Op dit artikel worden de producten op het gebied van rijkswegen verantwoord. Dit betreft de onderdelen verkeersmanagement, beheer, onderhoud en vervanging, aanleg, geïntegreerde contractvormen/PPS, netwerkgebonden kosten en de investeringsruimte. Deze producten zijn gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten zoals beschreven in beleidsartikel 14 Wegen en Verkeersveiligheid op de begroting Hoofdstuk XII.

• – A12/A15 Ressen - Oudbroeken (€ 1.129,5 miljoen). Dit wordt met name veroorzaakt door de contract-close van het project. Als gevolg van de contract-close verandert de verdeling van de financieringslasten over de looptijd van het project.

• – A24 Blankenburgverbinding (€ 84,7 miljoen). De hogere verplichting in 2020 wordt met name veroorzaakt door het afsluiten van de wijzigingsovereenkomst met de DBFM-opdrachtnemer. Dit is overeenkomstig het besluit van de minister inzake de problemen rond de planning van de Blankenburgverbinding.

• – A16 Rotterdam (€ 50,0 miljoen). De hogere verplichting wordt met name veroorzaakt door wijzigingen in het DBFM-contract. De grootste wijzigingen betreffen maatregelen voor de brandwerendheid van de tunnel en gevolgen van PAS voor de zandwinning.

• – A15 Maasvlakte - Vaanplein (€ 31,2 miljoen). De hogere verplichting wordt veroorzaakt doordat verplichtingen voor de afbouw van de Botlekbrug, die voorzien waren in 2019, zijn doorgeschoven naar 2020.

• – A27 Houten - Hooipolder (€ 29,7 miljoen). Dit betreft een versnelling van het project, waardoor verplichtingenbudget van 2021 naar 2020 is verschoven.

• – Impuls Strategisch Plan Verkeersveiligheid (€ 135,4 miljoen). In het kader van de Regeling stimulering verkeersveiligheidsmaatregelen zijn door het grote succes van de regeling meer beschikkingen aan regionale overheden afgegeven dan oorspronkelijk begroot. Hiermee kon een versnelling van de regeling worden gerealiseerd.

• – N65 Vught - Haaren (€ 77,5 miljoen). Met de regio is afgesproken dat de provincie Noord-Brabant als opdrachtgever van de realisatie van het project N65 Vught - Haaren optreedt. Het rijk draagt bij door middel van een rijksbijdrage. Hierop is in 2020 de bestuursovereenkomst aangepast. Deze afspraken hebben geleid tot een hogere verplichting.

• 2. De hogere realisatie van € 198,6 miljoen wordt voornamelijk veroorzaakt door:

• – In 2020 is aanvullend budget voor Beheer en Onderhoud middels het saldo vanuit 2021 naar 2020 overgeboekt (€ 103 miljoen). Uit recente prognoses is namelijk gebleken dat in de huidige meerjarige onderhoudsperiode (2018-2021) spanning bestaat tussen het budgettair kader en de budgetbehoefte van RWS voor beheer en onderhoud. Voor het Hoofdwegennet uit dit zich in 2020 ineen spanning van circa € 103 miljoen. Daarnaast zijn er extra uitgaven geweest voor de versnelling van onderhoudswerkzaamheden.

• – Er is extra budget vrijgemaakt voor maatregelen die direct effect hebben op het verminderen van (ver)storingen en relatief snel zijn in te passen in de onderhoudsprogrammering van RWS (€ 49,0 miljoen).

• – Naar aanleiding van de geactualiseerde geluidsplafonds zijn er extra uitgaven geweest om hieraan te voldoen (€ 21,3 miljoen).

• – Bovendien zijn er extra uitgaven geweest voor de verplaatsing van de lokale verkeersbediening vanuit de tunnels A73 naar de verkeerscentrale in Helmond (€ 9,5 miljoen).

• – De prijsbijstelling 2020 (€ 9,0 miljoen).

• – De voorbereiding op de Brexit heeft tot extra kosten geleid voor de realisatie van tijdelijke parkeervoorzieningen (€ 8,5 miljoen).

• – Tot slot leiden diverse mutaties (- € 1,7 miljoen) tot per saldo een lagere realisatie.

