Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het verwerven van Defensiebreed materieel en het instandhouden van overwegend Defensiebreed materieel uitgevoerd door COMMIT. Dit betreft materieel dat door alle operationele commando's wordt ingezet en niet specifiek gericht is op maritiem, land- of luchtoptreden.

In het Defensiematerieelverslag wordt aangegeven welke voornaamste activiteiten over het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden in relatie tot de doelstellingen van het onderliggende beleid. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase.

Verplichtingen

In 2024 is voor een bedrag van € 1.542,8 miljoen aan verplichtingen aangegaan. Dat is € 294,9 miljoen meer dan in 2023. Ten opzichte van de ontwerpbegroting is € 135,1 miljoen minder verplicht dan begroot. Het betreft een saldo van zowel verhogingen als verlagingen van de verplichtingen. In de eerste suppletoire begroting, de suppletoire Prinsjesdag begroting, de tweede suppletoire begroting en de slotwet is een uitgebreidere toelichting opgenomen. De lagere realisatie van het verplichtingenbudget hangt samen met lagere uitgaven en met het doorschuiven van kas- en verplichtingenbudget voor projecten in voorbereiding naar latere jaren. Beide worden onder verwerving toegelicht.

Uitgaven

Verwerving

Voorbereidingsfase

De projecten in voorbereiding zijn in het afgelopen jaar nader uitgewerkt en ter besluitvorming aangeboden. Hieruit volgt een actueel financieel ritme. Na de besluitvorming worden deze middelen overgeboekt naar de onderzoeks- of realisatiefase of naar een ander jaar. Het budget voor de voorbereidingsfase is in 2024 daarom met € 426,8 miljoen afgeboekt. Budget dat naar latere jaren is geschoven, is in die jaren opgeboekt.

De verlaging van het budget heeft in verschillende fasen gedurende 2024 plaatsgevonden. Dit is deels voortgekomen uit het overhevelen naar de realisatie- of onderzoeksfase bij diverse projecten zoals munitie uit de BeleidsKader Inzetvoorraden (BKI) maatregelen. Daarnaast is vanwege langere doorlooptijden voor het afsluiten van contracten en levertijden ten gevolge van de huidige marktomstandigheden ook budget naar latere begrotingsjaren doorgeschoven.

Realisatiefase

In 2024 heeft Defensie op de realisatiefase van artikel 1 defensiebreed materieel € 439,0 miljoen gerealiseerd. Dat is een stijging van € 22,7 miljoen ten opzichte van 2023. Desondanks is de realisatie € 435,4 miljoen lager dan begroot. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een lagere realisatie bij een aantal grote projecten, welke hieronder worden toegelicht.

Vanwege langere levertijden ten gevolge van de huidige marktomstandigheden zijn de uitgaven van het programma Aanvulling Inzetvoorraad munitie (commercieel vertrouwelijk) verschoven naar latere jaren.

De aanbesteding van het project Defensie Operationeel Kleding Systeem (DOKS) heeft in 2024 plaatsgevonden. De geplande uitgaven zijn in lijn gebracht met de aanbesteding (€ 29,6 miljoen).

Het programma DVOW (commercieel vertrouwelijk) bestaat uit verschillende deelprojecten. Vanwege vertraagde leveringen voor onder meer de containers en de Airborne Vehicle deelprojecten vinden de uitgaven voor deze deelprojecten in latere jaren plaats.

Voor het deelproject Aanhangwagens en opleggers van het programma Vervanging Wissellaadsystemen, Trekker-opleggercombinaties en Wielbergingsvoertuigen (WTB) (commercieel vertrouwelijk) heeft het verwervingstraject langer geduurd dan vooraf ingeschat en zijn de prijzen gestegen ten opzichte van de begroting. De contractondertekening is verschoven naar het eerste helft 2025.

Het project Defensie Bewakings- en Beveiligingssystemen (DBBS) heeft vertraging opgelopen. In december 2024 is Defensie met de leverancier overeengekomen dat een gedeelte van de beoogde defensielocaties worden aangesloten op DBBS. Voor de overige locaties wordt op korte termijn bezien hoe deze tijdig van nieuwe bewakings- en beveiligingssystemen kunnen worden voorzien.

Daarnaast hebben zich enkele afwijkingen voorgedaan in de overige DMP-plichtige projecten op dit artikel. In onderstaand overzicht zijn alle projecten in realisatie met een financiële omvang van meer dan € 50,0 miljoen opgenomen. Gelet op het commercieel vertrouwelijke karakter van een aantal projecten wordt voor deze projecten slechts een indicatie gegeven van de bandbreedte van het projectbudget. De voortgang van deze projecten wordt in het DPO toegelicht. Deze wordt gelijktijdig met dit jaarverslag aan uw Kamer aangeboden.

Het restant van het verschil kan worden verklaard door een aantal kleinere, niet DMP-plichtige projecten.

Figuur 3

Instandhouding

Ten opzichte van de ontwerpbegroting is voor € 35,2 miljoen meer uitgegeven. Dit is grotendeels een gevolg van het toevoegen en realiseren van budget dat in 2023 niet tot realisatie is gekomen, het overhevelen van delta-exploitatie en het uitdelen van de prijsbijstelling tranche 2024.

