De overheid bevordert de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit door participatie en inburgering van iedereen met een migratieachtergrond en het doen accepteren van culturele diversiteit in de samenleving.
In het integratiebeleid ligt de nadruk op het doen ontstaan van sociale stabiliteit in een samenleving die in cultureel opzicht steeds meer divers wordt. Een sociaal stabiele samenleving houdt in dat:
– mensen zelfredzaam zijn en zonder belemmeringen kunnen meedoen;
– zij in al hun verscheidenheid met elkaar samenleven;
– iedereen zich thuisvoelt ongeacht herkomst, religie of levensovertuiging.
Dit wordt gerealiseerd door:
– het bevorderen van samenhang en het voorkomen van maatschappelijke spanningen;
– het werken aan een evenredige positie en participatie in de Nederlandse samenleving en aan een evenredig bereik en effectiviteit van voorzieningen voor alle burgers in Nederland;
– het ervoor zorgen dat nieuwkomers snel de Nederlandse taal machtig zijn en kennis hebben van de Nederlandse samenleving.
De Minister stimuleert met behulp van onder andere financiële instrumenten de zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving van migranten, en het samenleven met elkaar in de diverse samenleving. De samenlevingsvraagstukken verschillen per gemeente of regio. De rol van de Minister bij het oplossen hiervan is een faciliterende. Hij financiert een uitkeringsregeling (Remigratiewet), een leenstelsel voor degenen die moeten inburgeren en voorinburgering en maatschappelijke begeleiding voor nieuwkomers. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:
– de vormgeving, het onderhoud en de werking van het inburgeringsstelsel;
– de visie en samenhang van het integratiebeleid en de daarvoor benodigde kennis;
– het aanspreken van de vakdepartementen op hun verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat reguliere voorzieningen toegankelijk en effectief zijn voor alle burgers;
– de uitvoering van de Remigratiewet, de Wet inburgering en de Wet inburgering buitenland.
De uitvoering van het inburgering (onder meer examens)- en leenstelsel, en de voorinburgering is belegd bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) respectievelijk het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). De Minister van OCW is eigenaar van DUO en de Minister van J&V van COA. Vanuit deze rol zijn laatstgenoemde ministers verantwoordelijk voor de kwaliteit en continuïteit van de uitvoering en daaronder valt de dienstverlening van DUO respectievelijk COA aan het Ministerie van SZW. De uitvoering van de maatschappelijke begeleiding van asielmigranten is belegd bij de gemeenten, die hiervoor middelen krijgen via het Gemeentefonds.
Veranderopgave Inburgering (VOI)
In de begroting van 2020 werd in de beleidswijzigingen gemeld dat we in 2021 het nieuwe inburgeringsstelsel wilden starten en dat er in 2020 nog pilots plaatsvinden. De beoogde inwerkingtredingsdatum van de nieuwe wet van 1 juli 2021 is inmiddels bijgesteld. Nu wordt volop gekoerst op 1 januari 2022. Met de pilotmiddelen en andere middelen hebben gemeenten zich kunnen voorbereiden op de komst van de nieuwe wet.
Survey Integratie Migranten
In 2020 is het SCP in opdracht van SZW het veldwerk gestart voor een nieuwe editie van het Survey Integratie Migranten. Dit onderzoek levert inzicht in de stand en ontwikkeling van de sociaal-culturele positie van bevolkingsgroepen met een migratieachtergrond in de Nederlandse samenleving ten opzichte van die zonder migratieachtergrond. Het veldwerk is echter als gevolg van de coronacrisis enkele malen opgeschort geweest en sterk vertraagd. Het veldwerk wordt nu in het 1e kwartaal van 2021 afgesloten en het databestand komt in de loop van 2021 beschikbaar. Deze informatie vormt belangrijke input voor het beleid op het terrein van integratie en maatschappelijke samenhang voor de komende jaren. Daarbij kan gedacht worden aan het streven naar evenredigheid en gelijkheid op het terrein van onderwijs en arbeidsdeelname.
