Defensie voorziet in nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen en zij verkoopt, indien aan de orde, groot materieel en infrastructuur.

De Minister is verantwoordelijk voor het tijdig voorzien in nieuw materieel, infrastructuur en IT-middelen alsmede de afstoting van overtollig groot materieel en infrastructuur. Tot de investeringen worden gerekend alle planbehoeften met een meerjarig karakter. Dit omvat ook de bijdragen aan de NAVO voor het doen van investeringen en wetenschappelijk onderzoek. Tot de investeringen worden ook bijdragen gerekend aan de instandhouding, die direct samenhangen met de betreffende investering.

Investeringsquote

Defensie streeft er naar op termijn meerjarig gemiddeld ten minste 20% van het uitgavenbudget te besteden aan investeringen, waarbij schommelingen over de jaren elkaar uitmiddelen. Dit is conform de NAVO-richtlijn. Sinds 2015 stuurt Defensie op een meerjarig gemiddelde investeringsquote. Deze gemiddelde investeringsquote3 (2016–2020) is dit jaar uitgekomen op 20,2% (dit was 18,2% over 2015–2019); de investeringsquote over alleen 2020 is 24,6% (2019: 23,9%).

Figuur 8 Investeringsquote

In 2020 heeft Defensie € 2.716 miljoen geïnvesteerd in onder andere de verwerving van de F-35 (€ 808 miljoen), infrastructuur (€ 274 miljoen), IT (€ 235 miljoen) en de vervanging en modernisering van de Chinook (€ 268 miljoen). Dit is € 216,0 miljoen meer dan in 2019. De afgelopen jaren is bij de uitgaven een stijgende lijn zichtbaar en dat resulteert in een stijgende investeringsquote. Door de ongelimiteerde eindejaarsmarge op het investeringsartikel kan niet gerealiseerd investeringsbudget worden meegenomen naar het volgend jaar.

F-35-programma

In 2020 is het F-35-programma verder uitgerold door de levering van vijf toestellen. Met peildatum 31 december 2020 is het aantal toestellen in Nederland nu zeven. Daarnaast heeft Defensie zich verbonden aan de levering van negen additionele toestellen.

Onderzeeboten

In 2020 is de B-brief voor de verwerving van vier onderzeeboten met de Tweede Kamer besproken en is de voorbereiding voor de verwerving (D-fase) gestart.

Grensverleggende IT (GRIT)

De vernieuwing van de IT is vormgegeven in het programma Grensverleggende IT (GrIT). Dit programma is herzien in 2020. Op 2 november 2020 heeft de staatssecretaris de Tweede Kamer geïnformeerd over het positieve advies van het Adviescollege ICT met betrekking tot de aanpassingen in het programma. Op 30 december 2020 is het contract voor dit project getekend.

De posten met een verschil groter dan € 10,0 miljoen of noemenswaardige verschillen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

Investeringen materieelDe realisatie van het verplichtingenbudget investeringen materieel is € 519,1 miljoen lager dan begroot. De grootste oorzaak hiervan is de vertraging van de verplichting voor het project MLU Infanterie Gevechtsvoertuig (CV90) inclusief CE-pakket (€ 662,3 miljoen). Voor het project Combat Support Ship is in 2020 € 297,0 miljoen meer verplicht dan begroot. Ten opzichte van de D-brief (19 december 2019) is het projectvolume niet toegenomen. Het betreft hier het afsluiten van een contract dat initieel gepland was in het najaar 2019.

Het huidige projectvolume voor het project MLU Fennek is € 447,3 miljoen. Dit is lager dan het bedrag dat in de begroting 2020 was opgenomen (€ 600 miljoen). Op dit project is in 2020 366,6 miljoen verplicht. Ten opzichte van de begroting betekent dit een onderrealisatie van € 233,4 miljoen. Het resterende projectvolume is € 80,7 miljoen, hiervan wordt € 43,8 miljoen in 2021 verplicht. € 36,9 miljoen is gereserveerd voor exploitatiekosten en wordt in 2021 overgeheveld naar de landmacht. Daarnaast is voor de aanschaf van persoonlijke beschermingsmiddelen ten behoeve van COVID-19 maatregelen een bedrag van € 5,0 miljoen verplicht.

Investeringen ITDe realisatie van het verplichtingenbudget is € 8,2 miljoen lager dan begroot. De belangrijkste verklaring is enerzijds de toevoeging van € 111,6 miljoen vanuit de eindejaarsmarge 2019. Anderzijds heeft tijdens het uitvoeringsjaar een herschikking van € 144,7 miljoen van investeringen IT naar investeringen materieel plaatsgevonden. De herschikking van middelen vanuit investeringen IT naar investeringen materieel wordt in 2021 weer teruggedraaid, waardoor de middelen terugvloeien naar de IT portefeuille.

