Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling door het voorkomen en terugdringen van gewelddadig conflict en het bevorderen van rechtsstaatontwikkeling, vredesopbouw en legitieme staatsstructuren. Tevens het bevorderen van migratiesamenwerking, het verbeteren van de perspectieven van vluchtelingen en gastgemeenschappen (met focus op onderwijs en werk) en het verlenen van noodhulp ter leniging van humanitaire nood wereldwijd.

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• – Programma’s en partners op het terrein van veiligheid & rechtsorde, gericht op het aanpakken van de grondoorzaken van conflict, waaronder conflictpreventie, veiligheid van mensen, rechtsstaatontwikkeling, vredesopbouw, conflictbemiddeling en inclusief bestuur met nadruk op de focus regio’s (Sahel, MENA, Hoorn van Afrika en de Grote Meren regio). Voor een deel worden deze gefinancierd uit het geïntegreerde Budget Internationale Veiligheid (Defensiebegroting) en het Stabiliteitsfonds (BZ-begroting), waarmee het geïntegreerde karakter van de inzet van diplomatieke, civiele en/of militaire activiteiten wordt geborgd.

• – Humanitaire hulpverlening door gespecialiseerde VN-organisaties, het Internationale en Nederlandse Rode Kruis, en Nederlandse NGO’s (Dutch Relief Alliance).

• – Programma’s gericht op de ontwikkeling van een effectiever en efficiënter humanitair systeem, o.a. gericht op innovatie, data-ontwikkeling, psychosociale zorg en naleving van oorlogsrecht.

• – Programma’s gericht op duurzame opvang en bescherming van vluchte­lingen in de regio.

• – Het ondersteunen van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, door financiering van activiteiten die belangrijk zijn voor betrokken ontwikkelingslanden en die bijdragen aan betere migratiesamenwerking, betere bescherming en perspectieven voor vluchtelingen en gastgemeenschappen, tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten en bestrijding van mensen­ smokkel/handel en het bevorderen van vrijwillige terugkeer en herinte­gratie.

Stimuleren

• – Programma’s gericht op Veiligheid en Rechtsorde in landen waarin zich actuele crises voordoen, met name in landen in de Sahel, MENA, Hoorn van Afrika en in de Grote Meren regio. Onder deze programma’s valt ook grote inzet op fysieke veiligheid van burgers via humanitair ontmijnen en clustermunitie programma’s.

• – De nadruk ligt daarbij steeds meer op het bereiken van resultaten onder Sustainable Development Goal 16, wat zich specifiek richt op vrede, justitie en sterke (inclusieve) instellingen, als leidraad voor de Nederlandse inzet.

• – Innovatie richt zich vooral op een nog grotere synergie bereiken tussen de verschillende thema’s en programma’s binnen deze landen op het terrein van veiligheid en rechtsorde. Bijvoorbeeld door een samenwerking te stimuleren tussen verschillende Nederlandse partners die actief zijn op lokaal bestuur en politieke partijenversterking, waarbij ook speciale aandacht wordt gegeven aan jongeren.

• – Innovatie en hervorming bij noodhulporganisaties om efficiënter en effectiever te werken en om de onderlinge coördinatie te versterken.

• – Vergroten van paraatheid voor tijdige en effectieve rampenrespons.

• – Betrekken van kwetsbare groepen in humanitaire situaties bij beleid en uitvoering en het tegengaan van seksueel geweld.

• – De positieve bijdrage van migratie aan ontwikkeling bevorderen en de negatieve effecten tegengaan door tegengaan van uitbuiting en mishandeling van migranten en bestrijding van mensensmokkel/handel, en het bevorderen van vrijwillige terugkeer en herintegratie.

• – Realisatie van brede partnerschappen op migratieterrein met prioritaire herkomst-, transit- en opvanglanden, waar zowel betrokken landen, NL/ EU als vluchtelingen/migranten baat bij hebben.

