Het uitvoeren van de toeslagregelingen voor de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport, die vallen onder de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir).

De doelstelling van de Awir is het bewerkstelligen van harmonisatie tussen inkomensafhankelijke regelingen, het bevorderen van klantvriendelijkheid en doelmatigheid door het instellen van een uitvoeringsloket, en het realiseren van een betere aansluiting van inkomensafhankelijke regelingen bij de draagkracht door het gebruik van het actuele inkomen. Dit betreft de huurtoeslag, zorgtoeslag, kindgebonden budget en de kinderopvangtoeslag.

Daarnaast is de uitvoering van de hersteloperatie toeslagen een belangrijke doelstelling.

Beleid

De minister van Financiën is verantwoordelijk en heeft een regisserende rol op het terrein van de inkomensafhankelijke regelingen. Daarbij gaat het om het te voeren beleid en het opstellen van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir) en de daarop gebaseerde regelgeving.

Daarnaast is de minister van Financiën verantwoordelijk voor de hersteloperatie, waarbij het pDGH, in nauwe samenwerking met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), het Rijk en overige partijen in een regisseursrol en opdrachtgeversrol het overkoepelende herstelproces aanstuurt. Een belangrijk onderdeel hierbij zijn de nieuwe regelingen die in de wet Hersteloperatie Toeslagen zijn vastgelegd en in 2023 over de volle breedte uitgevoerd gaan worden.

Uitvoering

De minister van Financiën is verantwoordelijk en heeft een uitvoerende rol op het terrein van de vaststelling en de uitbetaling van toeslagen. Toeslagen streeft naar klantgerichte dienstverlening aan burgers, de rechtmatige toekenning van toeslagen en efficiënte uitvoering van processen.

Medio december 2021 is het coalitieakkoord gepresenteerd, dat grote ambities kent op het terrein van toeslagen. Het kabinet wil dat mensen niet meer verdwalen in de ingewikkelde regelingen of te maken krijgen met hoge terugvorderingen. Gedurende deze kabinetsperiode worden daarom fundamentele herzieningen in de kinderopvangtoeslag en huurtoeslag doorgevoerd. Ook gaat het kabinet door met verbeteringen in het huidige toeslagenstelsel, zowel verbeteringen in de uitvoering als de dienstverlening richting burgers. De uitwerking van het coalitieakkoord wordt in nauwe samenwerking opgepakt door de beleidsverantwoordelijke departementen (primair de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en het DG Toeslagen. Het burger- en uitvoeringsperspectief zijn daarin belangrijke randvoorwaarden bij de uitwerking van de maatregelen.

Kinderopvangtoeslag

In 2023 is de uitwerking en implementatie van de maatregelen uit het coalitieakkoord een grote prioriteit voor Toeslagen. Ten aanzien van de stelselherziening van de kinderopvangtoeslag blijft de arbeidseis gehandhaafd, maar laat Toeslagen de koppeling gewerkte uren als grondslag voor de kinderopvangtoeslag per 2023 los en is Toeslagen betrokken bij de voorbereidingen voor het veranderen van de vergoeding van de kinderopvang naar 95%, inkomensonafhankelijk, voor werkende ouders. Daarnaast participeert Toeslagen in het onderzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar een geschikte uitvoerder van het nieuwe stelsel. Toeslagen heeft daarin in de eerste plaats een rol als de uitvoerder van het huidige stelsel en de transitie naar het nieuwe stelsel. Het onderzoek, dat wordt uitgevoerd door ABD TOPConsult, zal na de zomer van 2022 helderheid geven of Toeslagen ook een rol heeft in de uitvoering van het nieuwe stelsel waarin de toeslagen rechtstreeks worden uitbetaald aan kinderopvangorganisaties.

Huurtoeslag

Daarnaast werkt Toeslagen mee aan de hervormingen van de huurtoeslag. Het streven is om vanaf 2024 over te stappen naar een systeem van genormeerde huren en worden hervormingen doorgevoerd waaronder het afschaffen van de maximale huurgrens en het verlagen van de minimale leeftijdsgrens van 23 naar 21 jaar. Bij het uitwerken van deze maatregelen kijkt Toeslagen naar de uitvoerbaarheid en het burgerperspectief. Om de beoogde planning te realiseren is tijdige parlementaire behandeling van het pakket van huurtoeslagmaatregelen nodig.

