Base description which applies to whole site

3.2.10 Beleidsartikel 20 Lucht en Geluid

Bevorderen van een solide en gezonde leefomgeving door de luchtkwaliteit te verbeteren en door geluidhinder te voorkomen of te beperken.

Regisseren

Om qua luchtkwaliteit en geluid een solide en gezonde leefomgeving te bereiken, regisseert de Minister van IenW de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese luchtkwaliteits- en geluidbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenW verantwoordelijk voor:

  • De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van grenswaarden en plafonds voor emissies van luchtverontreinigende stoffen, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en (zo nodig) de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen, grenswaarden en plafonds hebben betrekking op verbetering van de luchtkwaliteit en op bronbeleid voor geluid- en industriële emissies;

  • De ondersteuning van gemeenten en provincies bij het toezicht op de naleving van algemene regels en bij de vergunningverlening ter vermindering van luchtemissies bij de industrie en bij een juiste toepassing van de geluidregelgeving;

  • De implementatie van de geluidregelgeving (wet SWUNG) waarmee een optimale gezondheidsbescherming van burgers en flexibiliteit voor de beheerders van rijkswegen en hoofdspoorwegen wordt beoogd. SWUNG-2 zal de aanpak van geluidhinder op gemeentelijk en provinciaal niveau beter uitvoerbaar maken. Deze nieuwe geluidregels worden ondergebracht in de Omgevingswet. Mede-overheden worden ondersteund om aan de voorschriften van deze regelgeving te kunnen voldoen en geluidsgevoelige locaties langs infrastructuur aan te pakken.

Stimuleren

Om de milieudoelen op het gebied van luchtkwaliteit en geluid te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenW:

  • Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL), het Actieprogramma Luchtkwaliteit6 en SWUNG (geluid) tot een succesvolle uitvoering te brengen;

  • Een permanente verbetering van de luchtkwaliteit, zo wordt toegewerkt naar de WHO-streefwaarden, dit om de gezondheidsrisico’s terug te dringen.

  • Medeoverheden tot uitvoering van maatregelpakketten in het NSL en het Actieplan Luchtkwaliteit om daarmee de Europese normen voor luchtkwaliteit (voor fijnstof in 2011 en voor NO2 in 2015) te halen. Dit is belangrijk voor de gezondheid van burgers en hiermee schept de Minister tevens ruimte voor nieuwe infrastructuur, woningbouw en bedrijvigheid.

Ten slotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en Toezicht).

Algemeen

Jaarlijks ontvangt de Tweede Kamer een monitoringsrapportage over de voortgang van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De monitoring dient om de voortgang van de uitvoering van het NSL te volgen en biedt een basis om het programma waar nodig bij te sturen. De monitoring betreft de ontwikkeling van de luchtkwaliteit en de uitvoering van projecten en maatregelen. De tiende rapportage is reeds aan de Kamer verzonden (Kamerstukken II 2019-2020, 30 175, nr.342.

Kengetal: Tegengaan geluidhinder (kengetallen sanering verkeerslawaai, aantal woningen)

Sanering Wet Geluidhinder

Aantal woningen

  

Lokale Infrastructuur

A-Lijst

Overig

Totaal

Totaal

77.355

335.800

413.155

Uitgevoerd 1980-1990 (schatting)

40.000

40.000

Uitgevoerd 1990-2017

61.481

44.546

106.027

Uitgevoerd 2018

300

2.500

2.800

Planning 2019

400

3.000

3.400

Uitgevoerd 2019

200

3.500

3.700

Resultaat opschonen saneringsvoorraad

1.009

37.300

38.309

Restant per einde 2019

14.365

207.954

222.319

    

Sanering Wet Geluidhinder

Aantal woningen

  

Rijksinfrastructuur

Rijkswegen

Spoorwegen

Totaal

Opgave cf Bijlage 5 Bgm

775

5.330

6.105

Gereed t/m 2018

680

3.050

3.730

Gereed 2019

200

200

Restant einde 2019

95

2.080

2.175

Bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai (BSV)

Toelichting 

De eerste tabel betreft de sanering vanwege gemeentelijke en provinciale wegen, zoals die door gemeenten wordt uitgevoerd onder regime van de Wet geluidhinder. In 2018 is de resterende saneringsvoorraad nader beschouwd en opgeschoond. Als gevolg hiervan is de saneringsvoorraad afgenomen omdat woningen al bleken te zijn gesaneerd met middelen uit het ISV en omdat woningen niet langer voor maatregelen in aanmerking bleken te komen.