• – Versterking opvang en bescherming van vluchtelingen in de regio, door inzet op betere bescherming en een sterkere rechtspositie voor vluchtelingen (inclusief toegang tot werk), meer en betere voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg, water etc.) en het stimuleren van economische ontwikkeling en banengroei, zodat vluchtelingen en gastgemeenschappen betere perspectieven en dienstverlening krijgen. Toegang tot werk en onderwijs vormen hierbij speerpunten. Speciale aandacht gaat uit naar vrouwen en jongeren.

Regisseren

• – Handhaving en bevordering van internationaal humanitair recht en humanitaire principes en vergroten van effectiviteit van humanitaire hulpverlening door onder andere innovatie. Nederland blijft tevens aandringen op het nakomen en stimuleren van afspraken gemaakt in de Grand Bargain en tijdens de World Humanitarian Summit in 2016.

• – Samenwerking met actoren zoals de VN, het Rode Kruis en NGO’s voor een effectievere noodhulpverlening, en met de Europese Commissie Office for Humanitarian Aid Department (ECHO) en EU-lidstaten.

• – Betere samenwerking op veiligheid & rechtsorde tussen VN organisaties onderling en met de Internationale Financiële Instellingen, waaronder tussen UNDP (team rechtsstaatsontwikkeling) en VN-DPO en via de strategische dialoog van het VN Peacebuilding Fund.

• – Meer interne cohesie tussen EU-lidstaten en -instellingen, met name de Europese Commissie en EDEO, op crisisbeheersing en conflictpre­ventie, onder meer via het ‘Comprehensie Approach Action Plan’, het ‘EU wide Security Sector Reform framework’ en de ‘Joint Communication on Capacity Building in support of security and development’ waarbij Nederland eigen ‘best practices’ inbrengt.

• – Bevordering van aandacht voor conflictpreventie en een inclusieve en mensgerichte benadering van vredesopbouw o.a. via de New Agenda for Peace van de VN.

• – Nederland leidt en coördineert namens de EU en de EU-lidstaten de uitrol van het EU-programma om vluchtelingenopvang in de Hoorn van Afrika te versterken. Dit heeft als doel een betere bescherming van vluchtelingen (speciale aandacht voor vrouwen en meisjes), betere perspectieven voor gastgemeenschappen en vluchtelingen, inclusief meer mogelijkheden om buiten de vluchtelingenkampen te wonen, werken en onderwijs te volgen.

Humanitaire hulp

De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 4.1 (Humanitaire hulp) valt ten opzichte van de vastgestelde begroting EUR 74,2 miljoen hoger uit. Om burgers in Soedan, Gaza, Libanon en Oekraïne te voorzien van noodhulp werden additionele middelen verstrekt aan het International Committee of the Red Cross (ICRC) (EUR 3 miljoen voor Gaza, EUR 15,5 miljoen voor Oekraïne), UNICEF (EUR 3 miljoen Gaza), WHO (EUR 3 miljoen Gaza), WFP (EUR 10 miljoen Soedan), Dutch Relief Alliance (EUR 4 miljoen Libanon) en is bijgedragen aan de air drops boven Gaza.

Tevens is EUR 10 miljoen ingezet voor een aanvullende bijdrage aan het Central Emergency Response Fund (CERF) van de Verenigde Naties (VN), waarmee VN-organisaties snel kunnen inspringen op acute noden (in 2024 onder meer in Soedan, Tsjaad, Libanon en Syrië). Tevens is EUR 7 miljoen overgeheveld naar het Stabiliteitsfonds op de begroting van Buitenlandse Zaken (artikel 2.4) ten behoeve van de ondersteuning van de VN-gezant voor wederopbouw voor Gaza, een bijdrage aan scanners en een project gericht op vredesopbouw. Daarnaast is EUR 1,5 miljoen overgeheveld naar artikel 2.2 Water omwille van het RVO-programma Dutch Disaster Risk Reduction & Surge Support (DRRS).

Het restant is ingezet om een deel van de geplande bijdragen voor 2025 aan landenspecifieke fondsen van de VN (Country Based Pooled Funds) en aan CERF reeds in 2024 te doen.