• 3. De lagere realisatie ad € 63,6 miljoen wordt met name veroorzaakt door een kasschuif die in de ontwerpbegroting 2021 is verwerkt van 2020 naar 2021 voor de projecten Suurhoffbrug (- € 16,0 miljoen), N3 Wantijbrug (- € 10,6 miljoen), Brug de Noord (- € 9,2 miljoen), 3B systemen tunnels (- € 6,5 miljoen) en A73 Roertunnel en Swalmentunnel (- € 4,2 miljoen). Tot slot leiden diverse mutaties (- € 17,1 miljoen) tot een lagere realisatie .

• 4. De lagere realisatie ad € 284,2 miljoen wordt voornamelijk veroorzaakt door:

• – A12/A15 Ressen - Oudenbroek (- € 200,7 miljoen). De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een kasschuif van € 158,3 miljoen van 2020 naar 2021 als gevolg van de uitspraak van de Raad van State op het tracébesluit.

• – A1/A6/A9 Schiphol - Amsterdam - Almere (deeltraject A9 Badhoevedorp-Holendrecht) (- € 164,1 miljoen). Dit betreft hoofdzakelijk de overheveling van budget van artikel 12.03 Aanleg naar het artikel 12.04 Geïntegreerde Contractvormen na afronding van de aanbesteding van het traject A9 Badhoevedorp-Holendrecht (inpassing DBFM-contract). Daarnaast is er na oplevering van de deelprojecten resterend budget vrijgevallen ten gunste van de vrije investeringsruimte wegen.

• – A4/A44 Rijnlandroute (- € 48,7 miljoen). De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een reservering aan het BTW compensatiefonds en betreft een kasschuif van € 49,8 miljoen van 2020 naar 2021 en 2022. Er vinden nog gesprekken met de provincie plaats over de omvang van het bedrag en wanneer de betalingen zullen plaatsvinden betalingen zullen plaatsvinden.

• – A10 Knooppunten De Nieuwe Meer en Amstel (Zuidas). (- € 29,6 miljoen). De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een kasschuif naar 2028. In de Kamerbrief van 7 december 2020 (Kamerstukken II 2020-2021, 32 668, nr. 16) is de Kamer geïnformeerd over het project.

• – A7 Zuidelijke Ringweg Groningen fase 2 (- € 19,2 miljoen). De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een kasschuif van 2020 naar 2021 tot en met 2023 als gevolg van de vertraging van de werkzaamheden.

• – De overprogrammering was bij ontwerpbegroting 2020 € 172 miljoen. Per einde 2020 is deze nihil en zijn programmering en begroting aan elkaar gelijk.

• – Tot slot leiden diverse kleine mutaties (€ 6,1 miljoen) tot per saldo hogere realisatie.

• 5. De hogere uitgaven ad € 28,8 miljoen wordt met name veroorzaakt door:

• – Impuls Strategisch Plan Verkeersveiligheid (€ 84,5 miljoen). Voor 2020-2021 zijn meer beschikkingen richting regionale overheden afgegeven. Dit staat reeds toegelicht bij de Verplichtingen. Dit betreft het deel dat reeds is uitgekeerd, het overige deel dat verplicht is in 2020 wordt in 2021 uitgekeerd.

• – N65 Vught-Haaren (€ 18,6 miljoen). In 2020 is meer gerealiseerd vanwege de rijksbijdrage aan de realisatie door de provincie Noord-Brabant. Dit staat reeds toegelicht bij de Verplichtingen.

• – Door actualisatie van de programmering (€ 29,5 miljoen). In 2020 zijn schuiven uitgevoerd tussen onderdeel Beheer en Onderhoud) en het onderdeel Planuitwerking en Verkenning (- € 49 miljoen), alsmede schuiven tussen artikel 20 en het onderdeel Planuitwerking en Verkenning (- € 154,6 miljoen). Tot slot zijn er schuiven uitgevoerd met het onderdeel realisatie (€ 140,1 miljoen) De actualisaties zijn het gevolg van autonome vertragingen op de projecten. Hierdoor is op het onderdeel planuitwerking en verkenning per saldo een kastekort ontstaan. Middels een generale kasschuif (€ 93 miljoen) is dit kastekort aangevuld uit latere jaren.