Verbeteringen huidig stelsel

Toeslagen zet zich verder in om de uitvoering van toeslagen en dienstverlening naar de burger te verbeteren door het toegankelijker en laagdrempeliger te maken en een zo groot mogelijke toekenningszekerheid voor burgers te realiseren. Deze verbeteringen zien op alle vier de toeslagen. Onder meer via het programma Vernieuwing Dienstverlening en de verbetertrajecten voor elk van de toeslagen worden stappen gezet. Deze richten zich onder andere op het terugdringen van niet-gebruik, intensiveren van (fysieke) dienstverlening en persoonlijke begeleiding. Ook een goede IV-huishouding en begrijpelijke en goed uitvoerbare wet- en regelgeving zijn belangrijk om het huidige toeslagenstelsel beter te laten functioneren.

Budgetflexibiliteit

De programma-uitgaven zijn overwegend gerelateerd aan de compensatie voor de gedupeerden van de toeslagenaffaire. Deze uitgaven zijn voor circa 98% juridisch verplicht doordat regelingen zijn verankerd in wetgeving of anderszins bindende afspraken die contractueel zijn vastgelegd.

Apparaatsuitgaven

Personele uitgaven

Dit betreft alle personele uitgaven voor zowel DG Toeslagen als het programma DG Herstel, inclusief externe inhuur.

Materiële uitgaven

Dit betreft de materiële uitgaven van DG Toeslagen en pDG Herstel, inclusief herstelorganisatie. Het omvat middelen voor voorlichting, trainingen, ondersteuning voor het herstel Kinderopvangtoeslagen en middelen voor de klankbordgroep.

Programma-uitgaven

Opdrachten

Onder «Overige opdrachten» vallen met name de uitgaven die geraamd worden voor het kwijtschelden van private schulden. Bij «ICT opdrachten» gaat het met name over ICT-uitgaven (telefonie, licenties, software applicaties en hardware).

Bijdrage aan medeoverheden

Onder Bijdrage aan medeoverheden vallen de budgetten die worden ingezet voor programma's bij de gemeentes, provincies en waterschappen.

(Schade)vergoeding

Dit betreft de budgetten voor de compensatie van toeslagengedupeerden, waaronder de forfaitaire 30k-regeling, de integrale beoordelingen, de kwijtschelding van de private schulden, de kindregeling, ex-partnerregeling, herstelregeling voor gedupeerden van andere toeslagen en de betaling van dwangsommen.

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Met de toerekening van uitgaven die de Belastingdienst ten behoeve van Toeslagen doet wordt inzicht gegeven in de integrale uitgaven die voor Toeslagen worden gemaakt. Deze toerekening wordt jaarlijks herijkt in de ontwerpbegroting.

In onderstaande tabel is de toerekening van de uitgaven die de Belastingdienst ten behoeve van Toeslagen doet, verdeeld naar de verschillende activiteiten. Het toegerekende bedrag is per activiteit gebaseerd op een tussen de Belastingdienst en Toeslagen overeengekomen verdeelsleutel, gebaseerd op aantallen fte, werkplekken of ICT-capaciteit.

De uitvoering van Toeslagen is erop gericht om de toekenningszekerheid en begrijpelijkheid voor de burger te vergroten en de menselijke maat toe te passen. Verder wordt toezicht gehouden dat gericht is op het voorkomen of snel herstellen van fouten en is sprake van een zorgvuldige en doortastende aanpak van (het risico van) misbruik.

De ontwikkeling van de kennis, de houding en het gedrag van medewerkers die nodig zijn voor deze benadering gaat in 2023 onverminderd door.

Toeslagen verricht zijn werk als uitvoerder van de toeslagenregelingen op het raakvlak van beleid en maatschappij. Het burgerperspectief is een van de vaste gezichtspunten van de uitvoeringstoetsen waaruit voorgenomen wijzigingen van beleid, wet- en regelgeving door Toeslagen beoordeeld worden. Vanuit dit perspectief verbeteren we de dienstverlening van Toeslagen verder in 2023 en worden de in gang gezette ontwikkelingen doorgezet en op grotere schaal toegepast. De focus ligt hierbij op het vergroten van de toekenningszekerheid in de samenwerkingstrajecten per toeslagsoort met de betrokken beleidsdepartementen, de burgerbehandeling en communicatie in de massale processen specifiek maken voor de doelgroep Toeslaggerechtigden. Daarnaast brengen we de dienstverlening via eigen kanalen en derden (bijvoorbeeld toeslagservicepunten) zowel fysiek als online dichter naar de burger en versterken we verder de menselijke maat en rechtsbescherming in de processen.

