De Douane draagt bij aan een solide financiering van de Europese en nationale overheid, aan een veilige samenleving en aan een sterke, aantrekkelijke en eerlijke interne markt waarmee de welvaart in de Europese Unie (EU) en Nederland wordt bevorderd. Dit doet de Douane door als handhavingsdienst toezicht te houden op het EU-grensoverschrijdende goederenverkeer en daarbij te controleren op de naleving van fiscale en niet-fiscale regels, en door het bonafide bedrijfsleven daarbij te faciliteren. Douanerechten en nationale belastingen (accijnzen en verbruiksbelastingen en omzetbelasting bij invoer) worden zo veel mogelijk tijdig, juist en volledig geheven en geïnd.

De minister van Financiën is verantwoordelijk voor en heeft een regisserende rol op het terrein van het beleid en de wet- en regelgeving inzake douaneformaliteiten en douanerechten. Dit is hoofdzakelijk Europese wet- en regelgeving. Daarnaast is de minister verantwoordelijk voor de wet- en regelgeving inzake binnenlandse accijnzen en verbruiksbelastingen.

Op grond van het Douanewetboek van de Unie, Europese verordeningen, de Algemene douanewet en andere nationale wet- en regelgeving handhaaft de Douane fiscale en niet-fiscale wet- en regelgeving.

Met de uitvoering van de reguliere taken en door samenwerking met ketenpartners draagt de Douane bij aan de integrale aanpak van ondermijning. Het doel is hierbij om barrières op te werpen tegen ondermijnende (drugs)criminaliteit van productiegebieden van drugs in het buitenland tot afzetmarkten in de EU.

De minister bevordert via de inzet van de Douane de naleving van wet- en regelgeving. Dit gebeurt door het leveren van passende en faciliterende dienstverlening door bijvoorbeeld zorg te dragen voor een goed werkend aangiftesysteem. Maar ook door processen juist en tijdig uit te voeren, door adequaat toezicht uit te oefenen en door naleving te stimuleren en waar nodig deze naleving bestuurs- of strafrechtelijk af te dwingen.

Strategie Douane

De ambitie van de Douane is tot de beste douanediensten ter wereld te blijven behoren, die door slim te werken legale handel optimaal faciliteert, de samenleving adequaat beschermt, en douanerechten, accijnzen en andere belastingen volgens de wetgeving correct heft en int.

Deze oplossingsrichtingen versterken de ambities uit het Strategisch Meerjarenplan, zoals opgenomen in de Begroting 2024.

De Douane heeft in 2024 voor diverse uitdagingen gestaan. Een aantal belangrijke ontwikkelingen in 2024 worden kort toegelicht.

Toenemend aantal taken

De wet- en regelgeving op het gebied van niet-fiscale eisen aan goederen is in beweging. Dit leidt ertoe dat er voor de Douane de komende jaren taken bijkomen of wijzigen. In 2024 zijn herziene verordeningen op het gebied van niet-fiscale taken in werking getreden, zoals de verordening op gefluoreerde broeikasgassen en ozonafbrekende stoffen en de verordening op afval. In 2024 heeft de Douane zich verder voorbereid op wijziging van verordeningen die vanaf 2025 in werking treedt, zoals de verordening inzake ontbossing.

E-commerce

Ten opzicht van 2023 is in 2024 is het aantal e-commerce zendingen verder gestegen. De huidige wetgeving is complex en het grote volume maakt de traditionele handhavingsaanpak die gebaseerd is op fysieke controles van individuele e-commerce zendingen moeilijk uitvoerbaar en handhaafbaar. Daarom heeft Nederland in de besprekingen in de EU over de komende herziening van de Douanewetboek van de Unie (DWU) gepleit voor maatregelen om de handhaving op de e-commerce stroom te verbeteren.