• – Daarentegen staan lagere uitgaven bij:

• – Met betrekking tot de overgang van projecten van planuitwerking naar realisatiefase of bij voorbereidende werkzaamheden in het geval van partiële uitvoeringsbesluiten (- € 21,9 miljoen) wordt budget overgeboekt naar het realisatieartikel (12.03.01). Hierdoor neemt het budget op artikel 12.03.02 verkenningen en planuitwerkingen af. Dit betreft onder andere de projecten A15 Papendrecht-Sliedrecht (- € 5,4 miljoen), InnovA58 (- € 7,2 miljoen), A4 Haaglanden (- € 3 miljoen) en een aanvulling van het budget MJPG. (- € 6 miljoen). Tot slot verklaren een aantal kleinere mutaties voor het restant (- € 0,3 miljoen).

• – Overboekingen naar HXII en afdrachten aan het BTW-compensatiefonds (- € 69,9 miljoen). Dit is gedaan ten behoeve van de specifieke uitkeringen aan regionale overheden voor SmartWayZ (- € 24,5 miljoen), Snelfietsroutes (- € 19,3 miljoen), Mobility as a Service (- € 3 miljoen) en Impuls Strategisch Plan Verkeersveiligheid (- € 17,5 miljoen). Ook zorgt de eindafrekeningen voor de programma's Beter Benutten (- € 5,4 miljoen) en Vrachtwagenheffing (- € 2,7 miljoen) voor een verlaging van het budget. Deze eindafrekening wordt gedaan, omdat de verantwoording van de middelen op HXII plaatsvindt. Tot slot verklaren een aantal overige kleinere mutaties voor het restant (+ € 2,5 miljoen).

• – Tot slot leiden diverse kleine mutaties bij meerdere projecten tot een lagere realisatie (- € 20 miljoen).

• 6. De hogere realisatie van € 80,1 miljoen wordt met name veroorzaakt bij de projecten:

• – A12-A15 Ressen – Oudenbroeken (€ 54,0 miljoen). Betreft overheveling van budget van artikel 12.03 Aanleg naar het artikel 12.04 Geïntegreerde Contractvormen, omdat het DBFM-contract nog niet is ingepast als gevolg van de latere uitspraak van de Raad van State op het tracébesluit.

• – A24 Blankenburgtunnelverbinding (€ 33,9 miljoen). De hogere realisatie wordt veroorzaakt door een correctie op de kasreeks over de jaren. Met de DBFM-opdrachtnemer is overeenstemming bereikt over een aantal wijzigingen waar discussie was over of deze in het domein van opdrachtnemer of opdrachtgever vielen (€ 5 miljoen). Daarnaast is een betaling van de reeks afgesloten overeenkomst verleggen persriool verschoven naar 2020 uit 2021 (€ 6 miljoen. Tot slot is op dit project de DBFM reeks aangepast conform contract. De verdeling over de jaren stond niet volledig juist in de begroting (€ 23 miljoen).

• – A16 Rotterdam (€ 20,0 miljoen). Betreft een hogere realisatie komt met name de uitvoering van beheersmaatregelen om vertraging, als gevolg van PAS en PFAS, te mitigeren.

  Daarentegen staat een lagere realisatie bij:

• – A15 Maasvlakte-Vaanplein (- € 22,8 miljoen). De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door de herfinanciering van het DBFM-contract. De herfinanciering heeft tot een voordeel geleid.

• – Tot slot leiden diverse kleine mutaties (€ 5 miljoen) bij meerdere projecten tot een lagere realisatie.

• 7. Dit betreft een verhoging van het kasbudget in 2020 met € 26,7 miljoen. Dit betreft met name de loon- en prijsbijstelling 2020 (€ 14,9 miljoen) en kosten voor de uitvoering van beheersmaatregelen, om vertraging als gevolg van PAS en PFAS te mitigeren (€ 11,1 miljoen). Tot slot leiden diverse kleine mutaties (€ 0,7 miljoen) tot een hogere realisatie.

• 8. Dit betreft een verhoging van het kasbudget in 2020 met € 41,8 miljoen. Dit betreft met name kosten aan duurzaamheidsmaatregelen in het kader van «Urgenda» (€ 21,2 miljoen). Hierbij ging het onder andere om CO2-reducerende maatregelen via circulaire initiatieven in de grond-, weg- en waterbouw (GWW). Daarnaast zijn er ook extra uitgaven geweest voor de verbetering van verkeersmanagementsystemen en de versterking van de RWS-cybersecurity (€ 14,9 miljoen). Tot slot leiden diverse kleine mutaties tot een hogere realisatie van € 5,7 miljoen.

