Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen; in het bijzonder bij het investeren in en verwerven, beheren en afstoten van de financiële en materiële activa van de Staat.

In dit jaarverslag heeft een wijziging plaatsgevonden in artikel 3 bij de Rol en verantwoordelijkheid van de minister van Financiën. De minister van Financiën heeft haar rol ten aanzien van de contractvorm Design-Build-Finance-Maintain-Operate (DBFMO) per 1 juni 2022 beëindigd. Zoals beoogd is DBFMO namelijk volledig en succesvol overgedragen aan en geïntegreerd binnen de aanbestedende diensten Rijkswaterstaat en Rijksvastgoedbedrijf. Het uitgangspunt is dat DBFMO net als andere contractvormen wordt behandeld. Dit betekent ook dat de speciale rol van Financiën bij DBFMO wordt beëindigd.

Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek, Comptabiliteitswet, Wet stichting administratiekantoorbeheer financiële instellingen en de Kernenergiewet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).

Beleidsinformatie

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de staatsdeelnemingen waarvan het beheer van het aandeelhouderschap ligt bij het ministerie van Financiën. Hierbij staat aangegeven hoeveel procent van de aandelen in handen is van de Staat, op welke wijze deze aandelen worden gehouden en in welke sector ze actief zijn. Met ingang van de Nota Deelnemingenbeleid 2022 wordt er geen onderscheid meer gemaakt in de categorie aandeelhouderschap.

Kengetallen

Onderstaande kengetallen zien op de implementatie en uitvoering van het staatsdeelnemingenbeleid. Hierbij wordt alleen gekeken naar deelnemingen met volwaardige bedrijfsactiviteiten, waar de Staat >15% van de aandelen heeft, en deze met direct aandeelhouderschap beheert.

Helaas is het aantal raden van bestuur met tenminste 1/3de vrouw dit jaar gedaald, de twee deelnemingen waarbij de norm niet gehaald is betreffen NS en NWB Bank. Bij NS is door de vervanging van de president directeur het aandeel vrouwen gedaald naar 20%. Gedurende het proces hebben wij als aandeelhouder veel aandacht gevraagd voor de diversiteit in de raad van bestuur, maar heeft de RvC van NS uiteindelijk gekozen voor een mannelijke kandidaat. Bij NWB Bank is vanwege de benoeming van een niet-statutair bestuurder tot statutair bestuurder (CRO) het percentage vrouwen gedaald van 33% naar 25%. De andere deelnemingen die niet voldoen aan de streefwaarde zijn Gasunie, Schiphol en Nederlandse Loterij, zij voldeden hier vorig jaar ook niet aan, bij volgende benoemingen voor de RvB is dit een belangrijk aandachtspunt voor ons als aandeelhouder.

Meer kengetallen over het deelnemingenbeleid (zoals de omvang van het balanstotaal van alle staatsdeelnemingen, de vermogenspositie van staatsdeelnemingen en het door staatsdeelnemingen gerealiseerde rendement) zijn te vinden in het meest recente Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen.

In 2022 is de nieuwe nota Deelnemingenbeleid aan de Tweede Kamer gestuurd. Het beleid rondom staatsdeelnemingen zal in lijn met de nieuwe nota worden vormgegeven.

Financiën heeft als aandeelhouder oog voor de bredere rol van Staatsdeelnemingen. Staatsdeelnemingen kunnen op het snijvlak van publiek en privaat een belangrijke bijdrage leveren aan de transitie naar een duurzamere economie. In de nieuwe Nota Deelnemingen wordt nader gespecificeerd hoe de Staat als aandeelhouder waarborgt dat deelnemingen de juiste investeringen doen, met oog voor publieke belangen, MVO en financieel waardebehoud.

Verplichtingen

Garantieverplichtingen

Garanties en vrijwaringen staatsdeelnemingen

De garantie is naar beneden bijgesteld, voornamelijk doordat KLM in 2022 de banken heeft verzocht de maximale hoogte van de Revolving Credit Facility (RCF) te verlagen naar € 1,735 mld. De Nederlandse Staat staat garant voor 90% van de omvang van de RCF. De garantie is daarom met € 598,5 mln. naar beneden bijgesteld naar € 1,56 mld. (90% van € 1,735 mld., de omvang van de RCF na verlaging).

