Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het verwerven en instandhouden van het lucht materieel. In het Defensiematerieelverslag wordt aangegeven welke voornaamste activiteiten over het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden in relatie tot de doelstellingen van het onderliggende beleid. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase.

Verplichtingen

In 2024 is voor een bedrag van € 4.293,8 miljoen aan verplichtingen aangegaan. Dat is € 1.980,1 miljoen meer dan in 2023. Ten opzichte van de ontwerpbegroting is € 1.935,8 miljoen meer verplicht dan begroot. Het betreft een saldo van zowel verhogingen als verlagingen van de verplichtingen. In de eerste suppletoire begroting, de suppletoire Prinsjesdag begroting, de tweede suppletoire begroting en de slotwet is een uitgebreidere toelichting opgenomen.

De hogere realisatie van het verplichtingenbudget wordt voornamelijk verklaard door het naar voren halen van verplichtingen voor een aantal projecten zoals het onder verwerving genoemde project Vervanging Medium Utility Helikopters.

Uitgaven

Verwerving

Voorbereidingsfase

De projecten in voorbereiding zijn in het afgelopen jaar nader uitgewerkt en ter besluitvorming aangeboden. Hieruit volgt een actueel financieel ritme. Na de besluitvorming worden deze middelen overgeboekt naar de onderzoeks- of realisatiefase of naar een ander jaar. Het budget voor de voorbereidingsfase is in 2024 daarom met € 315,7 miljoen afgeboekt. Budget dat naar latere jaren is geschoven, is in die jaren opgeboekt.

De verlaging van het budget heeft in verschillende fasen gedurende 2024 plaatsgevonden. Dit is deels voortgekomen uit het overhevelen naar de realisatie- of onderzoeksfase bij diverse projecten zoals de Verbetering Zelfbeschermingssystemen Helikopters en de vervanging van de Medium Utility Helikopters.

Realisatiefase

In 2024 heeft Defensie op de realisatiefase lucht materieel € 1.442,0 miljoen gerealiseerd. Dat is een stijging van € 350,3 miljoen ten opzichte van 2023. Desondanks zijn de uitgaven in de realisatiefase € 373,0 miljoen lager dan begroot. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het doorschuiven van uitgaven naar latere jaren, welke hieronder worden toegelicht.

De grootste schuif van uitgaven (€ 68,5 miljoen) komt door vertragingen bij grote F-35-gerelateerde Infraprojecten en bij de oplevering van F-35-toestellen als gevolg van Technology Refresh-3 (TR-3) softwareproblematiek. Deze uitgaven zijn naar latere jaren geschoven met de eerste suppletoire begroting en de suppletoire Prinsjesdag begroting.

Als gevolg van het gewijzigde leverschema binnen de Foreign Military Sales (FMS) case is op het project Chinook Vervanging & Modernisering voor € 59,5 miljoen minder uitgegeven. Defensie maakt voor zowel de aanschaf als de instandhouding van verschillende wapensystemen gebruik van FMS. FMS is het programma van de Amerikaanse overheid voor de transfer van defensiegoederen, diensten en trainingen aan partnerlanden. Hierbij wordt de verplichting door Defensie direct afgesloten met de Amerikaanse overheid. FMS kent administratief een langere doorlooptijd na het aangaan van een verplichting dan een commercieel contract, waardoor verplichtingen langer openstaan.

Binnen het FMS-programma wordt niet voorgefinancierd door de Amerikaanse overheid, waardoor het voorschot bij een afgesloten FMS-case in eerste instantie oploopt. Binnen FMS-cases blijven voorschotten langer openstaan doordat de administratieve verwerking van de leveringen aan Amerikaanse zijde vaak achterloopt op de fysieke leveringen.

Bij het project Vervanging tactische luchttransportcapaciteit (commercieel vertrouwelijk) heeft een verschuiving naar 2025 plaatsgevonden. De voorschotbetaling is verschoven door de vertraging in de contractvorming als gevolg van de toevoeging van een partnerland.

Terwijl er op sommige projecten uitgaven zijn doorgeschoven, heeft Defensie op een aantal projecten meer geld uitgegeven dan was voorzien in de begroting. Het betreft onder andere het naar voren halen van betalingen uit latere jaren voor de commercieel vertrouwelijke projecten Vervanging Medium Utility Helikopters en Uitbreiden en versterken MQ-9 Reaper capaciteit.

Daarnaast hebben zich enkele afwijken voorgedaan in de overige DMP-plichtige projecten op dit artikel. In onderstaand overzicht zijn alle projecten in realisatie met een financiële omvang van meer dan € 50,0 miljoen opgenomen. Gelet op het commercieel vertrouwelijke karakter een aantal project wordt voor deze projecten slechts een indicatie gegeven van de bandbreedte van het projectbudget. De voortgang van deze projecten wordt in het DPO toegelicht. Deze wordt gelijktijdig met dit jaarverslag aan uw Kamer aangeboden.

Het restant van het verschil kan worden verklaard door een aantal kleinere, niet DMP-plichtige projecten.

Figuur 6

Instandhouding

Instandhouding Materieel

Instandhouding Materieel omvat de ramingen voor de uitgaven die nodig zijn om het materieel en de operationele (wapen-)systemen in goede staat te houden en gereed te maken voor gebruik. De uitgaven binnen dit artikel zijn hoofdzakelijk toe te schrijven aan het Logistiek Centrum in Woensdrecht (LCW).

In 2024 is het instandhoudingsbudget van de Luchtmacht met € 153,9 miljoen toegenomen ten opzichte van 2023. Aanvullend budget voor nieuwe en vernieuwde wapensystemen lag met name ten grondslag aan deze groei (€ 94,4 miljoen). Hiervan is € 66,4 miljoen meer gerealiseerd dan begroot in de Ontwerpbegroting 2024. Het grootste deel van deze overrealisatie heeft plaatsgevonden als gevolg van vervangingsaankopen van geschonken materieel aan Oekraïne (€ 32,4 miljoen) en instandhouding van F-16’s (€ 15 miljoen).

Door de grote groei aan budget, het feit dat leveranciers moeite hebben met het halen van de gewenste levertijden als gevolg van wereldwijde vraag en door capaciteitsgebrek als gevolg van ondervulling bij de Luchtmacht, is een deel van het instandhoudingsbudget van 2024 naar 2025 geboekt (€ 44,0 miljoen). Zodoende blijven de budgetten vanuit het principe van financiële duurzaamheid en Life Cycle Costing beschikbaar voor de wapensystemen.

Ontvangsten

De luchtmacht heeft in 2024 € 10,2 miljoen meer ontvangen als gevolg van twee oorzaken. Het meerendeel wordt veroorzaakt door de recoupment F-35. Daarnaast is er voor het samenwerkingsverband dat is aangegaan voor de F-35 APU testcel budget ontvangen.