De tweede tabel heeft betrekking op de sanering rijksinfrastructuur zoals die op grond van overgangsrecht (Bijlage 5 bij het Besluit geluidhinder milieubeheer) nog onder regime van de Wet geluidhinder wordt afgerond. Deze sanering kent een ander normenkader dan de sanering vanwege rijksinfrastructuur die momenteel door RWS en ProRail wordt uitgevoerd onder de Wet milieubeheer. Deze sanering is opgenomen onder beleidsartikel 14.

Kengetal: Emissies luchtverontreinigende stoffen 1990, 2000, 2005, 2010 en 2015 en 2016, doelstellingen en prognoses 2020 en 2030 in kton/jr.

Elk jaar wordt een nieuwe analyse uitgevoerd en door nieuwe kennis kan dat betekenen dat ook eerdere cijfers soms nog enigszins worden aangepast. Zie ook de toelichting.

     

NEC-Richtlijn

Realisatie

Realisatie

Realisatie

Raming

Herziene NEC-Richtlijn1

Raming

Herziene NEC-Richtlijn

 

1990

2000

2005

2010

2010

2015

2016

2017

2020

2020

2030

2030

SO2

194

77

67

35

50

31

29

27

30

48

31

32

NOx

629

441

381

312

260

265

254

246

173

210

127

149

NH3

351

176

155

134

128

129

128

132

119

142

107

122

NM VOS2

601

331

265

268

185

253

251

252

 

244

 

225

NM VOS

601

 

199

 

185

160

152

154

144

183

146

169

PM2,5

53

30

24

17

 

15

14

14

11

15

10

13

1

De plafonds voor 2020 en 2030 zijn afgeleid van de Richtlijn inzake nationale emissie reductieverbintenissen inzake bepaalde stoffen in de lucht (2016/2284, herziene NEC), waarin reductiepercentages zijn opgenomen ten opzichte van basisjaar 2005. De voorstellen voor 2020 zijn gelijk aan de waarden in het herziene Gotenburgprotocol, dat op 7 oktober 2019 in werking is getreden.

2

Voor NMVOS (Vluchtige organische stoffen, exclusief methaan) zijn 2 verschillende reeksen opgenomen. In het kader de verplichte rapportage aan de EU en de UNECE over 2017 dienden nieuwe bronnen te worden meegenomen voor (NMVOS), waardoor de gerapporteerde cijfers aanzienlijk hoger uitkwamen dan die in de jaren daarvoor. Zoals in de brief daarover aan de Tweede Kamer van 9 april 2019 ((Kamerstukken II, 2018–2019, 30 175, nr. 336) is aangegeven, betreft dit geen veranderingen in de werkelijke emissies, maar louter een administratieve aanpassing. In het kader van de herziene NEC moeten deze bronnen weliswaar in kaart worden gebracht, maar zijn ze uitgezonderd van de reductieverplichtingen De bovenste rij voor NMVOS in de tabel geeft de werkelijke emissies weer. De onderste rij betreft de emissies die meetellen bij realisatie van de reductieverplichtingen uit de herziene NEC.

Toelichting

In december 2016 zijn de nieuwe doelstellingen voor luchtverontreinigende stoffen vastgesteld. Het betreft aanpassing van de National Emission Ceilings (NEC) (richtlijn (EU) 2016/2284). In bovenstaande tabel zijn de reductiepercentages uit de richtlijn omgerekend naar vrachten. Elk jaar wordt een nieuwe analyse uitgevoerd en door nieuwe kennis kan dat betekenen dat ook eerdere cijfers soms nog enigszins worden aangepast doordat deze nieuwe inzichten met terugwerkende kracht ook worden meegenomen in de emissiecijfers van voorgaande jaren.

In 2019 is verder gewerkt aan het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) dat doorloopt tot aan de invoering van de Omgevingswet. Er resteren namelijk nog enkele knelpunten, zoals die in enkele gebieden met intensieve veehouderij (fijnstof) en bij binnenstedelijke gebieden (NO2). Met name daar is het gewenst de NSL-aanpak nog enige tijd voort te zetten en te monitoren. Begin 2019 is het IBO luchtkwaliteit afgerond en aan de Kamer aangeboden (Kamerstukken II , 2018–2019, 30 175, nr. 340).