• 9. De in totaal lagere ontvangsten € 24 miljoen zijn het gevolg van diverse mutaties bij de volgende projecten:

• – N33 Zuidbroek-Appingedam: De geraamde ontvangsten voor dit project zijn niet in 2020 gerealiseerd vanwege het verschuiven van de planning van het project (- € 22,3 miljoen).

• – A1/A6/A9 Schiphol–Amsterdam–Almere, deeltraject A6 (- € 17,7 miljoen). Door de versnelde uitvoering van de werkzaamheden, zijn de geplande ontvangsten van de gemeente Almere in 2019 ontvangen in plaats van in 2020.

• – A4/A9 Badhoevedorp (- € 12,5 miljoen). De bijdragen van de gemeente Haarlemmermeer zijn lager dan begroot, omdat het aanbestedingsresultaat is verrekend met de bijdrage in 2020.

• – A2 Vonderen-Kerensheide (€ 25 miljoen). In verband met verwachte vertraging n.a.v. stikstofproblematiek wordt van de in totaal € 35 miljoen. € 25 miljoen ontvangen in 2020 in plaats van in 2019 (bijdrage provincie Limburg).

• – Tot slot leiden diverse kleine mutatie (€ 3,5 miljoen) tot hogere ontvangsten.

12.01 Verkeersmanagement

Motivering

Met verkeersmanagement streeft IenW naar een optimaal en veilig gebruik van de beschikbare weginfrastructuur en het bereiken van een voorspelbare en betrouwbare reistijd van deur tot deur. Daarmee worden de bereikbaarheid en verkeersveiligheid in Nederland, binnen de randvoorwaarden van duurzaamheid, bevorderd.

Producten

De uitgaven voor verkeersmanagement hebben betrekking op het verspreiden van verkeersdata en op besturingssoftware voor informatiepanelen en andere apparatuur. Samen met de weginspecteurs van Rijkswaterstaat resulteert dit in: 

• – Verkeersgeleiding bij grote drukte, inclusief grootschalige evenementen en crisissituaties zoals bij een weeralarm.

• – Hulpverlening, bevorderen doorstroming en informatievoorziening bij pech en ongevallen (incidentmanagement).

• – Voorlichting over rijkswegen, zoals voorlichting over de gevolgen van wegwerkzaamheden.

De meeste van deze maatregelen zijn ingezet vanuit de vijf regionale verkeerscentrales en de landelijke verkeerscentrale. Hierbij wordt het rijkswegennet in samenhang met het regionale wegennet beschouwd door toepassing van gebiedsgericht verkeersmanagement waarbij wordt ingezet op regionale samenwerking. De activiteiten die door Rijkswaterstaat (RWS) centraal worden uitgevoerd, worden gefinancierd uit het budget voor netwerkgebonden kosten.

Meetbare gegevens

Toelichting

• 1. In 2020 is de lengte van de Verkeerssignalering (matrixborden boven de weg) toegenomen bij met name de projecten "A1 Apeldoorn - Azelo", tussen Deventer en Rijssen en "A9 Holendrecht - Diemen (Gaasperdammerweg)". Nadat de realisatie in 2019 al hoger uitviel dan aanvankelijk was begroot, is hierdoor de begroting voor 2020 te laag ingeschat. Daarnaast zijn de toenames van de bovengenoemde projecten hoger dan in de begroting 2020 was voorzien.

• 2. In 2020 zijn er geen wijzigingen geweest in de lengte spitsstroken. In de begroting was rekening gehouden met het vervallen van de spitsstroken op de A10 Zuidasdok en de A15 bij Papendrecht ten gunste van volwaardige rijstroken. Doordat deze projecten later starten, blijven deze spitsstroken langer in gebruik.

Toelichting

• 1. In 2020 functioneerde 93% van alle meetlocaties goed. Deze score was ruim boven de streefwaarde van 90%.

• 2. In 2020 was 100% van alle gegevens tijdig geleverd. Deze score was ruim boven de streefwaarde van 95%.