Overige verplichtingen

Verwerving vermogenstitels

In mei 2022 heeft het kabinet besloten om deel te nemen aan de aandelenemissie van Air France-KLM om het huidige belang in stand te houden. De kosten van de deelname aan de emissie zijn lager uitgevallen dan de raming, vanwege de koers van het aandeel op dat moment.

Kapitaalinjectie Invest International

In 2022 is € 37 mln. minder kapitaal gestort in Invest International dan oorspronkelijk was geraamd. Het verplichtingenbudget en de begrote kasuitgave zijn daarom neerwaarts bijgesteld. Dit bedrag zal in de komende jaren bovenop de dan al voorziene kapitaalstortingen verschoven worden. Daarmee wijzigt het totaal van de beoogde kapitaalinjecties niet.

Afdrachten Staatsloterij

Om te voldoen aan de Wet op de kansspelen wordt in de begroting en verantwoording een technische post opgenomen bij zowel de uitgaven, betalingsverplichtingen als de ontvangsten ter hoogte van de afdrachten van de Staatsloterij. Deze post is met € 16,6 mln. bijgesteld.

Lening SRH

SRH heeft een vordering op de Nederlandse staat. Sinds oktober 2020 is hierop een negatieve rente van toepassing. Conform de afspraken in de leningdocumentatie is de rente (€ 11,3 mln.) niet betaald, maar afgeboekt op de vordering.

Kapitaalinjectie TenneT

Uit de berekeningen van TenneT, gevalideerd door een externe adviseur, bleek dat TenneT een grotere eigenvermogensbehoefte had dan de totale kapitaalinjectie die in de begroting was gereserveerd voor TenneT. Via een kasschuif is zowel het ritme van het verplichtingenbudget als het kasbudget aangepast om dit deels te ondervangen. In 2022 betrof deze kapitaalinjectie € 1,23 mld. De oorspronkelijke (meerjarige) verplichting van € 4,25 mld. is naar beneden bijgesteld omdat de kapitaalinjectie niet meerjarig verplicht is aangegaan.

Uitgaven

Vermogensverschaffing/ - onttrekking

Kapitaalinjectie TenneT

Zie toelichting onder 'verplichtingen'.

Verwerving vermogenstitels

Zie toelichting onder 'verplichtingen'.

Afdrachten Staatsloterij

Zie toelichting onder 'verplichtingen'.

Kapitaalinjectie Invest-NL

In 2022 is € 155 mln. minder kapitaal gestort in Invest-NL dan oorspronkelijk geraamd. Dit bedrag zal in de komende jaren bovenop de dan al voorziene kapitaalstortingen verschoven worden. Daarmee wijzigt het totaal van de beoogde kapitaalinjecties niet.

Kapitaalinjectie Invest International

Zie toelichting onder 'verplichtingen'.

Ontvangsten

Leningen

KLM heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om vervroegd af te lossen en heeft de uitstaande lening van € 277 mln. in 2022 afgelost. Omdat KLM alleen rente betaalt over het getrokken deel van de lening, wijzigen de renteontvangsten na de vervroegde aflossing van € 277 mln. Voor 2022 zijn de renteontvangsten met € 25,7 mln. naar beneden bijgesteld.

Vermogensverschaffing/ -onttrekking

Opbrengst verkoop vermogenstitels

ABN AMRO heeft in 2022 een aandeleninkoopprogramma uitgevoerd. De staat ontving op basis van het huidige aandelenbelang € 281,2 mln.

Dividenden en afdrachten staatsdeelnemingen

De dividendontvangsten vallen € 20,4 mln. hoger uit dan oorspronkelijk geraamd. Dit is het effect van diverse actualisaties op basis van op dat moment recente informatie over het dividend als gevolg van de marktomstandigheden.

Afdrachten Staatsloterij

Zie toelichting onder 'verplichtingen'.