Realisatie | Vastgestelde begroting1 | Verschil | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2020 | 2020 | |
Verplichtingen | 278.628 | 309.023 | 278.398 | 221.009 | 179.789 | 253.368 | ‒ 73.579 |
Uitgaven | 250.574 | 328.040 | 290.084 | 220.838 | 181.996 | 252.868 | ‒ 70.872 |
Inkomensoverdrachten | |||||||
Remigratiewet | 44.105 | 42.500 | 42.000 | 41.890 | 41.400 | 43.186 | ‒ 1.786 |
Inburgering | 116 | 51 | 11 | 3 | 3 | 0 | 3 |
Subsidies | |||||||
Opbouw kennisfunctie integratie | 2.708 | 2.841 | 2.644 | 2.746 | 2.763 | 2.736 | 27 |
Landelijk Overleg Minderheden | 30 | 26 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Vluchtelingenwerk Nederland | 1.298 | 1.343 | 1.092 | 1.030 | 1.084 | 1.032 | 52 |
Overige subsidies | 3.510 | 7.721 | 4.661 | 8.727 | 9.658 | 5.850 | 3.808 |
Opdrachten | |||||||
Inburgering en Integratie | 7.614 | 10.522 | 7.748 | 8.675 | 9.031 | 12.945 | ‒ 3.914 |
Remigratie | 1.696 | 1.596 | 1.493 | 1.593 | 1.619 | 1.700 | ‒ 81 |
Bijdrage aan agentschappen | |||||||
DUO | 10.640 | 14.661 | 17.771 | 18.280 | 22.976 | 18.800 | 4.176 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | |||||||
COA | 74.577 | 76.073 | 22.212 | 10.755 | 14.215 | 16.927 | ‒ 2.712 |
Bijdrage aan medeoverheden | |||||||
Gemeenten maatschappelijke begeleiding | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 25.226 | ‒ 25.226 |
Gemeenten inburgeringsvoorzieningen | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Leningen | |||||||
DUO | 104.280 | 170.706 | 190.452 | 127.139 | 79.247 | 124.466 | ‒ 45.219 |
Ontvangsten | 4.727 | 10.378 | 3.191 | 4.218 | 5.068 | 1.000 | 4.068 |
Ontvangsten algemeen | 3.587 | 7.955 | 702 | 775 | 552 | 0 | 552 |
Leningen | 1.140 | 2.423 | 2.489 | 3.443 | 4.516 | 1.000 | 3.516 |
Het integratiebeleid, dat de maatschappelijke samenhang en sociale stabiliteit bevordert, heeft als einddoel dat groepen met een migratieachtergrond dezelfde maatschappelijke positie innemen als groepen zonder migratieachtergrond. Dit doel komt dichterbij als de verschillen tussen de groepen afnemen. Drie belangrijke maten hiervoor zijn de arbeidsparticipatie, de werkloosheid en het aandeel leerlingen dat in het voortgezet onderwijs de hogere vormen (havo en vwo) volgt.
De figuren 5, 6 en 7 presenteren de ontwikkeling in deze indicatoren: de aandelen van de bevolking met betaald werk, het werkloosheidspercentage en het aandeel leerlingen in de derde klas van het voortgezet onderwijs dat havo of vwo volgt naar achtergrond, generatie en (school)jaar. De figuren laten verschillen zien zowel tussen de uiteenlopende herkomstgroepen als tussen de generaties binnen dezelfde herkomstgroep.
Figuur 5 Kerncijfers integratie: netto arbeidsparticipatie (%)2
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Figuur 6 Kerncijfers integratie: werkloze beroepsbevolking (%)3
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Figuur 7 Kerncijfers integratie: Aandeel havo/vwo-leerlingen in het 3e leerjaar van het voortgezet onderwijs (%)
Bron: CBS, Kernindicatoren Integratie.