12.02 Beheer, onderhoud en vervanging

Motivering

Het rijkswegennet en de onmiddellijke omgeving daarvan in een dusdanige staat houden dat het vervullen van de primaire functie gewaarborgd is: het faciliteren van vlot, veilig en comfortabel vervoer van personen en goederen, onder de randvoorwaarde van een kwalitatief hoogwaardig milieu. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen regulier beheer en onderhoud enerzijds en vervangingen en renovaties anderzijds.

Producten

Het regulier beheer en onderhoud van rijkswegen omvat maatregelen aan verhardingen, kunstwerken (zoals bruggen, tunnels en viaducten), verkeersvoorzieningen, landschap en milieu en voorzieningen voor verkeersmanagement (zoals signalering en verkeerscentrales).

Vervanging en renovatie (VenR) betreft het tijdig programmeren en nemen van maatregelen aan kunstwerken en wegen, waarbij regulier beheer en onderhoud niet meer voldoende is. Voornamelijk in de eerste helft en vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw zijn veel kunstwerken gerealiseerd die, mede door het intensieve gebruik, nu of in de komende decennia het moment van einde levensduur naderen. Op basis van onderzoek wordt een analyse gemaakt voor welke kunstwerken wanneer vervanging of renovatie aan de orde is.

In bijlage 2 ‘Instandhouding’ van deze Jaarverantwoording wordt ingegaan op de werking van de instandhouding van de netwerken die onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vallen.

12.02.01 Beheer en Onderhoud

Voor het gebruik van het wegennet zet IenW in op een optimale beschikbaarheid, betrouwbaarheid en veiligheid over de levenscyclus van de infrastructuur van wegen, bruggen, viaducten, tunnels, aquaducten, matrixborden, verkeerscentrales en verkeersvoorzieningen. Daarbij gelden de eisen ten aanzien van het landschap en het milieu rond de rijkswegen als randvoorwaarden. Zowel het preventief als het correctief onderhoud vallen onder het beheer en onderhoud.

Uitgesteld en achterstallig onderhoud

Conform toezegging aan de Tweede Kamer wordt in het jaarverslag aangeven wat de omvang van het uitgesteld en (eventueel) achterstallig onderhoud aan het einde van het jaar was.

Voor het Hoofdwegennet beliep het uitgesteld onderhoud per 31 december 2020 € 544 miljoen, daarvan was € 12 miljoen achterstallig. Ten opzichte van 2019 is het uitgestelde onderhoud met € 8 miljoen afgenomen en het achterstallig onderhoud met € 5 miljoen toegenomen.

Voor een overzicht van het uitgesteld en achterstallig onderhoud op alle RWS-netwerken, wordt u verwezen naar bijlage 2 bij dit jaarverslag.

Meetbare gegevens

Toelichting

• 1. In 2020 is er geen nieuwe hoofdrijbaan-lengte bij gekomen. De lengte is iets afgenomen door dataverbeteringen (1 km is nu als verbindingsweg geclassificeerd in plaats van voorheen hoofdrijbaan). In de begroting was een afname voorzien door overdracht van de oude N18 naar de betreffende provincies en gemeenten. In 2019 heeft een deel van de overdracht plaatsgevonden; het andere deel is nog niet overgedragen, waardoor de afname minder is dan in de begroting werd voorzien.

• 2. De lengte van de verbindingswegen en op- en afritten is toegenomen door de openstelling van de parallelbanen bij de SAA-3 A9 Holendrecht - Diemen (Gaasperdammerweg) en op de A16/N3 Dordtse Kil. De toename is groter dan voorzien in de begroting ten gevolge van een datacorrectie in 2019 rond de N59, zoals reeds toegelicht in het jaarverslag 2019.

• 3. Het oppervlak van de hoofdrijbaan is toegenomen door de verbreding van de A1 tussen Twello en Rijssen. Dit valt binnen de afronding.

• 4. Het oppervlak van de verbindingswegen en op- en afritten is toegenomen door de openstelling van de parallelbanen bij de SAA-3 A9 Holendrecht - Diemen (Gaasperdammerweg) en op de A16/N3 Dordtse Kil. Dit valt binnen de afronding.

