Voorkomen dat burgers (opnieuw) dader of slachtoffer worden van criminaliteit, volwassenen en kinderen beschermen die vanwege de kwetsbare positie waarin zij verkeren bedreigd of verleid worden door (herhaalde) criminaliteit of die bedreigd worden in hun ontwikkeling en bewerkstelligen dat met een straf genoegdoening wordt geboden aan het slachtoffer en aan de samenleving als geheel.

Het borgen van de veiligheid door de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties, het bevorderen van het nemen van preventieve maatregelen door burgers en bedrijven, het versterken van de positie van slachtoffers, het beschermen van jeugdigen die in hun ontwikkeling worden bedreigd in de opvoed- en leefsituatie en het realiseren van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit en geweld in huiselijke kring.

De minister van Justitie en Veiligheid heeft een regisserende rol ten aanzien van de brede aanpak van ondermijning. Het programma Preventie met Gezag maakt daar onderdeel van uit. Het Landelijk kwaliteitskader effectieve jeugdinterventies is voor de inzet van de middelen Preventie met Gezag niet vrijblijvend. De minister heeft een samenwerkingsrelatie met de gemeenten, brancheorganisaties en andere publieke en private partners, bijvoorbeeld met de politie, het OM, de reclassering en uit het onderwijs en de zorg, betreffende de aanpak van High Impact Crimes (HIC). Sturing geschiedt door middel van regelgeving en kaderstelling.

De Staatssecretaris Rechtsbescherming heeft verantwoordelijkheden ten aanzien van preventie, slachtofferzorg en jeugdbescherming.

Met betrekking tot slachtofferbeleid draagt de Staatssecretaris Rechtsbe­ scherming beleidsverantwoordelijkheid voor de zorg – in brede zin – aan slachtoffers en nabestaanden die getroffen zijn door een strafbaar feit en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het slachtofferbeleid. Ook heeft hij een financierende rol op het gebied van slachtofferzorg.

Met onderstaande activiteiten is verder gewerkt aan het behalen van de algemene doelstellingen op de gebieden van preventie, genoegdoening en beschermen.

Voorkomen

In het programma Preventie met Gezag (PmG) is de samenwerking uitgebreid, naast de 27 gemeenten, met nog eens 20 gemeenten in hun domein overstijgende, gebiedsgerichte aanpak van (georganiseerde en ondermijnende) jeugdcriminaliteit. Het programma  versterkt beschermende factoren en verlaagt risicofactoren op de thema’s onderwijs, werk en inkomen, persoonlijke en psychologische ontwikkeling. Hiertoe wisselden gemeenten en partners kennis en ervaringen uit. Wij faciliteerden kennisopbouw, innovatie en leren. Samen met partners gaven we de PmG-monitor verder vorm voor beter inzicht in de aanpak van jonge aanwas, doorgroeiers en de harde kern van de (georganiseerde) misdaad. Ook startten we een onderzoek naar de modus operandi van online ronselaars. 

Om ervoor te zorgen dat personen met verward gedrag passende zorg en ondersteuning krijgen is ook in 2024 ingezet op samenwerking tussen de zorg-, sociale en veiligheidsdomeinen. Naar aanleiding van de Parlementaire Verkenning Verward/ onbegrepen gedrag en veiligheid, zetten de departementen JenV, VWS, VRO, BZK en SZW in op een integrale en brede aanpak van personen met verward en onbegrepen gedrag. En 22 veiligheidsregio’s organiseerden een werkconferentie over hoe om te gaan met personen met verward of onbegrepen gedrag.

Genoegdoening

In de executieketen is aandacht besteed aan de capaciteitsdruk die zich in 2024 heeft doorgezet, door te weinig personeel en te weinig cellen, evenals een stijgende bezetting en noodzakelijke renovaties. De Tweede kamer is met kwartaalrapportages op de hoogte gehouden van maatregelen en recente ontwikkelingen.

Ten behoeve van betere re-integratie van gedetineerden ontwierpen we in 2024 een aangepast Detentie & Re-integratie proces. Ook zijn stappen gezet als het gaat om basisvoorwaarden zoals onderdak, zorg, schulden, werk/inkomen, ID-bewijs en sociaal netwerk. Samen met partners is onderzocht of de zorgverzekering tijdens detentie automatisch kan worden opgeschort, en welke knelpunten in de schuldhulpverlening aan gedetineerden kunnen worden aangepakt.