Inkomensoverdrachten
Remigratiewet
De Remigratiewet biedt een uitweg aan personen die naar Nederland kwamen voor arbeid en vestiging, maar nu een dringende wens tot terugkeer hebben doordat zij in een uitzichtloze situatie van afhankelijkheid (uitkeringssituatie) verkeren en zelf hun remigratie niet kunnen bekostigen. Om personen die daarvoor in aanmerking komen, in staat te stellen naar hun herkomstland terug te keren, kan een remigratie-uitkering worden aangevraagd. De SVB voert de Remigratiewet uit.
Budgettaire ontwikkelingen
De Remigratiewet is in 2014 aangescherpt op onder meer het leeftijdscriterium. Hierdoor komen minder personen in aanmerking voor een remigratie-uitkering. Vanaf 1 januari 2025 kunnen geen nieuwe aanvragen meer op grond van de Remigratiewet worden gedaan. Hierdoor dalen de jaarlijkse uitgaven aan uitkeringen. In 2020 bleek dat het bedrag aan uitkeringen in de begroting uiteindelijk te hoog is geraamd. De uitgaven vielen circa € 1,8 miljoen lager uit.
Beleidsrelevante kerncijfers
Realisatie 2016 | Realisatie 2017 | Realisatie 2018 | Realisatie 2019 | Realisatie 2020 | Begroting 2020 | Verschil 2020 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aantal remigranten met een periodieke uitkering ( x 1.000 personen, ultimo)1 | 14 | 14 | 14 | 14 | 14 | 14 | 0 | |
Bron: SVB, jaarverslag.
Subsidies
Op het artikelonderdeel Subsidies is circa € 3,9 miljoen meer uitgegeven dan in de begroting was opgenomen. Het verschil treedt met name op bij de incidentele (overige) subsidies. Het betreft dan vooral nieuwe subsidies voor projecten in het kader van de Veranderopgave inburgering, een aangenomen amendement voor respectvol samenleven en verhoging van enkele lopende subsidies.
Opdrachten
Op het artikelonderdeel Opdrachten worden opdrachten aan derden ten behoeve van onder meer de ontwikkeling en het beheer van examens, onderzoeken in verband met de beleidsontwikkeling of -evaluatie, en communicatieactiviteiten verantwoord. De uitgaven zijn circa € 4 miljoen lager uitgevallen dan in de begroting werd aangenomen. De oorzaak hiervan is onder meer gelegen in het uitstel van de invoeringsdatum van de nieuwe Wet inburgering. Hierdoor zijn bepaalde activiteiten en uitgaven eveneens uitgesteld. Daarnaast was meer tijd nodig voor de aanbesteding van een aantal opdrachten, waardoor de uitgaven pas in 2021 zullen plaatsvinden. Ook zijn aanbestedingstrajecten uitgesteld omdat de precieze activiteiten of opdrachtformuleringen meer tijd behoefden.
Beleidsrelevante kerncijfers
Realisatie 2016 | Realisatie 2017 | Realisatie 2018 | Realisatie 2019 | Realisatie 2020 | Begroting 2020 | Verschil 2020 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Inburgeringsplichtige nieuwkomers die een kennisgeving van DUO krijgen (x 1.000 personen, ultimo)1 | 34 | 23 | 20 | 18 | 21 | 18 | 3 | |
Inburgeraars die slagen voor het inburgeringsexamen of NT2-examen (x 1.000 personen, ultimo)1 | 10 | 13 | 24 | 32 | 18 | 23 | ‒ 5 | |
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de voorbereiding op inburgering in de opvang van COA (x 1.000 personen, ultimo)2 | 13 | 8,4 | 4,6 | 4,6 | 4,5 | 5,0 | ‒ 0,5 | |
Asielgerechtigde nieuwkomers die deelnemen aan de maatschappelijke begeleiding door gemeenten (x 1.000 personen, ultimo)2 | 20 | 26 | 11 | 7 | 9 | 10 | ‒ 1 | |
Bijdrage aan agentschapppen
Op dit artikelonderdeel is de bijdrage opgenomen die SZW aan DUO geeft voor het uitvoeren van het leen- en examenstelsel in verband met de inburgering van nieuwkomers. De bijdrage aan DUO is in 2020 circa € 4,2 miljoen hoger uitgevallen dan in de begroting voorzien werd. Dat is voor een groot deel veroorzaakt door de extra maatregelen die door DUO zijn getroffen in verband met corona. Zo is er extra personeel ingehuurd om de openstelling van examenlocaties na de eerste lockdown te kunnen veruimen. Ook zijn er extra examenlocaties ingehuurd.
