Het bewerkstelligen van een merkbare, positieve verandering in het leven van de burgers in de Caribische delen van het Koninkrijk door te ondersteunen bij het creëren van een betrouwbare en goed functionerende overheid, het verbeteren van de arbeidsmarkt, het versterken van de bestaanszekerheid, de zorg en de rechtsstaat. Het Ministerie van Binnenlandese Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) draagt daaraan bij middels het versterken van de uitvoeringskracht, het inzetten van kennis en expertise en het coördineren van de inzet van het Rijk.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van technische assistentie en het delen van kennis.

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van praktische samenwerking en het opzetten van samenwerkingsovereenkomsten.

• – De minister ondersteunt via de Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) maatregelen op diverse gebieden met betrekking tot de sociaal economische structuur, zoals de arbeidsmarkt, zorg, onderwijs, en veiligheid.

Regisseren

• – De minister coördineert de rijksbrede inzet in Caribisch Nederland en bevordert de integrale samenwerking.

• – De minister is verantwoordelijk voor het bevorderen van goed bestuur in Caribisch Nederland.

• – De minister geeft invulling aan haar taken zoals omschreven in de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft), Landsverordening Aruba financieel toezicht (LAft), het protocol Afspraken tussen de regeringen van Aruba en Nederland over de openbare financiën van Aruba en het protocol Aruba-Nederland 2019-2021.

• – De minister houdt financieel toezicht op de openbare lichamen op basis van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES).

• – De minister monitort de uitvoering van de hervormingen en ontwikkelingen uit de landspakketten via de uitvoeringsagenda's en voortgangsrapportages die periodiek door de Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) en de landen worden opgesteld.

In juni 2022 heeft de Staatssecretaris van BZK namens het kabinet nieuwe en hernieuwde bestuurlijke afspraken ondertekend samen met het bestuurscollege van Saba, de regeringscommissaris van Sint Eustatius en het bestuurscollege van Bonaire. In 2023 zullen na de eilandsraadsverkiezingen en het aanstellen van een gedeputeerde op Sint Eustatius alle afspraken worden herijkt en verder invulling gegeven worden aan de ambities voor de periode na 2023. Voor Saba betekent dit een aanvulling door middel van een nieuwe uitvoeringsagenda.

In deze kabinetsperiode is € 30 mln. structureel vanaf 2023 beschikbaar voor Caribisch Nederland. Bij eerste suppletoire begrotingswet 2022 zijn deze middelen verdeeld en aan de verschillende begrotingshoofdstukken toegevoegd. Een deel zal nog worden verwerkt bij tweede suppletoire begrotingswet 2022. Voor begrotingshoofdstuk Koninkrijksrelaties gaat het om structurele middelen voor de openbare lichamen van € 3 mln. vanaf 2023 voor expliciete doelen uit het Coalitieakkoord. Daarnaast gaat het om incidentele middelen voor eilandelijke achterstanden over de periode 2022-2024 van € 10 mln. Over de verdere invulling van deze middelen worden met de openbare lichamen nadere afspraken gemaakt, in samenhang met de gemaakte bestuurlijke afspraken in juni 2022.

Geschatte budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht

Van het totale uitgavenbudget op artikel 4 is 6,6% juridisch verplicht en dit betreft volledig het instrument Inkomensoverdrachten.

Inkomensoverdrachten

De inkomstenoverdrachten zijn voor 100% juridisch verplicht. De uitgaven voor inkomstenoverdrachten liggen vast in de Vaste verrekenkoersregeling pensioenen (1990). Daarnaast is Nederland volgens artikel 4 lid 3 van de Onderlinge regeling rechtsopvolging en boedelscheiding Algemeen Pensioenfonds Nederlandse alsmede de rechtsopvolging van een aantal niet kapitaal gefinancierde pensioen(vervangende) verplichtingen van het Land de Nederlandse Antillen verplicht de pensioenen en uitkeringen van gewezen politieke ambtsdragers van de eilandgebieden Bonaire, Sint Eustatius en Saba te betalen (Stcrt. 2010, 14723).

