
– knelpunten in de uitvoering weg te nemen door middel van een gebiedsfonds en een knelpuntenpot (blok D),
– tegemoetkoming te bieden voor de huurders en achterstallig onderhoud voor de woningcorporaties (blok E1),
– sociaal maatschappelijke ondersteuning te bieden (vastgelopen dossiers en specials).
Een deel van de middelen staat voor 2022 op de begroting van BZK. Ook meerjarig zijn voor enkele onderdelen van het Bestuursakkoord middelen beschikbaar gesteld op de BZK-begroting. Het restant van de middelen voor het Bestuursakkoord staat gereserveerd op de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financiën.
Versterkingskosten
In de tweede suppletoire begroting 2020 is voor het eerst een raming opgenomen van de versterkingskosten zoals die in rekening worden gebracht bij de NAM. Deze raming is in het voorjaar 2021 geactualiseerd en toegelicht in de brief «NAM op afstand» (Kamerstukken II 2020/21, 33529, nr. 866). Op basis van de huidige inzichten bedragen de meerjarige kosten van de versterkingsoperatie circa € 5,4 mld.
De raming is verwerkt in de post versterkingsoperatie en op artikel 11 Centraal Apparaat voor wat betreft de uitvoeringskosten van de NCG.
Bij het bedrag voor versterken is onder meer rekening gehouden met een aantal aannames zoals de scope van de opgave, het gebruik en effect van de typologie benadering, het aantal mensen dat gebruik wil maken van herbeoordelingen, onvoorzien, etc. Onder meer afhankelijk van de mate waarin deze aannames zich ook in de praktijk voordoen, kunnen de kosten ook lager worden. Hogere versterkingskosten zijn ook niet uit te sluiten, maar de verwachting is dat met de aanpak van de versterkingsopgave en recent ingezet beleid dit niet voor de hand ligt.
Het gaat hierbij om bedragen inclusief BTW. In het akkoord op hoofdlijnen (AoH) tussen de Staat en de aandeelhouders van de NAM is afgesproken dat de versterkingskosten zonder BTW in rekening worden gebracht.
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 710.732 | 955.970 | 1.124.308 | 831.919 | 778.271 | 760.737 | 758.580 |
Uitgaven | 371.232 | 960.470 | 1.124.308 | 831.919 | 778.271 | 760.737 | 758.580 |
Subsidies (regelingen) | |||||||
Energiebesparing woningen bouwkundig versterkingsprogramma | 18 | 7.470 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Woonbedrijf | 1.466 | 3.027 | 3.028 | 1.949 | 0 | 0 | 0 |
Diverse subsidies | 77.808 | 2.212 | 650 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bestuursakkoord | 0 | 253.925 | 174.000 | 39.500 | 0 | 0 | 0 |
Versterkingsoperatie | 0 | 72.397 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Tegemoetkoming aan huurders | 0 | 2.181 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Nieuwbouwregeling | 0 | 1.500 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Industrie | 0 | 839 | 839 | 839 | 839 | 839 | 0 |
Opdrachten | |||||||
Werk- en onderzoeksbudget | 3.041 | 5.579 | 11.564 | 11.089 | 7.045 | 285 | 280 |
Versterkingsoperatie | 191.773 | 234.882 | 738.334 | 738.334 | 735.334 | 732.000 | 732.000 |
Woonbedrijf | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bestuursakkoord | 0 | 6.101 | 17.500 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Industrie | 0 | 213 | 213 | 213 | 213 | 213 | 0 |
Inkomensoverdrachten | |||||||
Tegemoetkoming aan huurders | 0 | 0 | 63 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | |||||||
Werk- en onderzoeksbudget | 319 | 90 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan medeoverheden | |||||||
Nationaal Programma Groningen | 55.958 | 122.098 | 25.000 | 25.000 | 25.000 | 25.000 | 25.000 |
Compensatie gemeenten en provincie | 39.241 | 112.031 | 15.195 | 11.595 | 7.440 | 0 | 0 |
Diverse bijdragen | 1.600 | 1.718 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bestuursakkoord | 0 | 123.828 | 137.922 | 3.400 | 2.400 | 2.400 | 1.300 |
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties | |||||||
Diverse bijdragen | 0 | 275 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan agentschappen | |||||||
Werk- en onderzoeksbudget | 0 | 104 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
(Schade)vergoeding | |||||||
Versterkingsoperatie | 0 | 10.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Ontvangsten | 137.761 | 363.627 | 490.000 | 661.000 | 661.000 | 661.000 | 661.000 |
Budgetflexibiliteit
Van het totale uitgavenbudget op artikel 10 is 99,1% juridisch verplicht en dit kent de volgende onderverdeling:
Subsidies (regelingen)
Het subsidiebudget is voor 99,6% juridisch verplicht. Het betreft met name subsidies in het kader van het Bestuursakkoord Groningen.