Naleving, handhaving en toezicht

De doorontwikkeling en implementatie van de strategie voor naleving, handhaving en toezicht vergen een aantal jaren en zullen gefaseerd plaatsvinden. Deze strategie wordt gekoppeld aan relevante wet- en regelgeving en aan de missie, visie en strategische doelen van DG Toeslagen. Hij is erop gericht het gedrag van burgers zodanig te beïnvloeden dat zij uit zichzelf structureel de regels naleven, om te komen tot maximale toekenningszekerheid. Toeslagen probeert zoveel mogelijk proactief en in de actualiteit te handelen en problemen te voorkomen. De situatie van en het vertrouwen in de burger staat hierbij centraal. Er wordt een waarborgenkader geformuleerd waaraan alle nalevingsactiviteiten moeten voldoen en dat als toetsingskader kan worden gebruikt bij en voorafgaand aan de activiteiten. Daarnaast wordt er inzicht geboden in het gebruik van de detectie- en selectie-instrumenten (geautomatiseerd en handmatig), waarbij bijzondere aandacht zal zijn voor de vraag welke mix aan instrumenten wanneer en met welk doel wordt ingezet (zogenaamde handhavingsregie). De handhavingsstrategie wordt afgestemd met de betrokken beleidsdepartementen en andere stakeholders.

Toeslagenherstel

Ook in 2023 gaat de hersteloperatie door met het bieden van financieel en emotioneel herstel voor de gedupeerde ouders en hun gezin. Met de verbreding van de hersteloperatie in de brede aanpak, samenwerking met verschillende partners en de uitvoering van de nieuwe regelingen, is de aansturing en coördinatie van alle betrokken partijen steeds belangrijker geworden. Vanuit een coördinerende en opdrachtgevende rol stuurt pDGH de opgavegerichte en domein-overstijgende aanpak aan, uiteraard in samenwerking met alle partijen die betrokken zijn bij de hersteloperatie.

Als onderdeel van het herstel stelt UHT in een eerste toets vast of een ouder gedupeerd is op basis waarvan zij recht hebben op een forfaitair bedrag van €30.000 (de Cathuishuisregeling). Hierop volgt (eventueel) een integrale beoordeling die kan leiden tot een verhoging van het eerder toegekende compensatiebedrag. Het proces en de benadering van de ouders is in de herijking meer aangesloten op de behoeften van de ouders. In de uitvoering hiervan staan de begrippen zorgvuldigheid, ruimhartig en betrouwbaarheid centraal. Tevens wordt daarbij meer aangesloten bij de behoeften van ouders, die in de herijking naar boven zijn gekomen. Naast het beoordelen van dossiers werkt UHT aan het afhandelen van bezwaren van en nazorg aan gedupeerde ouders/burgers waarvan het dossier al is behandeld.

Het kwijtschelden van publieke schulden wordt uitgevoerd door verschillende betrokken Rijksorganisaties en lokale overheden, waaronder de Dienst Uitvoering Onderwijs, de Sociale Verzekeringsbank en de Belastingdienst en Toeslagen. Gedupeerde ouders en hun toeslagpartner kunnen bij de stichting Sociale Banken terecht voor het oplossen van private schulden.

Gemeenten bieden gedupeerden ondersteuning op de vijf leefgebieden financiën, wonen, zorg, gezin en werk. Gedupeerden geven aan dat zij naast de ondersteuning die de overheid biedt, ook zelf initiatieven willen opzetten die bijdragen aan collectief emotioneel herstel. Door het steunen van initiatieven van ouders wil de overheid bijdragen aan het emotioneel herstel van gedupeerde ouders, kinderen en jongeren. In de komende periode wordt, samen met de gedupeerden, interdepartementaal en interbestuurlijk besloten hoe en door welke organisaties de ondersteuning bij het emotioneel herstel aangeboden kan worden.

Ook de beleidsmaatregelen voor ouders in het buitenland zijn gestart. Tevens worden regelingen voor ex- partners, de kinderen van gedupeerde ouders en andere toeslagen verder vorm gegeven. 