Hoeveelheids- en waardeoverschrijdingen

De Douane en het bedrijfsleven zijn tegen een knelpunt aangelopen bij het handhaven van de wet- en regelgeving voor hoeveelheids- en waardeoverschrijdingen op bepaalde douanevergunningen. De gevolgen hiervan kunnen voor bedrijven buitenproportioneel zijn. Nederland heeft een voorstel gedaan aan de Europese Commissie en de andere lidstaten om de wetgeving aan te passen. Daarnaast heeft de Douane het bedrijfsleven preventief geïnformeerd over hun verplichtingen.

Kwalitatieve doelstellingen

De algemene doelstelling van de Douane komt, langs de lijnen van de ABC-doelen, tot uiting in onderstaande meetbare gegevens.

Toelichting

De KPI’s (Key Performance Indicatoren) geven inzicht in het presteren van de Douane. Hieronder worden de KPI’s toegelicht. In 2025 herziet de Douane of deze begrotingsindicatoren nog op de juiste wijze de geleverde inspanningen en behaalde resultaten weerspiegelen, mede in de context van de strategische doelstellingen.

Afdracht: Juiste invoeraangiften

De invoeraangifte vormt de basis van de juiste afdracht van douanerechten en belastingen. In 2024 is de prestatie-indicator vastgesteld op 90. Dat is een verschil van 10 ten opzichte van de streefwaarde van 100, wat een daling betekent van het aandeel juiste invoeraangiften. Er wordt verondersteld dat er met name twee oorzaken aan ten grondslag liggen: (i) de implementatie van de «groene stroom» in 2024 en (ii) een grote volumestijging als gevolg van e-commerce.

Op de bedrijven die vallen binnen de groene stroom wordt een hoger niveau qua compliance verwacht en is een ander controleregime van toepassing dan op de reguliere stroom. De aangiften van deze bedrijven worden daarom - sinds de implementatie in 2024 - niet meer meegenomen bij de vaststelling van de prestatie-indicator Afdracht. Daarnaast is het aantal aangiften enorm gestegen. Dit komt met name door e-commerce zendingen onder de € 150. Deze aangiften bevatten relatief vaker een non-conformiteit ten opzichte van de reguliere aangiftenstroom.

Beschermen: Uitvoering afspraken niet-fiscale taken

De Douane beschermt de samenleving zo goed mogelijk tegen onveilige en ongewenste goederen. De B-doelstelling van de Douane, beschermen van de samenleving, betreft de uitvoering van de niet-fiscale taken, in opdracht van de ministeries van 1) Financiën, 2) Buitenlandse Zaken, 3) Economische Zaken, 4) Infrastructuur en Waterstaat, 5) Klimaat en Groene Groei, 6) Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, 7) Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 8) Justitie en Veiligheid, 9) Volksgezondheid, Welzijn en Sport en 10) Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De Douane heeft te maken met diverse uitbreidingen en herzieningen van met name Europese wettelijke regelingen, die ertoe kunnen leiden dat de niet-fiscale taken van de Douane toenemen. Ondanks de uitbreiding van de taken, de krappe arbeidsmarkt en de ontwikkelopgave voor de ICT is de Douane erin geslaagd om de meeste taken binnen de afgesproken bandbreedtes te realiseren.

Ondermijning

Er lopen verschillende initiatieven en trajecten waar de Douane in 2024 aan heeft deelgenomen in de aanpak van ondermijnende criminaliteit, zowel op internationaal, nationaal als lokaal niveau. Op internationaal niveau heeft de Douane een Memorandum of Understanding getekend met Suriname om de samenwerking te versterken. De Nationale Samenwerking tegen Ondermijnende Criminaliteit (NSOC) is eind 2024 afgebouwd conform de motie van het lid Michon-Derkzen (VVD). De multidisciplinaire samenwerking blijft een essentiële voorwaarde om effectief te zijn in de aanpak van ondermijning. Dat laat ook het Hit and Run Post team (HARP) zien.

