Base description which applies to whole site

Artikel 32. Rechtspleging en rechtsbijstand

Realisatie begrotingsuitgaven Veiligheid en Justitie € 12.383 miljoen art. 32 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding 12,5%

Realisatie begrotingsuitgaven Veiligheid en Justitie € 12.383 miljoen art. 32 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding 12,5%

Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Rol en verantwoordelijkheid

De stelselverantwoordelijkheid van de Minister van Veiligheid en Justitie strekt zich voornamelijk uit tot het scheppen van optimale voorwaarden voor het in stand houden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging.

Voor de rechtspleging (met inachtneming van de onafhankelijke positie van de rechter en de zelfstandige positie van de Raad voor de rechtspraak) kent de Minister van Veiligheid en Justitie een financierende rol. De Minister houdt beheersmatig toezicht en treedt op als werkgever voor de rechterlijke macht.

Voor de rechtspleging en de Raad voor Rechtsbijstand, het Bureau Financieel Toezicht (BFT, bron: Wet op het notarisambt) en het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv, bron: Wet beëdigde tolken en vertalers) heeft de Minister een met name financierende rol. De uitvoering van het beleid is overgedragen aan zelfstandige taakorganisaties. Hij draagt voorts zorgt voor het wettelijk kader waar binnen tolken, vertalers, deskundigen en andere zelfstandige professionals binnen het justitiële domein zoals, advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders opereren.

Voor alternatieve geschillenbeslechting en schuldsanering heeft de Minister van Veiligheid en Justitie een stimulerende rol. De Minister van Veiligheid en Justitie is ten aanzien van de schuldsanering verantwoordelijk voor het wettelijke traject van de schuldsaneringsregeling, de faillissementsrechters en de bewindvoerders (bron: Wet op de schuldsanering natuurlijke personen).

Meetbare gegevens

De bevoegdheid van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is beperkt. Ook geldt dat normen voor een adequaat rechtsbestel zich niet in indicatoren laten vatten die in een oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen. Met behulp van monitoren, trendrapportages, beleidsdoorlichtingen en beleidsevaluaties wordt op kwantitatieve, maar ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de effecten van het beleid om de toegang tot de rechtspleging te bevorderen (beleidsartikel 32.2). Voor de rechtspraak kan dit slechts met kwalitatieve indicaties (beleidsartikel 32.3).

Gefinancierde rechtsbijstand en Salduz

Beleidsconclusies

Met ingang van 1 oktober 2013 is het Besluit aanpassingen eigen bijdrage rechtzoekenden en vergoeding rechtsbijstandverleners (Stb 2013, 345) in werking getreden. Met dit besluit wordt een besparing van ongeveer € 40 miljoen op het terrein van de gesubsidieerde rechtsbijstand gerealiseerd. Deze besparing is tweeledig. Enerzijds betreft het maatregelen die nodig zijn ter completering van de taakstelling van het kabinet Rutte I van € 50 miljoen. Anderzijds bieden de maatregelen dekking van de kosten die gemoeid zijn met de verlening van gesubsidieerde rechtsbijstand in zaken voorafgaand aan het politieverhoor.

De maatregelen sluiten aan bij eerder getroffen maatregelen ter invulling van de taakstelling van het kabinet Rutte I (ca. € 28 miljoen). Deze betreffen het op 1 januari 2012 in werking getreden Besluit aanpassing vergoeding en indexering rechtsbijstandverleners en een besparing op de uitvoeringskosten van de Raad voor Rechtsbijstand.

Stelselvernieuwing

De in 2012 aangekondigde vernieuwing van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand is in 2013 nader uitgewerkt. Met de stelselvernieuwing wordt het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand bij de tijd gebracht en wordt de financiële beheersbaarheid van het stelsel vergroot. Tevens wordt een structurele besparing van € 85,1 miljoen per 2018 gerealiseerd. De Tweede Kamer is per brief op 12 juli 2013 geïnformeerd over de maatregelen die in het kader van de stelselvernieuwing worden genomen33. Daarover heeft in november 2013 een Algemeen Overleg in de Tweede Kamer plaatsgevonden. Naar aanleiding daarvan zijn de plannen verder uitgewerkt en is ook naar alternatieven gekeken die vanuit de Kamer en de Orde van Advocaten zijn aangedragen.

