Een bijdrage leveren aan een financieel gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.
De minister van Financiën speelt in Nederland op dit gebied een regisserende rol en maakt daarbij gebruik van een aantal instrumenten. Ten behoeve van de bevordering van financieel-economische stabiliteit neemt de minister actief deel aan internationale overleggen (onder andere de Ecofinraad (Economic and Financial Affairs Council) en de Eurogroep) ter versterking van de begrotingsdiscipline van lidstaten van de Europese Unie (EU) en een stabiele macro-economische omgeving in de eurozone. Hieronder valt ook de economische beleidscoördinatie in de EU en de Europese Monetaire Unie in het kader van het Europees Semester. Verder neemt de minister van Financiën besluiten over het Nederlandse standpunt met betrekking tot toetreding van landen tot het Exchange Rate Mechanism II en invoering van de euro.
De minister houdt als aandeelhouder toezicht op de verschillende Internationale Financiële Instellingen met als doel om o.a. financiële soliditeit en goed bestuur te waarborgen. Hierbij bewaakt de minister ook de financiële belangen van de Nederlandse overheid en de Nederlandse burger en ziet de minister toe op de effectiviteit van de internationale financiële architectuur.
Daarnaast levert de minister een bijdrage aan de internationale beleidsdiscussies en beleidsresponses bij internationale fora zoals de Ecofinraad, de Eurogroep, de G20, verschillende Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling-werkgroepen en commissies en discussies bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Wereldbank en andere Internationale Financiële Instellingen (IFI’s).
Meetbare gegevens
De onderstaande tabel geeft een aantal kengetallen van internationale financiële fondsen en instellingen waarin Nederland deelneemt. Per fonds of instelling is de financiële binding met Nederland weergeven, zoals de omvang van de garantie en het gestorte kapitaal. Hierbij bestaat een onderscheid tussen garanties die afgegeven zijn op instellingen (zoals het geval voor de garanties op de IFI's) en garanties op bepaalde activiteiten (zoals European Investment Bank (EIB)-Afrikaanse, Caribische en Pacifische landen (ACP) en Overseas Countries and Territories (OCT) en het Europees Garantiefonds)30. Verder wordt door middel van verschillende kengetallen (onder andere verstrekte bedragen en de maximale uitleencapaciteit) de financiële slagkracht van het fonds of de instelling gepresenteerd.
IFC1 | MIGA2 | IBRD3 | EIB4 | EIB - pan-Europees garantie-fonds5 | EIB – krediet-verlening o.b.v. eigen middelen (OR) in ACP en OCT6 | AIIB7 | EBRD8 | IMF9 | ESM | EFSF | EFSM10 | BoP11 | SURE12 | NGEU13 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Garantie/oproepbaar bedrag | n.v.t. | 0,03 | 5,5 | 11,8 | 1,3 | 0,1 | 0,8 | 0,6 | 32,2 | 36,7 | 34,2 | 2,6 | 3,8 | 6,1 | 38,9 |
Deelneming in kapitaal | 0,5 | 0,01 | 0,4 | 1,2 | n.v.t. | n.v.t. | 0,2 | 0,2 | n.v.t | 4,7 | 0 | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
Deelneming in % | 2,2 | 1,8 | 1,9 | 5,2 | 5,2 | 4,5 | 1,1 | 2,5 | 1,83 | 5,8 | 6,1 | 4,9 | 5,9 | 5,9 | 5,9 |
Financieel profiel instelling of fonds | |||||||||||||||
A. Uitstaande bedragen | 41,3 | 22,9 | 212,9 | 437,4 | 4,0 | 6,0 | 32,7 | 34,7 | 118,6 | 86,2 | 186,8 | 46,3 | 0,2 | 98,4 | 45,2 |
B. Toegezegd-niet uitgekeerd | 11,9 | 0,0 | 69,9 | 124,7 | 16,9 | 1,5 | 12,2 | 15,0 | 106,4 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 125,8 |
Totaal toegezegde bedragen (A+B) | 53,2 | 22,9 | 282,8 | 562,0 | 20,9 | 7,6 | 45,0 | 49,7 | 225,0 | 86,2 | 186,8 | 46,3 | 0,2 | 98,4 | 171,0 |
Totale uitleencapaciteit | 123,0 | 29,8 | 317,9 | 196,1 | 24,4 | n.v.t. | 91,9 | 43,0 | 423,7 | 500,0 | 240,0 | 46,3 | 50,0 | 100,0 | 390,3 |
Cijfers Financieel Profiel 30-06-2022. Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) Financial Statements Fiscal Year 2022.
Cijfers financieel profiel 31-12-2022. EIB Financial Report 2022; EGF Financial Statement for the Year ended 31 December 2022.