Contractering Grensverleggende IT (GrIT)

Zoals bovenvermeld onder de beleidsconclusies heeft op 30 december 2020 de contractondertekening voor dit project plaatsgehad. Het betreft hier de overkoepelende samenwerkingsovereenkomst en een eerste tweetal uitvoeringsovereenkomsten met betrekking tot overkoepelende activiteiten om het project op te kunnen starten. De samenwerkings¬overeenkomst heeft een looptijd van 10 jaar plus verlengopties, maar biedt juridisch de ruimte om tussentijds discretionair door Defensie te worden opgezegd. In dit project wordt - mede gezien de lange looptijd en snelheid waarmee IT-ontwikkelingen plaatshebben - gewerkt op een agile-wijze en is (mede in opvolging van adviezen van het AcICT) alles erop gericht om gedurende de projectuitvoering zo flexibel mogelijk te kunnen bijsturen. Bij de contractvorming is er daarbij passend voor gekozen om zowel de overkoepelende projectactiviteiten als de op te leveren IT-producten en -diensten op te knippen in blokken, waarop kort voor de geplande definitieve gunning en opstart nog toetsen zoals door het AcICT kunnen worden uitgevoerd. De totale projectwaarde is daarmee flexibel maar kan oplopen tot > € 1 miljard. De uitvoeringsovereenkomsten voor de overkoepelende activiteiten zijn opgeknipt in kleinere perioden zodat deze naar aanleiding van de projectdrukte tussentijds kunnen worden op- of afgeschaald en/of in tempo worden aangepast. De totale projectwaarde van de overkoepelende activiteiten kan oplopen > € 100 miljoen; op 30 december 2020 was hiervan alleen de periode voor de projectopstart nog gegund. Gezien het innovatieve karakter en de unieke juridische flexibiliteit van dit contract heeft overleg plaatsgehad met het Ministerie van Financiën over de juiste wijze van financieel verantwoorden daarvan in dit jaarverslag. Het verplichtingenbegrip uit de CW 2016 is hiervoor op dit moment niet eenduidig en biedt interpretatieruimte, waarvan in de toekomst zal worden bezien of en hoe deze nog nader moet worden ingevuld. Wij hebben voor het eerste tweetal uitvoeringsovereenkomsten het verplichtingenbedrag verantwoord voor de eerste contractperiode en niet voor de gehele looptijd.

BekostigingIn 2020 is voor bekostiging ruim € 28,7 miljoen meer verplicht dan oorspronkelijk begroot. Dit heeft onder andere te maken met het aangaan van diverse meerjarige contracten voor kennis en innovatieprojecten (€ 12,4 miljoen) en het aangaan van een meerjarig contract voor het marin 7 oceans simulator centrum (€ 8,3 miljoen).

Bijdrage aan internationale organisatiesIn de realisatie zijn geen afwijkingen groter dan 10 miljoen opgetreden.

Uitgaven

Investeringen materieel In het Defensieprojectenoverzicht (DPO) worden alle DMP-plichtige investeringsprojecten met een financiële omvang van meer dan € 25 miljoen toegelicht. In dit beleidsartikel worden alle projecten opgenomen met een financiële omvang van meer dan € 100 miljoen conform de begroting 2020. De projecten met een afwijking van meer dan € 10,0 miljoen ten opzichte van de begroting 2020 worden toegelicht. De realisatie van het uitgavenbudget investeringen materieel is € 63,6 miljoen lager dan begroot.

Verbetering MK48  TorpedoDe realisatie is € 17,6 miljoen lager uitgevallen dan begroot. De MK48 systemen worden in serie vervaardigd en de leveringen zijn sterk vertraagd. De productie en de levering van modificatiekits is achtergebleven bij de planning.

Groot Pantserwielvoertuig (GPW, Boxer) productie De realisatie is € 19,8 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Het ondertekenen van een contract voor nachtzichtapparatuur, een onderdeel van het project GPW Boxer, stond gepland voor het eerste kwartaal van 2020. Dit contract is vertraagd en eind 2020 afgesloten, waardoor leveringen en betalingen vanuit dit contract in 2021 en verder plaatsvinden.

Verwerving F-35

De realisatie is € 98,2 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Ten opzichte van de schatting uit de begroting 2020 heeft facturatie in een sneller tempo plaatsgevonden. Daarnaast is sinds het vaststellen van de ontwerpbegroting het project uitgebreid van 37 naar 46 toestellen. Over de gedetailleerde voortgang van het project verwerving F-35 wordt het parlement separaat geïnformeerd met de jaarlijkse voortgangsrapportage.

NH-90

De realisatie is € 46,5 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Dit project wordt uitgevoerd in een internationaal samenwerkingsverband, waarin de totstandkoming van grotere gezamenlijke contracten vanuit industriezijde de voorkeur krijgt boven contracten met individuele landen. Hierdoor zijn voor Nederland enkele voor 2020 geplande contracten en betalingen niet gerealiseerd. Het betreft vooral deelprojecten die naar aanleiding van de herijkingsnota «verbeteren capaciteiten NH-90 voor operaties in het landdomein» worden uitgevoerd. Vanwege de focus op het maritieme domein heeft de budgettaire herfasering vooralsnog geen gevolgen voor de operationele inzet van de toestellen.