Rechtsbijstand in vreemdelingenzaken

Op 1 januari 2014 is het Besluit aanpassing vergoeding tweede of volgende aanvragen vreemdelingen (Stb. 2013, 585) gedeeltelijk in werking getreden. Daarmee is het stelsel van gedifferentieerde vergoeding voor de rechtsbijstandverlener die gesubsidieerde rechtsbijstand verleent bij tweede of volgende aanvragen om een verblijfsvergunning voor wat betreft asielzaken gerealiseerd. De rechtsbijstandverlener ontvangt in elke aanleg van de asielvervolgprocedure de volledige vergoeding indien de vreemdeling in het gelijk wordt gesteld dan wel de beslissing in stand wordt gehouden. De rechtsbijstandverlener ontvangt een lage vergoeding indien de vreemdeling niet in het gelijk wordt gesteld dan wel de beslissing wordt vernietigd. Voor wat betreft de zogenaamde reguliere vreemdelingenzaken treedt de regeling in werking op een later moment in 2014, dat afhangt van de inwerkingtreding van een samenhangende wijziging van het vreemdelingenbesluit.

Tabel 32.1 Budgettaire gevolgen van beleid (x € 1.000)
   

Realisatie

2013

Begroting

2013

Verschil

Verplichtingen

1.544.910

1.522.621

22.289

         

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

     
 

Personeel

21.902

21.238

664

 

waarvan eigen personeel

21.511

20.470

1.041

 

waarvan externe inhuur

391

0

391

 

Materieel

3.545

4.330

– 785

 

waarvan ICT

1.374

510

864

 

waarvan SSO's

82

0

82

         

Programma-uitgaven

1.518.733

1.497.053

21.680

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

     
 

Bijdrage ZBO/RWT

     
 

Raad voor Rechtsbijstand

54.089

53.648

441

 

Bureau Financieel Toezicht

6.250

6.250

0

 

Subsidies

     
 

Stichting geschillencommissies

1.243

1.323

– 80

 

Overig toegang rechtsbestel

417

379

38

 

Opdrachten

     
 

WSNP

16.953

18.506

– 1.553

 

Toevoegingen rechtsbijstand

448.393

417.668

30.725

 

Overig toegang rechtsbestel

1.271

3.519

– 2.248

         

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

     
         
 

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak

973.412

978.846

– 5.434

         
 

Bijdrage ZBO/RWT

     
 

College Bescherming Persoonsgegevens

7.827

7.610

217

 

College voor de Rechten van de Mens (CRM)

6.113

6.758

– 645

 

Bijdragen mede overheden

     
 

Bijdragen Rechtspleging

0

86

– 86

 

Subsidies

     
 

Subsidies rechtspleging

812

913

– 101

 

Subsidies wetgeving

1.856

1.342

514

 

Opdrachten

     
 

Opdrachten en onderzoeken rechtspleging

97

205

– 108

         

Ontvangsten

222.147

309.755

– 87.608

waarvan griffie

216.660

305.626

– 88.966

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Toelichting op de instrumenten

Hoge Raad

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in Nederland op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. Voor het civiele- en strafrecht is hij dat tevens voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Bonaire, Saba en Sint Eustatius.

Het relatief grote verschil tussen realisatie en begroting ICT is veroorzaakt doordat vanwege de nieuwe begrotingsindeling hier naast de ICT aanschaffingen ook de ICT exploitatie uitgaven verantwoord worden. In de begroting was hier nog geen rekening mee gehouden.

Tabel 32.2 Hoge Raad Productiegegevens
 

Realisatie

Raming

 

2009

2010

2011

2012

2013

2013

Straf

           

Instroom

3.554

3.685

3.919

3.895

4.570

3.500

Uitstroom

3.695

3.681

4.070

3.688

4.390

3.300

             

Civiel

           

Instroom

569

653

557

564

483

600

Uitstroom

586

627

652

648

646

575

             

Fiscaal

           

instroom

868

1.030

1.042

1.140

1.083

1.000

uitstroom

1.079

1.081

1.038

1.256

1.029

1.000

             

Totaal

           

instroom

4.991

5.368

5.518

5.599

6.136

5.100

uitstroom

5.360

5.389

5.760

5.592

6.065

4.875

Bron: Hoge Raad

Toelichting

Straf

Zowel de instroom als de uitstroom zijn veel hoger uitgekomen dan verwacht. Door de hogere instroom kon niet voorkomen worden dat de werkvoorraad iets is toegenomen. Opvallend is dat het aantal inhoudelijk te behandelen zaken 33% hoger lag dan in 2012, terwijl het aantal niet inhoudelijk te behandelen zaken slechts met 4,5% is toegenomen.