In overleg met medeoverheden, belangenorganisaties en bedrijfsleven is in 2019 gewerkt aan het sluiten van een schone lucht akkoord om te werken aan de doelstelling van permanente verbetering van de luchtkwaliteit. Dit akkoord, waarbij de uitkomsten van het IBO zijn betrokken is voorjaar 2020 gepresenteerd. Het SLA heeft als doel 50% gezondheidswinst te realiseren afkomstig uit Nederlandse bronnen ten opzichte van 2016, zo wordt toegewerkt naar de WHO-advieswaarden in 2030.

De Tweede Kamer heeft in 2019 ingestemd met de Aanvullingswet geluid Omgevingswet (Kamerstukken II, 2018–2019, 35 054, nr. 2). De Eerste Kamer is in 2019 gestart met de behandeling. Hiermee wordt op wetsniveau de basis voor uitwerking van de nieuwe geluidregels vormgegeven. Daarnaast heeft in 2019 de uitwerking van de uitvoeringsregelgeving (Aanvullingsregeling geluid) plaatsgevonden. De saneringsoperatie heeft geleid tot extra gesaneerde woningen. De voortgang van de sanering wordt bepaald door het beschikbare budget, dat ook in 2019 weer volledig is besteed. Verbreding van de saneringsoperatie vindt plaats via de nieuwe geluidregelgeving onder de Omgevingswet. In 2019 zijn twee vernieuwende geluidmaatregelen opgenomen in de rekenvoorschriften, namelijk de geluiddiffractor bij wegen en het minischerm bij spoor. Dit bevordert de toepassing van deze geluidmaatregelen. Daarnaast is ook aan de uitwerking van maatregelen in het kader van het Meerjarenprogramma Geluidsanering in 2019 verder invulling gegeven.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 20 Lucht en Geluid (bedragen x € 1.000)
     

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

 
 

2015

2016

2017

2018

2019

2019

2019

 

Verplichtingen

31.227

16.205

17

17.407

32.038

24.825

7.213

1

Uitgaven

31.867

28.869

20.563

23.627

36.862

27.603

9.259

 

20.01 Gezonde lucht en tegengaan geluidhinder

31.867

28.869

20.563

23.627

36.862

27.603

9.259

 

20.01.01 Opdrachten

6.431

7.231

6.507

6.080

4.940

3.107

1.833

2

- Verkeersemissies

3.061

3.163

2.446

2.001

4

0

4

 

- Geluid- en Luchtsanering

3.370

4.068

3.725

3.938

4.765

3.107

1.658

 

- Overige opdrachten

0

0

336

141

171

0

171

 

20.01.02 Subsidies

3.544

50

0

0

0

0

0

 

- Euro 6 en Euro-VI

3.544

0

0

0

0

0

0

 

- Overige Subsidies

0

50

0

0

0

0

0

 

20.01.03 Bijdragen aan agentschappen

2.477

2.315

1.722

921

1.462

1.530

‒ 68

 

- Waarvan bijdrage aan agentschap RWS

2.477

2.315

1.722

921

1.372

1.530

‒ 158

 

- Waarvan bijdrage aan agentschap KNMI

    

90

0

90

 

20.01.04 Bijdragen aan medeoverheden

18.095

18.010

11.213

16.124

30.105

22.552

7.553

3

- NSL

0

0

0

5

9.639

0

9.639

 

- Wegverkeerlawaai

18.074

18.010

11.213

16.119

20.466

22.552

‒ 2.086

 

- Overige bijdrage medeoverheden

21

0

0

0

0

0

0

 

20.01.07 Bekostiging

1.320

1.263

1.121

502

355

414

‒ 59

 

Ontvangsten

0

236

179

342

2.136

0

2.136

4

Onderstaand wordt op het niveau van verplichtingen en financieel instrument een toelichting gegeven op de verschillen (de mutaties) tussen de begroting en de realisatie, zie voor de gehanteerde norm de toelichting ‘normering jaarverslag’ zoals opgenomen in de leeswijzer.

  • 1. De hogere verplichtingenrealisatie van € 7,2 miljoen is het gevolg van een verplichtingenschuif van 2020, 2021 en 2022 naar 2019 ten behoeve van de meerjarige opdracht aan het Bureau Sanering Verkeerslawaai (BSV) voor het uitvoeren van de subsidieregeling Sanering Verkeerslawaai.

  • 2. De hogere kasrealisatie van € 1,8 miljoen wordt veroorzaakt door de uitgaven voor de aanvullingsregeling geluid in relatie tot de Omgevingswet. Bij Najaarsnota 2019 zijn hiervoor aanvullende middelen toegekend. Hiernaast zijn er hogere uitgaven gerealiseerd in het kader van de voorbereiding en sluiten van het Schone Lucht Akkoord.