In 2024 is in de maritieme stroom in totaal 50.000 kilo verdovende middelen in beslag genomen. Het grootste aandeel is cocaïne (35.000 kilo), gevolgd door cannabis (11.000 kilo). Het totaal aantal kilo’s in beslag genomen cocaïne in 2024 is het laagste in vier jaar en fors minder ten opzichte van 2023 (57.000 kilo). Dit is waarschijnlijk mede te danken aan de maatregelen die de afgelopen jaren in de aanpak van drugssmokkel zijn genomen. Het aantal vangsten is juist toegenomen van 151 in 2023 naar 161 in 2024. Er zijn dus meer kleinere hoeveelheden in beslag genomen. Aannemelijk is dat criminelen het risico op inbeslagname spreiden. De grootste daling is te zien in de haven van Rotterdam (45.000 kilo in 2023 versus 26.000 kilo in 2024). In de haven van Vlissingen is de daling lichter (11.000 kilo in 2023 versus 9.000 kilo in 2024).

In de luchtvracht is in 2024 sprake van een stabiele trend met het onderscheppen van 1.700 kilo cocaïne. In 2023 was het 1.900 kilo.

Er zijn in 2024 13.750 brieven met verdovende middelen onderschept, 2.750 minder dan vorig jaar. Waarschijnlijk wijken verzenders, door de oprichting van het Hit-and-Run Post team en intensievere structurele controles, uit naar andere landen en modaliteiten.

Sanctiemaatregelen

Het toezicht op de EU sanctiemaatregelen vroeg ook in 2024 veel inzet. In 2024 bestonden er sanctiemaatregelen tegen meer dan 30 landen, zoals Iran, Syrië en Noord-Korea. De sancties tegen Rusland en Belarus vroegen de meeste inzet van de Douane. De Europese Unie heeft in 2024 het 13e en 14e sanctiepakket aangenomen tegen Rusland en Belarus. Deze sancties hebben als doel de Russische oorlogsindustrie af te remmen en de Russische staatsinkomsten, die gebruikt worden voor oorlogsvoering, te verminderen. De pakketten bevatten ook extra maatregelen tegen het omzeilen van de sancties.

Concurrentiepositie: Waardering bedrijfsleven

De Douane draagt bij aan het versterken van de concurrentiepositie van de Europese Unie. Dit doet de Douane enerzijds door toe te zien op naleving van Europese maatregelen voor marktordening. Anderzijds bevordert de Douane een snelle en goede douaneafhandeling, resulterend in zo min mogelijk logistiek oponthoud en administratieve lasten voor het bonafide bedrijfsleven.

De waardering van het bedrijfsleven is een indicator gericht op het versterken van  de concurrentiepositie. De Douane peilt jaarlijks de waardering door het bedrijfsleven in een vragenlijstonderzoek, de Douane Monitor. In samenspraak met het bedrijfsleven zijn aspecten in de dienstverlening vastgesteld die zowel de Douane als het bedrijfsleven belangrijk vinden. Deze aspecten worden gemeten in deze begrotingsindicator.

In 2024 is de opzet van de Douane Monitor aangepast om de herkenbaarheid van de resultaten te vergroten. Zo is onder andere de in- en verdeling van verschillende groepen bedrijven, die worden benaderd voor het onderzoek, veranderd. De aanpassingen hebben tot gevolg dat de resultaten van 2024 niet zonder meer te vergelijken zijn met resultaten uit voorafgaande jaren. Daarom is 2024 aangemerkt als nieuw referentiejaar en is de score vastgesteld op 100.

Uit de resultaten blijkt dat niet alle bedrijven tevreden zijn over de communicatie door de Douane bij storingen en de betrouwbaarheid van digitale aangiftesystemen. Het valt op dat de groep expediteurs hierover minder tevreden is dan accijnsklanten en overige bedrijven. Bedrijven zijn tevreden over de vindbaarheid van de informatie op de website.