Civiel

De instroom was in 2013 aanzienlijk lager dan verwacht. De uitstroom is daarentegen aanmerkelijk hoger dan de raming. Als gevolg hiervan is de werkvoorraad aanzienlijk afgenomen.

Fiscaal

De instroom is hoger uitgekomen dan de prognose. Dat geldt ook voor de uitstroom,maar in mindere mate. Daardoor is de werkvoorraad iets toegenomen.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

De RvR is belast is met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand. Het betreft hier de kosten voor personeel en materieel van de Raad en het juridisch loket.

Juridisch loket

De RvR is kaderstellend en financiert het Juridisch Loket. Ook ziet deze Raad toe op de kwaliteit van de rechtsbijstandverlening en zorgt zij voor voldoende beschikbaarheid.

Het aantal verwijzingen voor mediation door de rechter en door het Juridisch Loket is toegenomen ten opzichte van 2012. Het aantal afgegeven toevoegingen voor mediation door de Raad voor Rechtsbijstand is gestegen tot 10.386. Hetgeen hoger is dan geraamd in de begroting 2013.

Tabel 32.3 Productiegegevens Mediation
 

Realisatie

Raming

 

2009

2010

2011

2012

2013

2013

Slagingspercentage mediation (binnen het justitiële domein)1

58

60

56

54

56

60

Verwijzing door de rechter

4.183

4.500

3.067

2.717

3.152

3.200

Verwijzing door het Juridisch Loket

2.198

2.500

2.669

2.845

2.959

2.700

Afgegeven mediation toevoegingen

6.798

6.500

7.341

8.501

10.386

7.300

Bron: Raad voor Rechtsbijstand en Raad voor de rechtspraak

1

Dit percentage is niet te relateren aan een absoluut getal. Het betreft een algemene wetmatigheid dat uit diverse onderzoek naar voren komt.

Wet beëdigde tolken en vertalers

Deze wet verplicht justitie en politie om, in het kader van straf- en vreemdelingenrecht, alleen tolken en vertalers in te zetten die staan geregistreerd in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv). Aan inschrijving in het Rbtv zijn kwaliteits- en integriteitseisen verbonden. Bureau Tolken en Vertalers (btv) is beheerder van dit register. Verder behandelt (btv) klachten over registertolken en regelt het opleidingen voor de educatie van tolken.

Bureau Financieel Toezicht

Het Bureau Financieel Toezicht (BFT) houdt financieel toezicht op notarissen gerechtsdeurwaarders. Daarnaast ondersteunt het BFT de Commissies van deskundigen die door de Minister van VenJ worden benoemd, bij het beoordelen van ondernemingsplannen van gerechtsdeurwaarders. Het BFT is voorts belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Subsidies

Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken

De Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken (SGC of De Geschillencommissie) beoordeelt consumentenklachten. De SGC heeft op dit moment 48 geschillencommissies die klachten over verschillende onderwerpen behandelen. De SGC ontvangt hiervoor een subsidie van het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het Bureau WSNP bij de Raad voor Rechtsbijstand te Den Bosch coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk te onderhouden. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de circa 14 000 nieuwe schuldsaneringen per jaar.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand is een ZBO belast met de verlening van rechtsbijstand. De Raad verstrekt daartoe toevoegingen aan een advocaat of mediator voor diegenen die rechtsbijstand nodig hebben, maar dit niet kunnen betalen vanwege een te laag inkomen of te weinig eigen vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september t/m 31 augustus.