Veiligheid en rechtsstaatbescherming

Het ontwikkelde en uitgevoerde beleid is grotendeels uitgevoerd conform de begroting. Het aantal mensen dat toegang heeft gekregen tot recht is toegenomen tot boven de streefwaarde, onder meer door het toegenomen gebruik van e-justice-mechanismen. Het aantal vierkante meter met mijnen vervuild land dat is opgeschoond, is lager dan verwacht omdat er in 2023 geen bijdrage is geleverd aan UN Mine Action Service (UNMAS). Ondanks de soms zeer moeilijke omstandigheden kon in de meeste fragiele landen conform de planning worden gewerkt. Alleen in Niger zijn bepaalde activiteiten uitgesteld vanwege ontwikkelingen ter plaatse. Daar staat tegenover dat in Soedan beperkte programmering weer mogelijk was, onder meer op het terrein van democratisering en conflictbemiddeling.

Verplichtingen

De verplichtingenrealisatie op artikel 4 Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling valt ten opzichte van de begroting EUR 179 miljoen hoger uit. In de Eerste suppletoire begroting (Kamerstuk 36 550- XVII, nr. 2) is een stijging van EUR 531,6 miljoen toegelicht vanwege het aangaan van verplichtingen voor het Prospects-programma, de subsidietender Contributing to Peaceful and Safe Societies en de subsidietender Migration and Displacement gezien de verschuiving van het moment van toekennen van 2023 naar 2024. Een aanvullende stijging van EUR 15 miljoen is toegelicht in de Suppletoire begroting September (Kamerstuk 36 613 XVII, nr. 2), samenhangend met een bijdrage voor humanitaire hulp in Oekraïne. In de Tweede suppletoire begroting (Kamerstuk 36 625 XVII, nr. 2) is vervolgens een verlaging toegelicht van EUR 152 miljoen doordat er als gevolg van de bezuinigingen in 2025 en verder minder verplichtingen worden aangegaan, met name voor Opvang in de regio en Migratie en Veiligheid en Rechtsstaatontwikkeling. Het verplichtingenbudget is uiteindelijk EUR 215 miljoen lager uitgevallen dan voorzien in de Tweede suppletoire begroting. Dit komt doordat de eerder ingeboekte verlaging als gevolg van de bezuinigingen in 2025 en verder minder verplichtingen worden aangegaan te laag was ingeschat. Er is uiteindelijk meer terughoudendheid betracht.

Uitgaven

De uitgaven op beleidsartikel 4 Vrede, Veiligheid en Duurzame ontwikkeling zijn ten opzichte van de vastgestelde begroting hoger uitgevallen. Dit heeft te maken met verschillende mutaties die lopende het jaar hebben plaatsgevonden en waarover het parlement is geïnformeerd middels de Eerste suppletoire begroting (Kamerstuk 36 550- XVII, nr. 2), de Suppletoire begroting September (Kamerstuk 36 613 XVII, nr. 2), de Tweede suppletoire begroting (Kamerstuk 36 625 XVII, nr. 2) en de Decemberbrief BHO (Kamerstuk 36 600-XVII, nr. 53).

Artikelonderdeel 4.1

De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 4.1 Humanitaire hulp valt ten opzichte van de vastgestelde begroting EUR 74,2 miljoen hoger uit. Een initiële toename van EUR 44 miljoen in verband met acute crises wereldwijd (o.a. Gaza en Soedan) is toegelicht in de Eerste suppletoire begroting. Een aanvullende stijging van EUR 15 miljoen is toegelicht in de Suppletoire begroting september, vanwege een bijdrage aan ICRC voor humanitaire hulp in Oekraïne. Tot slot is een stijging van EUR 15,7 miljoen toegelicht in de Tweede suppletoire begroting. Deze stijging hangt samen met bijdragen aan landenspecifieke fondsen van de VN (Country Based Pooled Funds) en CERF die al in 2024 werden gedaan vanwege een meevaller door de aangepaste raming voor de asieluitgaven.