Afgehandelde bezwaren binnen de AWB termijn

De beoogde realisatie op deze indicator is niet behaald. Wel is het gelukt om in 2024 de totale landelijke werkvoorraad te laten dalen. Dit is niet zichtbaar in de score van de indicator, omdat naast de behandeling van nieuwe bezwaren ook structureel is ingezet op het wegwerken van ‘oude’ voorraden, waarvan de AWB termijn reeds verlopen was. Ook was in 2024 nog sprake van onderbezetting, maar is hard gewerkt aan het werven en opleiden van nieuwe medewerkers.

Afgehandelde klachten binnen de AWB termijn

In 2024 heeft de Douane 393 nieuwe klachten ontvangen en er zijn 434 klachten afgedaan. Ook zijn in 2024 voorbereidingen getroffen om het klachtenregistratiesysteem te gaan vervangen en zijn er klachten overleggen georganiseerd. Met deze overleggen heeft de Douane de uniformiteit en effectiviteit van het klachtenproces bevorderd. Toch is de score op de indicator met 66,6% onvoldoende. De oorzaak hiervan is de inzet op het afhandelen van de oude klachten voorraad.

Verplichtingen

Ten opzichte van de vastgestelde begroting vallen de verplichtingen € 247,7 mln. hoger uit. Dit hangt samen met hogere uitgaven zoals toegelicht onder 'Uitgaven'. Daarnaast wordt het verplichtingenbudget voor externe inhuur met € 17,4 mln. overschreden door verlengingen van contracten die in 2025 ingaan. Hiervoor zijn we in 2024 reeds de verplichting aangegaan.

Uitgaven

De realisatie op de uitgaven is in totaal € 232,7 mln. hoger dan begroot in de vastgestelde begroting. De belangrijkste oorzaken van de hogere uitgaven worden hieronder vermeld.

Personele uitgaven

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

De betaalde vertragingsrente bedraagt in 2024 € 184,1 mln. Dit zijn betalingen aan de Europese Commissie die voortkomen uit (na)betalingen van Traditionele Eigen Middelen (TEM) oftewel douane invoerrechten. Deze betalingen aan vertragingsrente worden gedekt vanuit de reservering op de Aanvullende Post. Het budget is niet volledig benut, doordat de EC in 2024 geen verzoeken tot betaling van vertragingsrente heeft ingediend. De verwachting is dat dit in 2025 alsnog gebeurt.

Opdrachten

Rente

De uitgaven voor de belasting- en invorderingsrente zijn hoger dan begroot, omdat er meer uitgaven zijn geweest op het gebied van achterstands- en heffingsrente.

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Op dit instrument zijn de uitgaven gelijk aan de begroting. Onder dit instrument worden toegerekende kosten weergegeven die de Belastingdienst maakt ten behoeve van de Douane. Het betreft onder andere activiteiten als facilitaire zaken en ICT. De toerekening vindt plaats voor alle dienstonderdelen van de Belastingdienst die uitgaven doen ten behoeve van de Douaneprocessen.

Ontvangsten

Belastingontvangsten

Voor een toelichting op de belastingontvangsten, zie het Financieel Jaarverslag Rijk 2024 (FJR), hoofdstuk 2.2 "De ontwikkeling van de inkomsten". Tabel 2 in bijlage 3 "De belasting- en premieontvangsten in 2024 op kasbasis" van het FJR bevat een uitsplitsing van de belastingontvangsten.

Zie voor de Belastingontvangsten ook tabel 11 bij artikel 1 voor de aansluiting naar het FJR.

Rente

De ontvangsten aan belasting- en invorderingsrente zijn € 12,1 mln. hoger dan geraamd in de oorspronkelijke begroting. Eerder was de raming naar boven bijgesteld vanwege de realisaties in 2023 en een hogere belastinggrondslag.

Apparaatsontvangsten

De Douane heeft een subsidie ontvangen van de Europese Commissie (EC) voor de financiering van 80% van de aanschafkosten voor specifieke scan-, detectie- en laboratoriumtechniek en bijbehorende onderhoudskosten (€ 11,7 mln.). Het gaat hier om de eerste tranche van de tweede subsidie welke voor 50% is ontvangen. Het overige deel volgt op een later moment.