• 5. In 2020 is het groen areaal met name toegenomen langs de nieuwe N18.

Toelichting

De toename van het totale oppervlakte wegdek blijft binnen de afronding.

Toelichting

• 1. Bij de indicator ‘Files door Werk in Uitvoering’ worden alleen de files meegeteld die een snelheid hebben lager dan 50 km/uur en een lengte van minsterns 2 km. Vanaf 2018 is ervoor gekozen om daarbij een rekenmethode te gebruiken die beter aansluit bij de beleidsdoelstellingen met betrekking tot de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van het hoofdwegennet.

• – Tot en met 2017 werd deze indicator uitgedrukt in een percentage van de totale «filezwaarte» (eenheid kilometerminuten). Bij deze definitie wordt gekeken over welke lengte en tijdsduur files voorkomen. Daarbij wordt geen rekening gehouden met de snelheid in de file, het aantal voertuigen, het aantal rijstroken.

• – Vanaf 2018 wordt deze indicator uitgedrukt in een percentage van het totale «reistijdverlies» (eenheid voertuigverliesuren). Deze wordt berekend op basis van de gereden snelheid ten opzichte van de normsnelheid (100 km/uur), de hoeveelheid verkeer per rijstrook, het aantal rijstroken en de lengte waarover langzamer gereden wordt. Als de snelheid daalt, neemt het reistijdverlies toe. Wanneer de hoeveelheid langzaam rijdend verkeer toeneemt, neemt ook het reistijdverlies toe. Opgeteld geeft dit de extra reistijd die de weggebruikers gezamenlijk ondervinden door files, ten opzichte van de reistijd bij een normsnelheid van 100 km/uur. In 2020 was 6% van alle Files het gevolg van aanleg en geplande onderhoudswerkzaamheden (Werk in Uitvoering). Deze score was ruim onder de streefwaarde van 10%. Dit is wel een stijging ten opzichte van eerdere jaren. Dit komt doordat er vanwege de coronacrisis minder files zijn geweest, waardoor het percentage files door onderhoudswerkzaamheden gestegen is. De totale hoeveelheid voertuigverliesuren (vvu) door files door werkzaamheden is iets lager dan eerdere jaren: 630, 971 en 552 vvu x 1000 in respectievelijk 2018, 2019 en 2020.

• 2. De Technische Beschikbaarheid van de weg was in 2020 99%. Deze score was ruim boven de streefwaarde van 90%.

• 3. Omtrent het voorkomen van verkeersonveilige situaties bestaan indicatoren die aangeven in hoeverre aan veiligheidsnormen wordt voldaan. Deze indicatoren betreffen de wegverharding en in hoeverre er tijdig wordt gestrooid om wintergladheid te voorkomen. Het voldoen aan de veiligheidsnormen wordt gemonitord aan de hand van de schadekenmerken stroefheid en spoorvorming. In 2020 voldeed 99,72% van de wegverhardingen aan deze normen. Daarmee werd aan de streefwaarde van 99,7% voldaan.

• 4. Het tijdig bestrijden van wintergladheid wordt gemonitord aan de hand van de situaties waarin tijdig preventief dient te worden gestrooid. Voor het eerste half jaar is een prestatie van 97% gerealiseerd. Omdat in het najaar 2020 een nieuw strooimanagementysteem in gebruik is genomen en dit systeem nog enige kinderziektes had, zijn er over het najaar 2020 geen prestatie cijfers beschikbaar. Kwalitatief is de indruk dat ook in de tweede helft van het jaar de norm is gehaald, omdat in deze periode de tijdigheid van de strooiacties vergelijkbaar is geweest met die in andere jaren.

12.02.04 Vervanging

Het is van belang dat de veiligheid en de beschikbaarheid van het Hoofdwegennet in stand worden gehouden tegen de achtergrond van een beperkte technische levensduur van kunstwerken. Het einde van de levensduur kan ontstaan door de ouderdom van het kunstwerk of door intensiever gebruik dan bij het ontwerp is voorzien. Door het intensieve gebruik vanaf de jaren '60 van de vorige eeuw valt te verwachten dat deze problematiek geleidelijk toeneemt. Op basis van onderzoek wordt een analyse gemaakt voor welke kunstwerken wanneer vervanging of renovatie aan de orde is.