Beschermen

Vanwege de urgente werkdrukproblematiek bij de gecertificeerde instellingen (GI's) voor jeugdbescherming heeft het Rijk € 10 mln. extra per jaar beschikbaar gesteld aan de GI's in de jaren 2022 tot en met 2025 ten behoeve van werkdrukverlaging. Daarbij heeft het kabinet structureel € 50 mln. beschikbaar gesteld voor jeugdbescherming. De workload van jeugdbeschermers is geleidelijk gedaald tot de gewenste workload. en er is een wetsvoorstel met betrekking tot betere rechtsbescherming van kinderen en gezinnen in procedure gebracht.

De werkzaamheden voor de regeling tegemoetkoming voor slachtoffers jeugdzorg door SGM hebben zich in 2024 beperkt tot het afhandelen van bezwaar en beroep.

Verplichtingen

Het verschil van € 157 mln. wordt voor een bedrag van € 135 mln. bij de uitgaven toegelicht. Het overige verschil van € 22 mln. wordt veroorzaakt doordat er meerjarige verplichtingen zijn aangegaan en dat er in een aantal gevallen het komende jaar meer kasbudget beschikbaar is dan verplichtingenbudget in 2024.

34.1 Apparaatsuitgaven Raad voor de Kinderbescherming

De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) heeft de taak om kinderen te beschermen indien de ontwikkeling van het kind in gevaar komt. De RvdK heeft een taak op terrein van bescherming, gezag en omgang, straf en adoptie. De meerjarige productie van de Raad voor de Kinderbescherming is weergegeven in onderstaande tabel.

In 2024 heeft de RvdK via suppletoire begrotingen aanvullende middelen ontvangen, waaronder loon- en prijsbijstelling. Hiermee zijn de stijgende personele kosten (€ 16 mln.) als gevolg van de CAO Rijk 2024 opgevangen. De inhuurkosten vielen € 3,9 mln. hoger uit dan geraamd, mede door de indexering van tarieven en de extra inzet van specialistische expertise. Daarnaast zijn de materiële kosten gestegen (€ 7,9 mln.), onder andere door algemene prijsontwikkelingen. Binnen deze post zijn tevens de doorbelaste uitgaven van diverse ondersteunende diensten (SSO’s) opgenomen, die zijn toegenomen als gevolg van de CAO Rijk.

34.2 Preventieve maatregelen

Bijdrage aan agentschappen

Dienst Justis

De uitvoeringskosten en de ontvangen leges worden vanaf 2023 separaat verantwoord op dit begrotingsartikel. Voor de uitvoeringskosten ontvangt Justis een kostendekkende bijdrage van de opdrachtgever. Het verschil van € 3,6 mln. ontstaat met name door het toekennen van budget aan Justis voor het uitvoeren van de regeling kostenloze naamswijziging voor nazaten van tot slaaf gemaakten en Wet Introductie Gecombineerde Geslachtsnaam (WIGg) (€ 1,3 mln.) en het toekennen van loon- en prijsbijstelling (€ 1,9 mln.).

Een uitgebreidere toelichting is te vinden in de agentschapsparagraaf van de Dienst Justis.

Bijdrage aan medeoverheden

Aanpak criminaliteitsfenomenen

Er wordt ingezet op het voorkomen van jeugdcriminaliteit. Dit wordt vorm gegeven door in te zetten op een domeinoverstijgende en gebiedsgerichte preventieve aanpak van jeugdcriminaliteit o.a. met een integrale aanpak met inzet van kansrijke en bewezen effectieve interventies en door versterking van justitiële functies in en ten behoeve van de wijk. Een geselecteerd aantal gemeenten zet zich in om deze aanpak neer te zetten in hun meest kwetsbare wijken. Met de aanvullende aanpak kan de brede aanpak meer flexibel, ook in andere gebieden en gemeenten worden ingezet. Samenwerken met private en publieke partners staat hierbij centraal. Het verschil van € 11,8 mln. wordt voornamelijk verklaard door bijdragen aan deze justitiële partners (€ 4,2 mln.), ramingsbijstelling (€ 2,5 mln.) en loon- prijsbijstelling (€ 1,9 mln.). Het restant komt voort uit de gewijzigde regelingen voor de specifieke uitkering (SPUK) die volgens het hoofdlijnenakkoord moet worden omgezet in een fondsuitkering.