Cijfers financieel profiel 31-12-2022. Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) Financial Statements 2022.
Cijfers financieel profiel 31-12-2022, wisselkoers 1-3-2022. AIIB Auditor's Reports and Financial Statements for the Year Ended Dec. 31, 2022.
Cijfers financieel profiel 31-01-23, wisselkoers SDR-EUR per 01-03-2023. IMF Quartly Report January 2023.
Website Europese Commissie - EFSM. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations/european-financial-stabilisation-mechanism_en
Website Europese Commissie - BoP. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations/balance-payments_en
Internationale Financiële Instellingen
Oekraïne
Al meer dan een jaar verdedigt Oekraïne zichzelf tegen Russische agressie. Hierdoor kampt het land met hoge noden, o.a. op militair, economisch en humanitair terrein. Nederland draagt haar ‘fair share’ hier bij aan de steun aan Oekraïne. De middelen die zijn gereserveerd voor wederopbouw worden voor een groot deel via de internationale financiële instellingen (IFI’s; zoals de Wereldbank, EIB en European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) verstrekt. De EBRD heeft sinds het begin van de oorlog de werkzaamheden in Oekraïne flink uitgebreid. Deze steun zit hem met name in de ontwikkeling en ondersteuning van de reële economie: de private sector, lokale banken, lagere overheden en staats/nutsbedrijven. Om de EBRD in staat te stellen om deze steun ook in 2024 voort te zetten is extra financiële steun nodig. De EBRD geeft aan € 3 tot 5 mld. nodig te hebben om de huidige activiteiten voort te zetten.31 Hiervoor is in de 1e suppletoire begroting € 75 mln. gereserveerd (o.b.v. potentiële Nederlandse bijdrage bij verhoging van € 3 mld.; verplichting 2023, kas 2024). Een paid-in kapitaalinleg is de meest effectieve manier om de EBRD in staat te stellen in Oekraïne te blijven investeren, vanwege de hogere leverage en de prikkel voor andere aandeelhouders om ook bij te dragen. Hier wordt naar verwachting eind 2023 een besluit over genomen.
De EIB heeft alle aandeelhouders verzocht om deel te nemen aan het EU For Ukraine Trust Fund (EU4U), zodat de steun aan Oekraïne kan blijven doorlopen tijdens de gesprekken over het Meerjarig Financieel Kader. Met het EU4U initiatief van de EIB wordt beoogd om in 2023 en 2024 projecten te ondersteunen ten behoeve van de wederopbouw van de kritieke infrastructuur (onder andere energiesystemen, (spoor)wegen, watervoorziening en digitale infrastructuur) en huisvesting (onder andere scholen, ziekenhuizen en huisvesting van ontheemden) van Oekraïne. De geselecteerde projecten van de EIB sluiten aan op de meest urgente behoeften van Oekraïne zoals geïdentificeerd in de Rapid Damage and Needs Assessment 2 van de Wereldbank. Nederland zal € 52 mln. aan dit EIB-initiatief bijdragen. Daarnaast ontvangt Oekraïne, mede met Nederlandse steun, liquiditeit van de Europese Unie, het IMF en de Wereldbank. Hiervoor staan garanties opgenomen in de begroting. Als laatste doen EU-lidstaten van 2024 t/m 2027 een bijdrage om de rente op de Oekraïne lening van € 18 mld. in 2023 te compenseren. De Europese Commissie heeft op 20 juni 2023 een voorstel gepresenteerd voor de oprichting van een Oekraïne-faciliteit die het mogelijk zou maken om in de periode 2024-2027 meerjarig financiële steun vanuit de EU te verlenen aan Oekraïne op een voorspelbare, transparante en verantwoorde wijze.32
IMF-garanties
Het IMF-Comité heeft zich gecommitteerd aan de afronding van de 16e herziening van IMF-quota’s voor de deadline van 15 december 2023. De quota bepalen het stemgewicht, de bijdrage aan het IMF en de omvang van mogelijke IMF-leningen van de leden van het IMF. Implementatie van de herziening zal vervolgens nog enige tijd in beslag nemen. In de tussentijd is het, in de huidige context van financieel-economische onzekerheid, van belang dat de huidige leencapaciteit van het IMF op peil blijft. Het IMF kondigde daarom aan om parallel te starten met een voorstel voor eenjarige verlenging van de Bilateral Borrowing Arrangements van 31 december 2023 naar 31 december 2024, om te voorkomen dat de leencapaciteit van het IMF terugvalt in de periode dat de uitkomst van de quotaherziening geïmplementeerd wordt. In de Nederlandse bilaterale leenovereenkomst met het IMF was al rekening gehouden met een eventuele verlenging tot eind-2024. In de begroting en in het met de Kamer gedeelde toetsingskader is daarom al een looptijd t/m eind-2024 opgenomen.33 Nederland zal daarom instemmen met de verlenging van één jaar van de Bilateral Borrowing Arrangements en de Nederlandse staat zal de bijbehorende garantie aan De Nederlandsche Bank met één jaar verlengen.