Opdrachten
Het opdrachtenbudget is voor 100% juridisch verplicht. Het betreft voor het grootste gedeelte de versterkingsoperatie, het Bestuursakkoord Groningen en opdrachten ten behoeve van het werk- en onderzoeksbudget.
Inkomensoverdrachten
Het budget voor bijdrage inkomensoverdrachten is voor 100% juridisch verplicht.
Bijdrage aan medeoverheden
Het budget voor bijdrage aan medeoverheden is voor 100% juridisch verplicht. Dit betreft gelden voor de uitvoering van het Bestuursakkoord Groningen voor de gemeenten en provincie in het aardbevingsgebied en de uitvoering van het Nationaal Programma Groningen voor perspectief in de regio.
Subsidies
Woonbedrijf
Dit betreft middelen voor het Woonbedrijf. De opkoopregeling wordt voortgezet tot 2024. Hiermee kunnen woningen in het aardbevingsgebied worden gekocht die langdurig te koop staan.
Diverse subsidies
Dit betreft diverse kleinere subsidies zoals subsidie aan de Rijksuniversiteit Groningen voor onder andere een kennisplatform.
Bestuursakkoord
Dit betreft middelen voor de subsidieregeling woningverbetering particulieren en de uitvoeringskosten van Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). Daarnaast betreft dit middelen voor de subsidieregeling woningverbetering voor woningcorporaties.
Industrie
Sinds 2018 wordt een programma uitgevoerd waarbij industriebedrijven worden beoordeeld op aardbevingsbestendigheid en waar nodig versterkt. De NAM vergoedde de kosten van deze activiteiten aan de bedrijven. Deze verantwoordelijkheid is overgenomen van de NAM door de Minister van EZK en wordt uitgevoerd door de NCG.
Opdrachten
Werk- en onderzoeksbudget
Uit deze middelen worden onder andere de opdracht aan de Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) gefinancierd om de Nederlandse Praktijkrichtlijn voor aardbevingsbesteding bouwen (NPR) te actualiseren, verschillende kennisplatforms en de bijdragen aan de veiligheidsregio en maatschappelijke organisaties.
Versterkingsoperatie
Het in de begroting opgenomen budget betreft een raming van de kosten voor de versterkingsoperatie. Het betreft kosten voor:
– de versterkingsoperatie; de uitvoering van de bouwkundige projecten en verschillende bijkomende kosten, zoals tijdelijke huisvesting,
– de uitvoeringsorganisatie; de operationele kosten van de NCG en de bijkomende kosten zoals ICT en huisvesting. Deze kosten zijn onderdeel van artikel 11 Centraal Apparaat.
De daadwerkelijk gemaakte kosten van de versterkingsoperatie worden in rekening gebracht bij de NAM exclusief BTW.
Meer informatie over (de totstandkoming van) de raming van de kosten voor de versterkingsoperatie is te vinden in onderdeel C. Beleidswijzigingen en de Kamerbrief «NAM op afstand» (Kamerstukken II 2020/21, 33529, nr. 866.
Bestuursakkoord
In het bestuursakkoord Groningen zijn middelen beschikbaar gesteld voor voor vastgelopen dossiers en de knelpuntenpot van de NCG.
Industrie
Sinds 2018 wordt een programma uitgevoerd waarbij industriebedrijven worden beoordeeld op aardbevingsbestendigheid en waar nodig versterkt. De NAM vergoedde de kosten van deze activiteiten aan de bedrijven. Deze verantwoordelijkheid is overgenomen van de NAM door de Minister van EZK en wordt uitgevoerd door de NCG.
Inkomensoverdrachten
Tegemoetkoming huurders
Voor corporaties is sloop/nieuwbouw in de versterkingsopgave een kans om hun woningbestand te moderniseren. De particuliere eigenaren kunnen de kosten van tijdelijke huisvesting verhalen op de NAM.
Bijdrage aan medeoverheden
Nationaal Programma Groningen
Met het Nationaal Programma Groningen (NPG) wordt geïnvesteerd in de leefbaarheid van Groningen, maar ook in de energietransitie en economische ontwikkeling van de provincie. Het NPG is een samenwerkingsverband van het Rijk, de provincie en gemeenten en heeft een looptijd van tien jaar. De NAM draagt € 500 mln. bij en het Rijk € 650 mln.
Compensatie gemeenten en provincie
De provincie Groningen en de betrokken gemeenten worden gecompenseerd voor de aardbevingsgerelateerde kosten die zij maken als gevolg van de versterkingsoperatie.
Bestuursakkoord
In het Bestuursakkoord Groningen zijn middelen beschikbaar gesteld voor het gebiedsfonds (gemeenten). Daarnaast worden middelen beschikbaar gesteld voor de specials programma's sociaal/emotioneel (BZK). De middelen voor specials Agro (LNV), MKB (EZK), Erfgoed (OCW) worden overgeboekt naar de betreffende departementen.
Ontvangsten
De ontvangsten betreffen de bijdragen van de NAM aan het NPG en de raming voor de versterkingsoperatie.