  • 3. De hogere kasrealisatie van € 7,5 miljoen is het enerzijds het gevolg van de afwikkeling van het Nationale Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit 2018 (NSL 2018) (€ 9,6 miljoen). Bij Najaarsnota 2019 zijn de hiervoor benodigde middelen overgeboekt vanuit de reservering op het Infrastructuurfonds naar artikel 20. Anderzijds is er € 2,1 miljoen minder gerealiseerd met betrekking tot wegverkeerslawaai als gevolg van overhevelingen bij Voorjaarsnota 2019 binnen het artikel en naar het Gemeentefonds en BTW-compensatiefonds.

  • 4. De hogere ontvangst van € 2,1 miljoen betreft middelen die in het kader van de afwikkeling van de NSL 2018 na vaststelling zijn teruggevorderd. Hiernaast heeft ook het Bureau Sanering Verkeerslawaai na vaststelling van subsidieverplichtingen middelen teruggestort.

20.01 Gezonde lucht en tegengaan geluidhinder

20.01.01 Opdrachten

In 2019 zijn opdrachten verstrekt en betalingen gedaan in het kader van zowel beleidsonderbouwend onderzoek als uitvoeringswerkzaamheden op onderstaande beleidsterreinen .

  • Uitvoering Geluid. Hierbij betreft het onder andere de opdracht aan het Bureau Sanering Verkeerslawaai voor de uitvoering van het subsidieprogramma Sanering Wegverkeerslawaai. Hiernaast zijn er uitgaven gerealiseerd in het kader van de technische uitwerking van de  Aanvullingsregeling geluid en het informatiemodel Geluid ten behoeve van de Omgevingswet

  • Uitvoering Lucht. In het het kader van het Schone Lucht Akkoord zijn opdrachten verstrekt voor het voorbereiden en uitvoeren van diverse pilots (landbouw, industrie en mobiele voertuigen). Tevens zijn er opdrachten verstrekt ter ondersteuning van de decentrale overheden en het Rijk om het maatregelenpakket voor het SLA tijdig klaar te hebben. Hiernaast zijn er middelen ingezet om de lijst met maatregelen en acties die moeten leiden tot een versneld realiseren van de WHO waarden voor luchtkwaliteit door te rekenen.

20.01.03 Bijdragen aan agentschappen

RWS

Deze middelen zijn ingezet voor de capaciteitsinzet van RWS voor werkzaamheden met betrekking tot luchtkwaliteit en geluid voor onder meer het geven van inhoudelijk advies, het uitvoeren van (literatuur)onderzoek, het verzorgen dan wel ondersteunen van rapportages en het verzorgen van het secretariaat.

20.01.04 Bijdragen aan medeoverheden

In het kader van de bestrijding van geluidhinder zijn in 2019 bijdragen verstrekt aan provincies en gemeenten voor de kosten van geluidwerende maatregelen tegen wegverkeerslawaai aan woningen. Het gaat hierbij om de uitvoering van de Subsidieregeling sanering verkeerslawaai.

Hiernaast zijn de laatste tranches in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit 2018 (NSL) en het oplossen van de resterende binnenstedelijke knelpunten uitbetaald aan de provincies. De laatste verplichtingen zijn hiermee afgewikkeld.

20.01.07 Bekostiging

In 2019 is een bijdrage verstrekt aan TNO in het kader van het Milieuonderzoeksprogramma voor het onderdeel luchtkwaliteit.

Extracomptabele tabel uitgaven voor de aanpak van luchtkwaliteit en geluidshinder (bedragen x € 1.000)
  

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Hoofdstuk XII

 

47.294

31.867

28.870

20.563

23.625

34.870

Luchtkwaliteit

Artikelonderdeel 20.01

15.754

10.046

7.250

5.988

4.215

10.712

Waarvan NSL

 

0

0

0

0

0

9.636

Geluidshinder

Artikelonderdeel 20.01

31.540

21.821

21.620

14.575

19.410

24.158

Infrastructuurfonds

 

19.746

24.387

13.098

20.842

31.424

26.826

Luchtkwaliteit

Artikelonderdeel 12.03

82

334

0

0

0

0

Waarvan NSL

 

82

334

0

0

0

0

Geluidshinder

Artikelonderdeel 12.03

11.778

20.758

5.503

7.364

6.952

11.987

 

Artikelonderdeel 13.03

7.886

3.295

7.595

13.478

24.472

14.839

Licence