Op dit artikel staat het merendeel van de beschikbare budgetten voor Vervanging en Renovatie van het Hoofdwegennet. Op artikelonderdeel 18.12 staat de reservering voor nader te bepalen onderhoud en vervanging voor 2030 tot en met 2034, die nog moeten worden toebedeeld. In het MIRT projectenoverzicht worden onderliggende projecten inzichtelijk gemaakt. RWS bekijkt via inspecties waar maatregelen nodig zijn. Voor een zichtperiode van ongeveer 7 jaar is dit vooruit te plannen in concrete projecten. Voor de periode daarna zijn budgetten beschikbaar, maar wordt de invulling van het programma in latere jaren concreet.

Deze werkwijze staat verder toegelicht in bijlage 2 Instandhouding.

12.03 Aanleg

Motivering

Door middel van voorbereiding en uitvoering van infrastructuurprojecten wordt bereikt dat de noodzakelijke capaciteit beschikbaar is en komt, met als doel de verwachte verkeersgroei te faciliteren en een betrouwbaar netwerk te realiseren met voorspelbare reistijden. Daarbij wordt rekening gehouden met de kaders van veiligheid en leefbaarheid.

12.03.01 Realisatie

In 2020 zijn de volgende mijlpalen gerealiseerd, die betrekking hebben op de realisatie van projecten:

Overige maatregelen

Meer veilig

In het kader van Meer Veilig worden maatregelen gerealiseerd voor de drie programma’s Meer Veilig 3, Veilige Bermen Rijkswegen en N-wegen in beheer van het Rijk.

In het programma Meer Veilig 3 wordt gewerkt aan het realiseren van kosteneffectieve maatregelen, waarmee locaties met een relatief hoog veiligheidsrisico worden aangepakt. Concrete voorbeelden van maatregelen zijn het aanleggen van een rotonde, het plaatsen van geleiderail of het aanpassen van invoegers, uitvoegers en de belijning. Binnen dit programma zijn van de 61 maatregelen, 47 maatregelen gerealiseerd. Er worden nog 14 maatregelen uitgevoerd, waarvan er 3 in uitvoering en 11 in voorbereiding zijn.

Het programma Veilige Bermen richt zich volledig op het veiliger maken van de bermen langs autosnelwegen door obstakels in de berm te verwijderen, verplaatsen of af te schermen. Dit met als doel om het relatief grote aantal eenzijdige ongevallen met ernstige afloop, als gevolg van een botsing met een obstakel in de berm terug te dringen. Voor de uitvoering van het programma is € 40 miljoen gereserveerd. Het programma wordt in drie tranches uitgevoerd in de periode 2018-2022. Van de bijna 400 maatregelen zij er circa 140 gerealiseerd. De overige maatregelen worden gerealiseerd in 2021 en 2022.

Voor het verbeteren van de veiligheid van N-wegen in beheer van het Rijk is € 25 miljoen beschikbaar. Dit budget wordt ingezet voor maatregelen op de N7, N14, N31, N33, N35, N36 en N48. De maatregelen worden gerealiseerd in de periode 2020-2024.

Maatregelpakket Verzorgingsplaatsen

Dit pakket was gericht op het oplossen van de meest acute kwantitatieve en kwalitatieve knelpunten op verzorgingsplaatsen langs (inter)nationale vrachtcorridors en is geheel afgerond behoudens de maatregel grensemplacement Venlo.

Meerjarenprogramma Ontsnippering

Dit pakket betreft het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO). Een voorbeeld van een ontsnipperingsmaatregel is het plaatsen van een ecoduct of een wildtunnel onder de (spoor)weg door. Hierdoor kunnen dieren zich weer bewegen tussen twee natuurgebieden die gescheiden zijn geraakt (versnipperd) door de aanleg van Rijksinfrastructuur. Tevens wordt hierdoor het aantal aanrijdingen met dieren beperkt. Het programma is in 2020 formeel afgesloten. Enkele maatregelen worden nog uitgevoerd als onderdeel van ander gepland werk. In de MIRT-brief van 26 november 2020 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de afronding van het programma middels het bij de MIRT-brief gevoegde Eindboek Meerjarenprogramma Ontsnippering. In de afgelopen 15 jaar zijn meer dan 500 maatregelen genomen om versnipperd geraakte natuurgebieden weer met elkaar te verbinden waardoor vele diersoorten weer veilig kunnen oversteken en hun leefgebied is vergroot. Het eindboek toont de resultaten daarvan. 