4.1 Curaçao, Sint Maarten en Aruba

Opdrachten

Opdrachten Landen

Afhankelijk van de vraag en behoefte van het lokaal bestuur worden vanuit de begroting van Koninkrijksrelaties gerichte opdrachten aan organisaties betaald die als doel hebben goed bestuur en gezonde overheidsfinanciën te bevorderen. Hiermee wordt de uitvoeringskracht van de overheden in de Landen bevorderd, rekening houdend met lokale omstandigheden en de specifieke bestuurlijke context per land.

Inkomensoverdrachten

Toeslagen op pensioenen NA

Conform de regeling vaste verrekenkoers pensioeninkomen voormalig Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse pensioengerechtigden worden nadelige koersverschillen als gevolg van wisselkoersfluctuatie tussen de Antilliaanse gulden (ANG) en Arubaanse florin (AWG) enerzijds en de Euro (€) anderzijds gecompenseerd uit de begroting van Koninkrijksrelaties.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Tijdelijke werkorganisatie (TWO)

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) treft voorbereidingen voor het opzetten en inrichten van het COHO. Vooruitlopend hierop ondersteunt een Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) van het Ministerie van BZK de ontwikkeling en uitvoering van de maatregelen, onder meer in de vorm van technische assistentie. Periodiek wordt een gezamenlijke uitvoeringsagenda opgesteld door de TWO en de Landen om de afspraken in de landspakketten nader te concretiseren. De TWO monitort vervolgens de voortgang in de uitvoering van de maatregelen en stelt tenminste ieder half jaar een uitvoeringsrapportage op. De TWO (die na de inwerkingtreding van de rijkswet wordt aangeduid als het COHO) werkt als een dienst van het Ministerie van BZK. Volgens het ontwerp van het voorstel van rijkswet wordt COHO een bestuursorgaan met zelfstandige, wettelijke taken. In 2023 is voor programma- en apparaatskosten van de TWO gezamenlijk € 27,2 mln. gereserveerd. Voor de jaren 2024-2027 is dit € 32,9 mln. per jaar. De gereserveerde middelen in de jaren 2023-2027 zullen telkens bij eerste suppletoire begroting van het betreffende uitvoeringsjaar over de verschillende financiële instrumenten (bijdragen, subsidies, opdrachten, apparaatskosten) worden verdeeld.

Bijdrage aan medeoverheden

Onderwijshuisvesting Curacao

Bij het instemmen met het landspakket Curaçao heeft Nederland aan Curaçao een bijdrage toegezegd van totaal € 30 mln. ten behoeve van verbetering van de onderwijshuisvesting. In 2022 staat een bijdrage van € 10 mln. gepland, in de jaren 2023 en 2024 is respectievelijk € 15 mln. en € 4,5 mln. gereserveerd. In 2021 is reeds een bedrag van € 0,5 mln. verstrekt. Van deze middelen worden reparaties gedaan en vernieuwingen aangebracht op schoolgebouwen in Curaçao.

Tijdelijke Werkorganisatie (TWO)

Er is in 2022 €15,8 mln. voor bijdrage aan medeoverheden door de TWO gereserveerd op dit instrument. Op 14 juli 2021 heeft de Stuurgroep trustfonds wederopbouw Sint Maarten op verzoek van Sint Maarten besloten dat € 15 mln. van de door Nederland toegezegde trustfondsmiddelen, die toen nog op de Aanvullende Post van de Rijksbegroting stonden, ingezet kunnen worden voor de verbetering van het financieel beheer en de modernisering van de Belastingdienst zoals dit in het Landspakket Sint Maarten onder de maatregelen A.1 en C.4 is opgenomen. Deze middelen bedragen in 2022 € 9,2 mln., en in 2023 € 2,9 mln. De overige middelen betreffen bijdragen aan de andere Landen.

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

Diverse bijdragen

Dit betreft het Kleine Projecten Fonds waarmee de vertegenwoordiging van Nederland op Aruba, Curaçao en Sint Maarten kleine projecten financiert.

4.2 Caribisch Nederland

Subsidies

Subsidies Caribisch Nederland

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) draagt bij aan het programma van UNICEF, dat is gericht op het helpen van de openbare lichamen met het ontwikkelen van de kinderrechten. Belangrijk onderdeel van het programma is kinderrechteneducatie en jongerenparticipatie. Ook wordt er ondersteuning geboden bij de ontwikkeling van jeugdraden in Caribisch Nederland.