34.3 Tenuitvoerlegging strafrechtelijke sancties

Bijdragen agentschappen

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)

Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage van ca. € 111 mln. bij het gevangeniswezen is het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op middelen ten behoeve van loon- en prijsbijstelling (€ 103,3 mln.), een mutatie in de bijdrage samenhangend met toegenomen capaciteitsbehoefte voor onder andere plaatsen op de terroristenafdeling en de afdelingen Intensief Toezicht (AIT) (€ 5,1 mln.) en een afrekening ten aanzien van meer gerealiseerde capaciteitsplekken extramurale capaciteit in 2023 (ca. € 5 mln.) In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage van ca. € 42 mln. bij forensische zorg is eveneens het saldo van verschillende mutaties, waarvan de belangrijkste betrekking hebben op loon- en prijsbijstelling (ca € 81,8 mln.), capacitaire ontwikkelingen (PMJ, € -43 mln.) en een mutatie ten behoeve van het tijdelijk loket patiëntgebonden coördinatiekosten (ca. € 2 mln.). In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB)

Het CJIB is het inning- en incassogezicht van de overheid en vervult een centrale rol bij de afhandeling van strafrechtelijke beslissingen. Daarnaast coördineert en informeert het CJIB binnen de executieketen. Hiermee levert het CJIB een belangrijke bijdrage aan het gezag van de overheid. In de agentschapsparagraaf van het CJIB is nadere informatie, zoals de productie gegevens, opgenomen.

De bijdrage aan CJIB is ten opzichte van de begroting bij suppletoire begrotingswetten verhoogd met € 36,2 mln. Dit betreft met name de verhoging vanwege loon- en prijsbijstelling (€ 12,2 mln.). Daarnaast waren er verhogingen vanwege uitvoering wet S&B (€ 6,2 mln.), uitvoering projecten duurzaam digitaal stelsel (€ 4,7 mln.) en diverse kleinere posten.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Reclasseringsorganisaties

De reclasseringsorganisaties kennen vier hoofdproductgroepen: adviezen, toezicht, werkstraffen en elektronische monitoring. De geraamde productie voor 2024 van de vier productgroepen van de drie reclasseringsorganisaties is weergegeven in onderstaande tabel.

De hogere prijs per eenheid product is het gevolg van de toegepaste compensatie voor de loon- en prijsbijstelling.

De meeruitgaven op de artikelen voor de 3RO van € 17 mln. bestaan onder meer uit de vergoeding voor de uitgekeerde loon- en prijsbijstelling (€ 15,6 mln.), vanuit de ondermijningsaanpak toevoeging van middelen voor reclasseren in de PI (€ 4,2 mln.) en toevoeging van € 3,6 mln. voor reclasseringsinzet voor gemeenten in het kader van preventie met gezag. Daarnaast waren er minder uitgaven als gevolg van doorschuif van een bedrag van € 7 mln. naar 2025 voor vervanging van het primair processysteem.

Opdrachten

Intra- en extramurale sanctie uitvoering

Onder dit artikel vallen opdrachten op het terrein van forensische zorg, intra- en extramurale sanctie uitvoering, verbetering van tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen en terugdringen van recidive. In zijn totaliteit waren de uitgaven op dit artikel € 35,5 mln. lager dan ten tijde van het opstellen van de begroting was geraamd. Hiervan is bij de eerste suppletoire begroting € 30,7 mln. overgeboekt naar de uitvoering. Het overige wordt grotendeels veroorzaakt door de WetSenB en de PJ-rapporteurs. De voortgang van de implementatie van de WetSenB is afhankelijk van uitvoeringstoetsen en daaropvolgende beleidskeuzes. Het is daardoor lastig om bij het opstellen van de begroting in te schatten hoeveel uitgegeven gaat worden. Voor de PJ rapporteurs is een bedrag van circa € 3 mln. begroot aangezien de verwachting was dat de besluitvorming over nieuwe tarieven en aantal declarabele uren in 2024 afgerond zou zijn. Omdat de besluitvorming over dit onderwerp nog niet afgerond is hebben deze kosten zich niet voorgedaan in 2024.