Bijdrage aan ZBO's/RWT's
De bijdrage aan COA is bedoeld voor trajecten voorinburgering die in de AZC's door vergunninghouders in afwachting van hun plaatsing bij een gemeente gevolgd kunnen worden. In 2020 is als gevolg van de coronamaatregelen het aantal trajecten achtergebleven bij de verwachtingen. Hierdoor vallen de uitgaven in 2020 € 2,7 miljoen lager uit dan voorzien. Het budget is hiervoor eerder bij 1e en 2e suppletoire wet neerwaarts bijgesteld.
Bijdrage aan medeoverheden
De bijdrage aan gemeenten betreft de vergoedingen voor maatschappelijke begeleiding van statushouders. Van het budget ad € 25,2 miljoen is in 2020 € 16,9 miljoen overgeboekt naar het Ministerie van BZK die dat bedrag vervolgens weer heeft verstrekt aan de gemeenten. De gemeenten krijgen hun bijdrage achteraf op grond van het aantal in 2019 gehuisveste asielstatushouders met inburgeringsplicht.
Circa € 8 miljoen is bij najaarsnota ingeleverd, omdat het aantal gehuisveste vergunninghouders en daardoor het aantal trajecten maatschappelijke begeleiding in 2019 lager was uitgevallen.
Leningen
In 2020 is door DUO circa € 45,2 miljoen minder uitgegeven aan leningen voor inburgeraars dan in de begroting geraamd was. De oorzaak daarvan ligt voor het grootste deel in de coronamaatregelen. Het inburgeringsonderwijs en de -examens hebben een tijd stil gelegen. Nadat er weer meer mogelijkheden kwamen voor klassikaal onderwijs en voor examens golden er nog wel beperkende maatregelen door corona, zoals de 1,5 meter regel. Dit maakte het lastig om examens af te leggen en om klassikaal onderwijs te volgen.
Het gebruik van de leningen nam door genoemde ontwikkelingen af. Pas in de laatste 2 maanden van het jaar kwam het gebruik van de leningen weer op peil.
Realisatie 2016 | Realisatie 2017 | Realisatie 2018 | Realisatie 2019 | Realisatie 2020 | Begroting 2020 | Verschil 2020 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Toegekende leningen | ||||||||
Aantal aan inburgeraars toegekende leningen (x 1.000 personen, ultimo) | 26 | 23 | 14 | 11 | 11 | 12 | ‒ 1 | |
Terugbetaalde leningen | ||||||||
Aantal terugbetalende inburgeraars die in het betreffende jaar een terugbetaling op hun lening doen (x 1.000 personen, ultimo) | 3 | 5 | 5 | 13 | 18 | 6 | 12 | |
Kwijtgescholden leningen | ||||||||
Aantal inburgeraars met kwijtgescholden lening (x 1.000 personen, ultimo) | 2 | 5 | 10 | 21 | 18 | 20 | ‒ 2 | |
Totaalbedrag kwijtgescholden leningen inclusief rente (x € 1 mln) | 8 | 32 | 78 | 181 | 154 | 162 | ‒ 8 | |
Bron: DUO, Informatiesysteem Inburgering.
Ontvangsten
Bij de ontvangsten ging het in 2020 naast een terugbetaling van de SVB in verband met de afrekening Remigratiewet, om terugbetalingen van leningen en betalingen van boetes. Vorig jaar werd circa € 4,1 miljoen meer ontvangen dan in de begroting geraamd was. Omdat asielstatushouders bij goed resultaat de lening niet behoeven terug te betalen en terugbetalingen naar draagkracht gaan is het lastig een juiste inschatting te maken van de te verwachten ontvangsten.