De toename van de uitgaven aan toevoegingen bij de rechtsbijstand in 2013 is met name het gevolg van trendmatige ontwikkelingen. De behoefte aan rechtsbijstand is meer gestegen dan in de begroting was voorzien (+10,4%). Samen met de uitgaven aan gerechtsdeurwaarders voor toevoegingszaken heeft dit geleid tot een overschrijding van de uitgaven aan rechtsbijstand van circa € 17 mln. ten opzichte van de begroting. Daarnaast heeft de Raad voor Rechtsbijstand een vordering op het Ministerie van Veiligheid en Justitie die samenhangt met de verplichting in haar balans voor het deel van de afgegeven toevoegingen dat nog niet is vastgesteld. Ten einde deze vordering niet teveel te laten oplopen is eind 2013 een betaling aan de Raad voor Rechtsbijstand gedaan van € 14 mln.

Tabel 32.4 Productiegegevens Raad voor Rechtsbijstand1
 

Realisatie

Raming

 

2009

2010

2011

2012

2013

2013

Strafzaken (ambtshalve)

           

Aantal afgegeven toevoegingen

102.617

105.534

99.451

98.706

87.164

91.898

Uitgaven (mln.)

€ 100,7

€ 115,5

€ 120,5

€ 125,6

€ 103,1

€ 114,4

             

Strafzaken (regulier)

           

Aantal afgegeven toevoegingen

50.688

51.596

50.096

58.926

69.295

45.697

Uitgaven (mln.)

€ 34,9

€ 36,2

€ 37,2

€ 43,8

€ 55,4

€ 33,1

             

Civiele zaken

           

Aantal afgegeven toevoegingen

216.888

222.715

227.199

244.201

263.859

236.151

Uitgaven (mln.)

€ 153,6

€ 167,9

€ 195,0

€ 194,2

€ 203,4

€ 183,0

             

Inverzekeringstellingen

           

Aantal toevoegingen

85.579

90.678

125.916

123.389

116.908

163.917

Uitgaven (mln.)

€ 23,2

€ 24,8

€ 30,6

€ 32,2

€ 29,2

€ 38,6

             

Lichte adviestoevoeging

           

Aantal afgegeven toevoegingen

15.155

12.257

8.363

9.814

10.371

5.487

Uitgaven (mln.)

€ 3,8

€ 2,8

€ 2,0

€ 2,3

€ 2,4

€ 1,3

             

Asiel

           

Asielinstroom

16.163

15.150

14.630

13.632

17.190

15.000

Aantal afgegeven toevoegingen

23.267

27.000

28.728

27.165

20.741

29.682

Uitgaven (mln.)

€ 33,2

€ 45,2

€ 46,3

€ 43,5

€ 35,6

€ 47,4

             

Het Juridisch Loket

           

Aantal klantactiviteiten

770.252

777.955

755.821

858.914

978.267

772.031

Uitgaven (mln.)

€ 21,8

€ 21,8

€ 24,0

€ 24,1

€ 24,2

€ 24,4

             

Uitvoeringslasten (mln.) Rechtsbijstand

           

Raad voor Rechtsbijstand

€ 30,5

€ 29.7

€ 29,2

€ 29,6

€ 30,5

€ 28,1

Vordering Raad voor Rechtsbijstand

       

€ 14,4

 

Totaal uitgaven (mln.)

€ 452,4

€ 477,1

€ 484,8

€ 485,2

€ 498,1

€ 470,3

Bronnen: Jaarverslag, Raad voor Rechtsbijstand, Prognosemodel Justitiële Ketens

1

De aantallen afgegeven toevoegingen in de tabel wijken af van de aantallen die vermeld worden in het Jaarverslag van de Raad voor Rechtsbijstand. Dit heeft te maken met het feit dat voor de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand de aantallen over de periode 1 september t/m 31 augustus worden gehanteerd.

De aantallen afgegeven toevoegingen in de tabel wijken af van de aantallen die vermeld worden in de Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand. Dit heeft te maken met het feit dat voor de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand de aantallen over de periode 1 september t/m 31 augustus worden gehanteerd.

Het aantal afgegeven toevoegingen in civiele zaken (ca. 11%) neemt toe ten opzichte van de raming voor 2013. Het totaal aantal straftoevoegingen (ca. 14%) laat ook een stijging zien. Daarbij neemt het aantal afgegeven toevoegingen in reguliere strafzaken (ca. 52%.) toe ten opzichte van de raming in de begroting, terwijl de ambtshalve straftoevoegingen dalen (circa 5%). Het aantal inverzekeringstellingen is in 2013 nog iets gedaald (ca. 5%) ten opzichte van 2012. Het lijkt erop dat de eerdere stijging afvlakt. De lichte adviestoevoegingen vertonen een stijging (ca. 6%) ten opzichte van 2012. In 2013 zijn er 20.741 toevoegingen in asielzaken afgegeven ten opzichte van 27.165 in 2012, een daling van bijna 24%. Het aantal klantcontacten van het Juridisch Loket is in 2013 gestegen.