34.4 Slachtofferzorg

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven

De commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven krijgt jaarlijks een bijdrage vanuit het Ministerie voor de bureaukosten.Deze bureaukosten zijn toegenomen over de jaren heen. Dit heeft voornamelijk te maken met de inzet van extra FTE, uitloop van projecten en de stijgingen van de lonen/prijzen. De budgetten vallen hierdoor ook hoger uit.

Slachtofferhulp Nederland (SHN)

Slachtofferhulp Nederland biedt gratis juridische, praktische en emotionele ondersteuning aan slachtoffers, getuigen of nabestaanden na een misdrijf, verkeersongeluk of calamiteit. Het verschil van € 5,9 mln. wordt veroorzaakt door ontvangen loon- en prijsbijstelling van € 2,8 mln. en toegekende projectsubsidies toegevoegd vanuit bestaande beleidsbudgetten.

Opdrachten

Slachtofferzorg

Het verschil van € 32,7 mln. betreft een toekenning aan DJI voor het onderdeel verschijningsplicht verdachten als gevolg van de Wet Uitbreiding Slachtofferrechten (€ 2,6 mln.). Voor het programma Informeren en Raadplegen van Slachtoffers in de tenuitvoer­leggingsfase is er een bedrag van € 3,2 mln. toegekend aan onder meer het CJIB. Voor de voorbereidingen voor de implementatie van het Amendement Van Wijngaarden met betrekking tot de privacy van slacht­offers in het strafrechtsdossier is er projectsubsidie toegekend aan onder meer Slachtoffer Hulp Nederland (SHN) voor € 1,7 mln. Dit is door middel van overboekingen aan andere begrotingsartikelen gedaan. Voor € 21,9 mln. is er een andere bestemming binnen de begroting gevonden voor actuele problematiek.

Tegemoetkomingen Schadefonds Geweldsmisdrijven

Onder deze post zijn de financiële uitkeringen verantwoord voor slachtoffers die een opzettelijk geweldsmisdrijf hebben meegemaakt en hierdoor ernstig psychisch of fysiek letsel hebben opgelopen, nabestaanden van slachtoffers van een geweldsmisdrijf of dood door schulddelict en naasten van slacht­ offers die door een geweldsmisdrijf ernstige en blijvende lichamelijk of psychisch letsel hebben opgelopen en deze schade niet op andere wijze vergoed krijgen. Deze tegemoetkomingen zijn verstrekt via het Schadefonds Geweldsmisdrijven.

Voorschotregeling en schadevergoedingsmaatregel

Indien de rechter een schadevergoedingsmaatregel oplegt is de voorschot­ regeling van toepassing op zowel misdrijven als overtredingen. De voorschotregeling houdt in dat als de dader binnen acht maanden na onherroepelijk worden van een vonnis niet (volledig) aan zijn betalingsverplichting jegens het slachtoffer heeft voldaan, de Staat het resterende bedrag uitkeert aan het slachtoffer. Het voorschot is gemaximeerd tot € 5000,-- maar ongemaximeerd voor slachtoffers van een gewelds- of zedenmisdrijf. De Staat zet vervolgens de inning op de dader voort. Als blijkt dat de vordering op de dader oninbaar is, komt het restant voor rekening van JenV.

34.5 Veiligheid Jeugd

Bijdragen Agentschappen

DJI-Jeugd

DJI zorgt voor de tenuitvoerlegging van straffen en vrijheidsbenemende maatregelen die na een beslissing van een rechter zijn opgelegd. Voor jeugdigen vindt deze tenuitvoerlegging plaats in een justitiële jeugdin­ richting (JJI) of een Kleinschalige voorziening justitiële jeugd (KVJJ).

Het verschil tussen de begrote en gerealiseerde bijdrage (€ 22,6 mln.) wordt voornamelijk verklaard door loon- en prijsbijstelling (€ 13,8 mln.) en een terugontvangen bijdrage van het Ministerie van OCW (ca. € 8,5 mln.). Dit laatste in verband met de sluiting van aan Justitiële Jeugdinrichtingen verbonden scholen, als gevolg van de reductie van de direct inzetbare capaciteit. In de agentschapsparagraaf van DJI worden de capacitaire en financiële gevolgen verder toegelicht.