Daarnaast worden er in 2023 en 2024 extra middelen vrijgemaakt voor Bonaire. De Voedselbank Bonaire ziet een stijging in het aantal cliënten dat zich aanmeldt voor een voedselpakket. De verwachting is dat dit aantal cliënten zal toenemen, gelet op de stijgende prijzen van levensmiddelen. Om de kosten van deze stijging te kunnen dekken worden daarom extra middelen vrijgemaakt.

Opdrachten

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

BZK richt zich op het verhogen van de kwaliteit en slagkracht van het openbaar bestuur op Caribisch Nederland en zet zich in om samen met de openbare lichamen de bestuurlijke kaders te versterken. Daarnaast wordt gericht de uitvoeringskracht van de ambtelijke apparaten van de openbare lichamen versterkt, rekening houdend met lokale omstandigheden en de specifieke bestuurlijke context per eiland. Er wordt door het ministerie geïnvesteerd in menselijk kapitaal, onder andere door middel van het trainen van de ambtelijke lokale apparaten, het voortzetten van het Talent Ontwikkelprogramma (TOP) Bonaire en het gericht ondersteunen met kennis en expertise. Hiervoor is een bedrag van € 1,4 mln. beschikbaar.

Afhankelijk van de vraag en behoefte van het lokaal bestuur in Caribisch Nederland, worden verder vanuit de begroting Koninkrijksrelaties gerichte opdrachten aan organisaties gefinancierd, die als doel hebben goed bestuur en gezonde overheidsfinanciën te bevorderen.

Inkomensoverdrachten

Pensioenen en uitkeringen politieke ambtsdragers

Uit deze middelen worden de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers gefinancierd. Het betreft de pensioenen van gewezen politieke gezagdragers van het voormalige land Nederlandse Antillen (bewindspersonen, statenleden en gezaghebbers) afkomstig van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Met het opheffen van het land Nederlandse Antillen in 2010 is bepaald dat deze pensioenen ten laste van Nederland komen (Stcrt. 2010, 14723).

Bijdrage aan medeoverheden

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

Met de eilanden en de vakdepartementen richt het Ministerie van BZK een programma goed bestuur en uitvoeringskracht in. BZK investeert € 2 mln. per jaar in 2023 en verder, voor maatregelen om de uitvoeringskracht te versterken. Naast het versterken van de capaciteit en het voorzien in opleidingen zal het Ministerie van BZK ook een uitwisselingsnetwerk opzetten tussen ambtenaren in Caribisch Nederland en Europees Nederland, met als doel tot uitwisseling te komen («twinning») en de onderlinge kennis en begrip te vergroten.

Op basis van de vraag en behoefte van het lokaal bestuur in Caribisch Nederland worden vanuit de begroting Koninkrijksrelaties middelen ter beschikking gesteld door middel van bijzondere uitkeringen, ten behoeve van bestuurlijke en sociaaleconomische initiatieven. Doel hiervan is om naast de vrije uitkering gericht initiatieven te kunnen ondersteunen op bestuurlijk of sociaaleconomische vlak. Dit gaat vaak gepaard met additionele begeleiding en ondersteuning vanuit Den Haag of expertise uit Europees Nederlandse gemeenten.

In 2023 zijn extra middelen beschikbaar uit het Coalitieakkoord (de CN-envelop van in totaal 30 miljoen euro structureel). Voor dit begrotingshoofdstuk gaat het enerzijds om structurele middelen voor de openbare lichamen van 3 mln. voor expliciete doelen uit het Coalitieakkoord. Anderzijds gaat het om incidentele middelen voor eilandelijke achterstanden, voor 2023 gaat het om een bedrag van € 3,5 mln. Voor Saba zullen deze middelen via de vrije uitkering van het BES-fonds worden verstrekt. Voor Bonaire en Sint Eustatius worden deze middelen verstrekt via een bijzondere uitkering vanuit dit begrotingshoofdstuk. Over de verdere invulling van deze middelen worden met de openbare lichamen nadere afspraken gemaakt, in samenhang met de gemaakte bestuurlijke afspraken in juni 2022.

Overzicht bijzondere uitkeringen

Conform artikel 94 Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba wordt jaarlijks uiterlijk op de derde woensdag van mei een overzicht van alle bijzondere uitkeringen gepubliceerd, met de daarvoor in de lopende begroting beschikbare bedragen.