Chinook vervanging en modernisering

De realisatie is € 109,4 miljoen lager uitgevallen dan begroot. De werkzaamheden zijn in 2020 conform (operationele) planning uitgevoerd. De lagere realisatie is veroorzaakt door een achterstand in de administratieve verwerking van FMS-betalingen bij de Amerikaanse overheid. Hierdoor zijn betalingen achtergebleven ten opzichte van de planning. Onderdeel van dit project is het trainen van Nederlands personeel. Als gevolg van inreisbeperkingen door COVID-19 is een aantal trainingen uitgesteld. De verwachting is dat de achterstanden in betalingen en trainingen in 2021 worden ingelopen.

MALE UAV

De realisatie is € 14,7 miljoen lager uitgevallen dan begroot. De lagere realisatie is enerzijds veroorzaakt door een achterstand in de administratieve verwerking van FMS-betalingen bij de Amerikaanse overheid. Anderzijds voorzag de begroting in levering van ground support equipment en certificering in 2020. Inmiddels is duidelijk geworden dat deze zaken verschuiven naar latere jaren, waardoor de realisatie lager is dan begroot.

AH-64D Block II Upgrade De realisatie is € 11,4 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Een voor de upgrade benodigd sensorsysteem is aangeschaft in 2020. De installatie van dit systeem is uitgesteld, waardoor voor deze FMS in 2020 minder is betaald dan gepland. De verwachting is dat dit systeem begin 2022 wordt geïnstalleerd, waarna de betaling volgt.

Verbeterd operationeel soldaat systeem (VOSS)De realisatie is € 54,1 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Dit is een gevolg van vertraagde leveringen aan Defensie. De belangrijkste reden voor de vertraging is dat producten niet voldeden aan de door Defensie gestelde kwaliteitseisen, voornamelijk op het gebied van encryptie. Voor de vrijgave van de communicatie- en informatiemodule heeft de Beveiligingsautoriteit aanvullende eisen gesteld, waardoor de soldaat- en voertuigsystemen moeten worden aangepast. Als gevolg hiervan zijn het ontwerp en het contract gewijzigd. Daarnaast heeft de leverancier als gevolg van COVID-19 vertragingen in het productieproces opgelopen, waardoor artikelen later geleverd worden.

Verwerving Defensie Bewaking- en Beveiligingssysteem (DBBS)Voor het project DBBS is € 76,4 miljoen minder uitgegeven dan begroot. De leverancier heeft verdere vertraging opgelopen met de ontwikkeling en implementatie van de multi-site versie van de kern van het DBBS-systeem. Dit betekent dat mijlpalen later worden opgeleverd dan oorspronkelijk gepland waardoor de uitgaven ook later gerealiseerd zullen worden.

In de realisatie van projecten zijn geen afwijkingen groter dan 10 miljoen opgetreden.

Investeringen infrastructuurOp investeringen infrastructuur is de realisatie € 10,7 miljoen lager dan begroot. De voorbereiding van het project Legering Defensiebreed kon deels niet tijdig worden afgerond, waardoor in 2020 minder is uitgegeven dan gepland.

Investeringen ITOp investeringen IT is de realisatie € 79,2 miljoen lager dan begroot. De reden hiervoor is dat er minder projecten zijn uitgevoerd dan in de begroting opgenomen. Enerzijds is een aantal projecten nog niet in opdracht gegeven, anderzijds wordt dit veroorzaakt door een beperkte beschikbaarheid van gespecialiseerd personeel.

Commissie Defensie Materieel Ontwikkeling (CODEMO)De CODEMO-regeling is een aansprekend instrument dat vooral wordt ingezet voor innovatieve ontwikkeling van defensiespecifieke producten met het midden- en kleinbedrijf (MKB). Defensie neemt, van goedgekeurde projectvoorstellen, maximaal 50 procent van de ontwikkelingskosten voor haar rekening. Eventuele opbrengsten voor Defensie in de vorm van royalty’s over de verkoop van de ontwikkelde producten zijn beschikbaar voor nieuwe ontwikkelingsvoorstellen. Defensie heeft € 10,0 miljoen beschikbaar gesteld voor de CODEMO-regeling. Vanuit de oude CODEMA-regeling, de voorloper van de CODEMO-regeling, zijn € 3,3 miljoen royalty’s toegevoegd, resulterend in een totaalbudget van € 13,3 miljoen.

In 2020 is één nieuw projectvoorstel ingediend en stond er nog één voorstel uit 2019 in behandeling. Hiervan is één voorstel goedgekeurd voor een financieringspercentage van 25%. Er zijn drie projecten formeel afgerond. Dit maakt dat ultimo 2020 vijf projecten in uitvoering zijn en inmiddels voor een totaalbedrag van € 10,7 miljoen aan voorstellen is goedgekeurd.