Omschrijving | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 12.489.339 | 3.408.454 | 2.604 | 2.508.175 | 2.104 | 2.104 | 991.979 |
Uitgaven | 506.108 | 470.294 | 434.870 | 552.197 | 382.923 | 574.379 | 283.372 |
Garanties | 338 | 75.145 | 17.794 | 7.559 | 9.927 | 9.927 | 0 |
EIB pan-Europees garantiefonds | 338 | 75.145 | 17.794 | 7.559 | 9.927 | 9.927 | 0 |
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties | 276.699 | 393.046 | 414.473 | 542.035 | 370.893 | 562.349 | 281.269 |
Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen | 38 | 53.020 | 1.519 | 1.519 | 19 | 19 | 19 |
Rentecompensatie ESM | 15.227 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Wereldbank | 261.434 | 315.026 | 296.518 | 323.080 | 329.438 | 520.894 | 281.250 |
EBRD | 0 | 25.000 | 75.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinleg ESM | 0 | 0 | 0 | 176.000 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage EU voor rente Oekraïne | 0 | 0 | 41.436 | 41.436 | 41.436 | 41.436 | 0 |
Leningen | 227.920 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Teruggave winsten | 27.920 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Lening aan Oekraïne | 200.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Opdrachten | 1.152 | 2.103 | 2.603 | 2.603 | 2.103 | 2.103 | 2.103 |
Technische assistentie | 1.152 | 2.003 | 2.003 | 2.003 | 2.003 | 2.003 | 2.003 |
Overige opdrachten | 0 | 100 | 600 | 600 | 100 | 100 | 100 |
Ontvangsten | 332.507 | 95.284 | 248.952 | 231.488 | 225.236 | 258.904 | 256.799 |
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties | 1.581 | 5.144 | 1.876 | 1.708 | 1.614 | 1.540 | 1.407 |
Ontvangsten IFI's | 1.581 | 1.954 | 1.876 | 1.708 | 1.614 | 1.540 | 1.407 |
Ontvangsten ESM Kapitaal | 0 | 3.190 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Leningen | 330.927 | 90.140 | 247.076 | 229.780 | 223.622 | 257.364 | 255.392 |
Aflossing lening Griekenland | 319.838 | 0 | 159.919 | 159.919 | 159.919 | 159.919 | 159.919 |
Renteontvangsten lening Griekenland | 11.089 | 90.140 | 87.157 | 69.861 | 63.703 | 60.774 | 56.375 |
Aflossing lening Oekraïne | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 33.333 | 33.333 |
Renteontvangsten lening Oekraïne | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3.338 | 5.765 |
2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 12.489.339 | 3.408.454 | 2.604 | 2.508.175 | 2.104 | 2.104 | 991.979 |
waarvan garantieverplichtingen | 11.463.427 | 3.085.454 | 0 | 1.364.000 | 0 | 0 | 0 |
Kredieten EU-betalingsbalanssteun | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Garantie aan DNB inzake IMF | 306.772 | 1.472.384 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
ESM | 0 | ‒ 24.710 | 0 | 1.364.000 | 0 | 0 | 0 |
EFSM | ‒ 67.507 | ‒ 90.265 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
AIIB | 45.073 | 96 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
EIB | 9.221 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Wereldbank | 413.629 | 669 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
SURE | 29.177 | ‒ 19.295 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
EIB - pan-Europees garantiefonds | ‒ 338 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
NGEU | 10.727.400 | 469.185 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
MFB | 0 | 215.390 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
MFB Headroomgarantie | 0 | 1.062.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan overige verplichtingen | 1.025.911 | 323.000 | 2.604 | 1.144.175 | 2.104 | 2.104 | 991.979 |
EIB - pan-Europees garantiefonds | 338 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Multilaterale ontwikkelingsbanken en fondsen | 0 | 55.964 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
Rentecompensatie ESM | ‒ 39.773 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Wereldbank | 836.971 | ‒ 810 | 0 | 965.571 | 0 | 0 | 989.875 |
EBRD | 0 | 100.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinleg ESM | 0 | 0 | 0 | 176.000 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage EU voor rente Oekraïne | 0 | 165.743 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Teruggave winsten SMP/ANFA | 27.920 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Lening aan Oekraïne | 200.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Technische assistentie kiesgroeplanden | 218 | 2.003 | 2.003 | 2.003 | 2.003 | 2.003 | 2.003 |
Overige betalingsverplichtingen | 238 | 100 | 600 | 600 | 100 | 100 | 100 |
2024 | |
|---|---|
juridisch verplicht | 82,2% |
bestuurlijk gebonden | 17,2% |
beleidsmatig gereserveerd | 0,6% |
nog niet ingevuld/vrij te besteden | 0,0% |
Budgetflexibiliteit
In 2024 bedraagt het totaal aan juridisch verplichte uitgaven 82,2% van het totaal aan uitgaven. Het bestaat voornamelijk uit uitgaven op garanties en bijdragen aan internationale organisaties. Daarnaast is 17,2% bestuurlijk gebonden, het betreft hier de voorgenomen kapitaalinjectie aan de EBRD ten behoeve van steun aan Oekraïne. De 0,6% bij beleidsmatig gereserveerd bestaat voornamelijk uit technische assistentie aan kiesgroeplanden waarvoor nog geen verplichting is aangegaan.