Overig toegang rechtsbestel.

De onderuitputting wordt onder meer veroorzaakt door temporisering van de bouw van het mediationregister.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Raad voor de rechtspraak

De Raad voor de rechtspraak is het overkoepelende bestuur van de rechtspraak, dat verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht.

In dit beleidsartikel wordt de beleidsdoelstelling van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van de rechtspleging toegelicht. In hoofdstuk 7 Raad voor de rechtspraak wordt de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten gegeven. Op grond van de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering, zoals geschetst in hoofdstuk 7 toegekend aan de gerechten en de Raad voor de rechtspraak.

De onderuitputting van € 5,4 mln. hangt samen met een herijking van de prognose van de instroom aan zaken die ten grondslag lag aan de oorspronkelijke begroting.

Tabel 32.5 Instroomontwikkeling Raad voor de rechtspraak
 

Realisatie

Raming

 

2009

2010

20111

2012

2013

2013

Instroom totaal (x 1.000)

1.961

1.975

1.801

1.686

1.767

1.922

Jaarlijkse mutatie

7%

1%

– 9%

– 6%

5%

 
1

Vanaf 2011 worden akten en verklaringen bij kanton niet meer meegeteld als product; indien dit wel het geval zou zijn, zou de mutatie in 2011 – 1,6% bedragen.

Tabel 32.6 Productie Raad voor de rechtspraak
 

Realisatie

Raming

 

2009

2010

2011

2012

2013

2013

Productie totaal (x 1.000)

1.934

1.960

1.807

1.678

1.716

1.861

Jaarlijkse mutatie

6%

1%

– 8%

– 7%

2%

6%

Toelichting

Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken is in 2013 toegenomen ten opzichte van 2012, maar die toename is lager dan aanvankelijk bij de begroting was geraamd. In 2013 stroomde er bijna 1,8 miljoen zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken bedroeg eveneens ruim 1,7 miljoen. Er is ten opzichte van 2012 sprake van een stijging bij kanton, bestuurszaken en belastingzaken en een daling bij vreemdelingenzaken. Rekening houdend met de zwaarte van de verschillende zaaksoorten uitgedrukt in de specifieke productgroepprijzen (zo zijn bijvoorbeeld de kantonzaken relatief licht en de bestuurszaken relatief zwaar) is er in 2013 sprake van een lichte stijging van de (gewogen) instroom en productie (+1%).

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

College Bescherming Persoonsgegevens (CBP)

Het CBP houdt toezicht op de naleving en toepassing van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet gemeentelijke basisadministratie (Wet GBA).

College voor de Rechten van de Mens (CRM)

Het CRM heeft als taak het doen van onderzoek naar schendingen van mensenrechten of naar het niveau van bescherming van deze rechten op een specifiek terrein. Voorts rapporteert het CRM over en doet aanbevelingen op het terrein van de mensenrechten, waaronder het jaarlijks rapporteren van de mensenrechtensituatie in Nederland. Ook adviseert het CRM over wet- en regelgeving. Het College geeft voorlichting en stimuleert en coördineert het onderwijs over de rechten van de mens en het stimuleert samenwerking van nationale en internationale organisaties.

Opdrachten

Opdrachten en onderzoeken rechtspleging

De onderuitputting is het gevolg van invoering van verantwoord begroten en het toentertijd bepalen van de meerjarige budgetreeksen. Daarnaast zijn in het kader van tegenvallers op andere dossiers de uitgaven op dit beleidsdossiers getemporiseerd.

Ontvangsten

Griffie

Het aantal handelszaken, zowel bij de rechtbank als bij de kantonrechter is gedaald. Ook het aantal familiezaken bij het kanton laat een dalende trend zien. Hierdoor vallen de ontvangsten uit griffierechten tegen.

33

Kamerstuk II 2012–2013, 31 753, nr. 64

Licence