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage (LBIO)

Het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage verricht in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wettelijke taken op het gebied van onderhoudsbijdragen (inning kinder- en partneralimentatie en inning inter­ nationale alimentatie).

De productiegegevens van het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage zijn volgend aan de instroom zoals die op het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdrage afkomt. Er is sprake van een licht dalende trend.

Bijdrage medeoverheden

BES Voogdijraad

De BES Voogdijraad heeft civielrechtelijke en strafrechtelijke taken (onderzoeks- en adviestaken en rekestrerende taken en coördinatie bij strafzaken) die zij uitvoert in Caribisch Nederland, namelijk op Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Overige bijdragen medeoverheden

De onderuitputting houdt met name verband met het feit dat diverse bestedingen niet zijn verricht als bijdrage aan medeoverheden, maar als subsidie. Dit was met name het geval op het gebied van rechtsbescherming en de uithuisplaatsingen kinderopvangtoeslagaffaire (UHP KOT).

Subsidies

Jeugdbescherming en jeugdsancties

Naar aanleiding van een bestuurlijk akkoord tussen het Rijk en de VNG over een landelijk tarief voor de jeugdbescherming en de jeugdreclassering, is € 30 mln. overgeheveld naar het Gemeentefonds. Dit als onderdeel van de € 50 mln. die het kabinet bij Voorjaarsnota 2023 structureel beschikbaar heeft gesteld voor de jeugdbescherming. Op het gebied van rechtsbescherming en jeugdreclassering is € 7,3 mln. minder uitgegeven dan begroot in verband met de tijd benodigd voor beleids- en methodiekontwikkeling op deze terreinen. Voor UHP KOT was in de begroting nog geen rekening gehouden met een bijdrage van het ministerie van Financiën en een overheveling uit 2023, beide toegekend bij Voorjaarsnota 2024. In verband hiermee is € 5,8 mln. meer uitgegeven dan begroot. Het saldo betreft daarnaast een aantal kleine verschillen tussen begroting en realisatie, en een herverdeling van de budgetten binnen het artikelonderdeel 34.5.

Opdrachten

Jeugdbescherming en jeugdsancties

Vanuit de € 50 mln voor jeugdbescherming is een bijdrage van € 10 mln. overgeheveld naar de RvdK voor verdere verlaging van de wachtlijsten, kortere doorlooptijden en andere vormen van kwaliteitsverbetering. Er is € 1,1 mln. overgeheveld naar het CJIB ten behoeve van de ontwikkeling van een systeem waarmee de politie in staat is om te handhaven op opgelegde contact- en locatieverboden. Er is minder uitgegeven aan opdrachten ten opzichte van de begroting op het gebied van familierecht, onder andere door vertraging van de wetstrajecten rondom draagmoederschap en omgang grootouders. Het saldo betreft daarnaast een aantal kleine verschillen tussen begroting en realisatie, en een herverdeling van de budgetten binnen het artikelonderdeel 34.5.

Ontvangsten

De belangrijkste structurele ontvangsten op dit artikel betreffen de ontvangen administratiekostenvergoedingen (voornamelijk op verkeersboetes). Met ingang van 2023 worden ook de ontvangen leges van de producten van de Dienst Justis op dit begrotingsartikel verantwoord. Dit zijn met name ontvangen leges n.a.v. aangevraagde en verstrekte Verklaringen Omtrent het Gedrag (VOG).

Het verschil tussen de oorspronkelijke begroting en de realisatie van per saldo € 107 mln. is voornamelijk het gevolg van incidentele ontvangsten n.a.v. lagere vaststellingen van bijdragen over 2023 (€ 78,7 mln. van DJI), een ramingsbijstelling van € 11,9 mln. op het terrein van Justis voor de legesontvangsten 2023, hogere legesopbrengsten van Justis van € 6 mln. ontvangen en doorgestorte boetes vanuit de Kansspelautoriteit (€ 7 mln.) en een lagere opbrengst aan administratiekosten CJIB (-€ 1,9 mln.), als gevolg van minder boetes dan geraamd.