Toelichting per gewijzigde indicator

Toekenningszekerheid en tijdigheid van de uitvoering

Het percentage definitief toegekende toeslagen dat niet leidt tot een terug te betalen bedrag > € 500

Toeslagen streeft ernaar het ontstaan van de door de burger terug te betalen bedragen bij het definitief toekennen van toeslagen zoveel mogelijk te beperken. Als kwantitatieve indicator wordt het percentage van het totale aantal definitief toegekende toeslagen gebruikt waarbij niet terugbetaald hoeft te worden of het terug te betalen bedrag onder € 500 blijft. Voor kinderopvangtoeslag wordt een grens van € 1.000 aangehouden, omdat het bij de toekenningen veelal gaat om hogere bedragen dan bij andere toeslagen. De verstrekking van toeslagen gebeurt aan de hand van voorschotten, hetgeen ertoe kan leiden dat bij de eindberekening na afloop van het jaar nog een aanvullend bedrag moet worden teruggevraagd. De intentie is het aantal terug te betalen bedragen groter dan het normbedrag terug te dringen. De score op deze indicator wordt hoger naarmate aanvragers tijdig mutaties en juiste schattingen doorgeven. Toeslagen ondersteunt burgers hierbij. Waar mogelijk worden burgers actief erop geattendeerd dat inkomens of andere grondslagen (gaan) afwijken van die welke tot dan zijn gebruikt. Hierdoor verbetert de compliance. Als het mogelijk is, wordt aanpassing van gegevens door Toeslagen zelf verzorgd.

Een voorbeeld van de ondersteuning bij het tijdig doorgeven van mutaties is de app voor de ontvangers van kinderopvangtoeslag, waarin de ontvangers over het doen van wijzigingen genotificeerd worden en gemakkelijk en snel wijzigingen kunnen doorgeven. Vanwege de realisatiecijfers uit 2020 en 2021 is besloten de streefwaarde voor 2023 op te hogen van 93% naar 94%.

Definitief vaststellen toeslagen

Doel van de prestatie-indicator is dat 90% van de toeslaggerechtigden voor 31 december van het jaar t+1 de definitieve toekenning krijgt van het toeslagjaar t. Vanwege de realisatiecijfers uit 2020 en 2021 is besloten de streefwaarde op te hogen van 85% naar 90%.

Omdat een deel van de noodzakelijke gegevens voor het definitief vaststellen van een toekenning nog niet bekend zijn, zoals inkomens of andere gegevens in het jaar t+1, is het niet mogelijk een streefwaarde van 100% op te nemen.

Aantal ernstige productieverstoringen

Deze indicator meet in welke mate er sprake is van ernstige productieverstoringen binnen Toeslagen (met uitzondering van de tijdelijke Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen) welke leiden tot overlast, benadeling of onjuiste informatievoorziening aan burgers en/of bedrijven. Van een productieverstoring is ook sprake wanneer er schade optreedt in de kasstroom van het Rijk of als er afbreuk wordt gedaan aan de compliance. De doelstelling is om -in lijn met vorig jaar- in 2023 minder dan tien ernstige productieverstoringen te realiseren. Bij de realisatie van de indicator wordt de impact (aantal geraakte burgers en/of bedrijven) en de ernst van de overlast in ogenschouw genomen.

Beleving van burgers

Burgertevredenheid

In de ontwerpbegroting IX 2022 stond één indicator burgertevredenheid opgenomen. Dit betrof de realisatie op de vraag in het burgeronderzoek: «Hoe tevreden ben je in het algemeen over de dienstverlening van de Dienst Toeslagen?» In de groeiparagraaf van de begroting is destijds aangegeven dat de indicator burgertevredenheid verder zou worden uitgewerkt in daaronder liggende subjectieve indicatoren, die vanuit het eigen onderzoek van Toeslagen kunnen worden gemeten. Toeslagen streeft ernaar de onderliggende indicatoren inclusief streefwaarden in het Jaarplan 2023 te verankeren. 

Aantal ontvangen klachten

Het aantal door Toeslagen ontvangen klachten geeft een indicatie van het zorgvuldig handelen van Toeslagen in het hele traject waaronder aanvraag, voorschotverlening, muteren, toezicht, definitief toekennen en bezwaarbehandeling. Toeslagen streeft ernaar het aantal ontvangen klachten van burgers minder dan 1.700 te laten zijn.

Rechtmatigheid

Toeslagen streeft naar een rechtmatige toekenning van toeslagen. Voor het rapporteren van fouten en onzekerheden gelden kwantitatieve rapportagegrenzen op artikelniveau die jaarlijks in de Rijksbegrotingsvoorschriften worden vastgelegd. Door een snelle rechtmatige toekenning wordt de toekenningszekerheid vergroot en neemt het vertrouwen in Toeslagen toe. Burgers zullen meer geneigd zijn hun verplichtingen na te komen. Om de rechtmatigheid van toeslagen te bevorderen wordt onder andere aandacht besteed aan de kwaliteit van bestanden van derden die worden gebruikt. Bij toeslagen die worden vastgesteld na handmatige behandeling door medewerkers wordt de kwaliteit van de behandeling getoetst.