Verplichtingen en uitgaven
Garanties
De EIB heeft in 2020 het pan-Europees garantiefonds (EGF) opgericht om de negatieve economische gevolgen van de coronacrisis te beperken. De investeringen onder het garantiefonds zullen een hoog risicoprofiel hebben. Nederland acht het daarom waarschijnlijk dat de garantie ingeroepen zal worden. Het Nederlandse aandeel in de verwachte verliezen komt – op basis van het percentage verwachte verliezen van 20 procent, toegepast op het Nederlandse aandeel in de garantie van € 1,3 mld. – neer op € 260 mln. verdeeld over de looptijd van het fonds.
Bijdrage aan (inter)nationale organisaties
Wereldbank
Nederland draagt via algemene bijdragen aan de Wereldbank bij aan ontwikkelingssamenwerking. Het grootste deel dat hiervan op de begroting van het ministerie van Financiën staat betreft de International Development Association, het onderdeel van de Wereldbankgroep dat concessionele leningen – en in beperkte mate schenkingen – verstrekt aan de armste landen in de wereld. Elke drie jaar worden de middelen voor dit onderdeel van de Wereldbank aangevuld door donoren. De rest van de uitgaven aan de Wereldbank bestaan uit aanvullende kapitaalinleg voor de bankonderdelen International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) en International Finance Corporation (IFC). Al deze bijdragen zijn volledig juridisch verplicht.
EBRD
Er volgt mogelijk een kapitaalinjectie aan de EBRD. Met behulp van deze injectie kan EBRD blijven bijdragen aan het steunen van Oekraïne. Aandeelhouders van de EBRD hebben de ambitie uitgesproken nog in 2023 een besluit te nemen over een kapitaalinjectie. Daarom is in 2023 een reservering opgenomen van € 75 mln. met bijbehorende uitgave in 2024.
Bijdrage EU voor rente Oekraïne
In december 2022 is in de Ecofin gesproken over een bijdrage van de EU-lidstaten om de rente op de Oekraïne lening van € 18 mld. in 2023 te compenseren. De bijdrage zal tussen 2024 t/m 2027 circa € 41,4 mln. per jaar bedragen. Deze bijdrage is ook afhankelijk van het bni-aandeel (bruto nationaal inkomen) van Nederland in de EU en wordt jaarlijks geüpdatet.
Opdrachten
Voor de komende jaren zijn middelen gereserveerd voor technische assistentie aan landen in de Nederlandse IMF/Wereldbank/EBRD-kiesgroepen. De technische assistentie is er vooral op gericht om deze kiesgroeplanden te ondersteunen in hun financieel-economische beleid. Daarbij wordt gebruik gemaakt van Nederlandse expertise.
Ontvangsten
Bijdrage aan (inter)nationale organisaties
Er wordt een structurele reeks verwacht aan ontvangsten van IFI’s. Het gaat hierbij om terugbetalingen van leningen door de EIB en de Wereldbank.
Leningen
Aflossing en renteontvangsten lening Griekenland
In totaal heeft Nederland voor € 3,2 mld. aan bilaterale leningen verstrekt aan Griekenland, waarover Griekenland per kwartaal rente betaalt. Deze rente is de 3-maands Euribor-rente plus een opslag van 50 basispunten. Vanaf 2020 is Griekenland deze bilaterale leningen gaan aflossen.
Aflossing en renteontvangsten lening Oekraïne
Nederland heeft in 2022 een bilaterale lening van € 200 mln. aan Oekraïne verstrekt via een speciale kredietlijn van het IMF. Oekraïne zal na een respijtperiode van 4,5 jaar in 2027 starten met aflossen en betalen van rente.