Kennis en innovatie

Bekostiging

Ten opzichte van de ontwerpbegroting is voor € 86,4 miljoen minder uitgegeven op het budget voor de Bijdrage grote onderzoeksfaciliteiten. Onder de post Bijdrage grote onderzoeksfaciliteiten staat een deel van het budget voor Kort cyclische innovatie opgenomen a € 56,7 miljoen. Dit is gecorrigeerd met de Ontwerpbegroting van 2025.

Op het budget Bijdrage grote onderzoekfaciliteiten is per 31-12-2024 46% verplicht. Een knelpunt was beschikbaarheid van (project)capaciteit. De oorzaak hiervan is hoofdzakelijk gelegen in de beperkte capaciteit van de duurzaamheidsketen bij de Defensiestaf (DS) en diverse Defensieonderdelen (DO’n) in 2024. Deze capaciteit is in 2024 gegroeid maar was nog niet volledig operationeel in verband met vacatures en inwerkperiodes.

Op het budget voor Kort cyclische innovatie projecten is in 2024 90% verplicht en 25% gerealiseerd. Hoewel er aldus sprake is van onderrealisatie is er een hogere verplichtingenstand dan de streefwaarde van 70%. Een knelpunt is beschikbaarheid van projectcapaciteit. De oorzaak hiervan is gelegen in lange reorganisatietrajecten waardoor de instroom van benodigde personele capaciteit achterblijft.1

In de begrotingen en realisatie wordt voor alle activiteiten onder Kennis en Innovatie het instrument bekostiging gehanteerd. In de praktijk blijkt dat de innovatie bij Defensie uit twee stromen te bestaan, kennisontwikkeling en technologieontwikkeling, die beide ook verschillende volwassenheidsniveaus kennen. In het eerste stadium starten de activiteiten onder Bijdrage aan grote onderzoeksfaciliteiten, Technologieontwikkeling, Kennisgebruik en Kort Cyclische Innovatie veelal als bekostiging, maar later in het traject worden contracten afgesloten waarin prestaties zijn bepaald. Gedurende de looptijd van een activiteit wordt het instrument niet gewijzigd vanwege administratieve redenen. Alleen de bijdragen die worden verstrekt aan onderzoeks- of onderwijsinstellingen betreffen volledige bekostiging. Vanwege technische beperkingen is dit niet gepresenteerd in bovenstaande tabel. In 2025 zal worden nagegaan hoe een presentatie op de juiste instrumenten kan worden verwerkt in de financiële administratie van Defensie en IBOS.

Commissie Defensie Materieel Ontwikkeling (CODEMO)

De CODEMO-regeling (Commissie Defensie Materieel Ontwikkeling) is een instrument dat bedoeld is voor innovatieve defensie-specifieke productontwikkeling door met name het nationale MKB, dat Defensie in staat stelt om na succescolle afronding als launching customer op te treden. Defensie neemt, van goedgekeurde projectvoorstellen, maximaal 50 procent van de ontwikkelingskosten voor haar rekening. Eventuele opbrengsten voor Defensie, in de vorm van royalty’s over de verkoop van de ontwikkelde producten aan derden, worden beschikbaar gesteld voor de CODEMO-regeling. Ook zijn vanuit de oude CODEMA-regeling, de voorloper van de CODEMO-regeling, royalty’s toegevoegd aan het budget van € 10,0 miljoen waar in 2011 mee is gestart, resulterend in een totaal budget van € 13,3 miljoen. In totaal is sinds de start van de regeling  voor een bedrag van € 11,8 miljoen aan projectvoorstellen goedgekeurd, wat resulteert in een resterend budget van € 1,5 miljoen.

In 2024 zijn geen nieuwe projectvoorstellen ingediend. Er zijn in 2024 geen projecten formeel afgerond. Dit maakt dat eind 2024 zes projecten in uitvoering waren. In navolgende tabel staan de cumulatieve cijfers vanaf het begin van de regeling.

Over-/onderprogrammering

Defensie raamt in het begrotingsjaar meer investeringen dan het budget dat daarvoor beschikbaar is. Dit is de overprogrammering. Onzekerheden - denk bijvoorbeeld aan onvoorziene vertragingen en omstandigheden - kunnen de geraamde investeringen vertragen. Door meer investeringen te programmeren wordt zoveel als mogelijk getracht te voorkomen dat vertragingen bij individuele projecten leiden tot onderrealisatie van het beschikbare budget van de investeringsportfolio en de gehele begroting. Overprogrammering is zodoende een instrument dat bij kan dragen aan een tijdige en doelmatige implementatie van de investeringsbudgetten. Omdat niet meer uitgegevan kan worden dan het beschikbare budget, vindt op overprogrammering geen realisatie plaats. De geraamde overprogrammering wordt gedurende het jaar afgeboekt tot nul.

Als gevolg van de kasschuiven van budgetten uit 2023, zoals verwerkt in de eerste suppletoire begroting 2023, was in de ontwerpbegroting 2024 geen sprake van overprogrammering. Dit is met de eerste suppletoire begroting 2024 aangepast.

Ontvangsten

Door schenking van materieel aan Oekraïne is het portfolio van te verkopen materieel gereduceerd en wordt minder ontvangen (€ 12,0 miljoen). In 2024 zijn royalties begroot voor pantservoertuig Boxer (royalties en entrance fees door toetreding van landen tot het ontwikkelproject) maar deze zijn eerder al ontvangen en abusievelijk niet gecorrigeerd in de begrotingskaders.