Toelichting

• 1. Kleine projecten / Afronding projecten: betreft het project A73 Venlo/Maasbracht. (€ 9,2 miljoen). In het verleden is er een overeenkomst gesloten tussen de gemeente Roermond, provincie Limburg en RWS met betrekking tot het verdelen van gelden naar aanleiding van een aanbestedingsmeevaller. Deze factuur is in 2020 betaald.

• 2. Voor het programma 130 km/u zijn er extra uitgaven geweest voor het plaatsen van extra borden op delen van het netwerk waar er niet harder gereden mag worden dan 100 km/u en 120 km/u. Door de gevolgen van PAS was dit niet voorzien ten tijde van de begroting

• 3. A10 Knooppunten De Nieuwe Meer en Amstel (Zuidas). De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een kasschuif naar 2028. In de Kamerbrief van 7 december 2020 (Kamerstukken II 2020-2021, 32 668, nr. 16) is de Kamer geïnformeerd over het project.

• 4. A1/A6/A9 Schiphol-Amsterdam-Almere: Dit betreft hoofdzakelijk de overheveling van budget van artikel 12.03 Aanleg naar het artikel 12.04 Geïntegreerde Contractvormen na afronding van de aanbesteding van het traject A9 Badhoevedorp-Holendrecht (inpassing DBFM-contract). Daarnaast is er na oplevering van de deelprojecten resterend budget vrijgevallen ten gunste van de vrije investeringsruimte wegen.

• 5. A28 Knooppunt Hoevelaken: Het projectbudget is als gevolg van de prijsbijstelling 2020 verhoogd. De openstelling is verschoven naar 2028-2030 vanwege stikstofproblematiek.

• 6. A15 Papendrecht-Sliedrecht: Naar aanleiding van het genomen uitvoeringsbesluit is budget overgeheveld van planuitwerking en verkenning naar het realisatiebudget.

• 7. A4/A44 Rijnlandroute (- € 48,7 miljoen). De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een reservering aan het BTW compensatiefonds en betreft een kasschuif van € 49,8 miljoen van 2020 naar 2021 en 2022. Er vinden nog gesprekken met de provincie plaats over de omvang van het bedrag en wanneer de betalingen zullen plaatsvinde.

• 8. N57/59 EuroRAP (verkeersveiligheid): Het project is vertraagd door uitloop van de planfase. Daarnaast is meer tijd nodig om de uitkomsten van de planfase en onderzoeken om te zetten naar een definitief ontwerp. Het afstemmen van de scope/definitief ontwerp met de regio kost ook meer tijd.

• 9. A12-A15 Ressen – Oudenbroeken: De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een kasschuif van € 158,3 miljoen van 2020 naar 2021 als gevolg van de uitspraak van de Raad van State op het tracébesluit. Het projectbudget is verhoogd als gevolg van de vastlegging van de contract-close.

• 10. A1 Apeldoorn-Azelo: Na gunning is het kasritme geactualiseerd op basis van de planning van de opdrachtnemer. Deze week iets af van de eerdere inschatting. Er is geen vertraging in de uitvoering van de werkzaamheden.

• 11. N35 Zwolle – Wijthmen: In 2020 was aanvullend kasbudget benodigd voor het verrekenen van de meevaller binnen het project met provincie Overijssel conform de afgesloten bestuursovereenkomst.

• 12. A7 Zuidelijke Ringweg Groningen fase 2: De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door een kasschuif van 2020 naar 2021 tot en met 2023 als gevolg van de vertraging van de werkzaamheden. Het projectbudget is als gevolg van de prijsbijstelling 2020 verhoogd.

12.03.02 Verkenningen en Planuitwerkingen

Toelichting

• 13. A4 Leiden - knooppunt Burgerveen: De toename in het budget komt met name door : 1) het toevoegen van budget voor voorkeursalternatief B (€ 53 miljoen) naar aanleiding van het partieel uitvoeringsbesluit en 2) het toevoegen van budget voor het Ringvaartaquaduct West-variant (€ 40 miljoen). De dekking van het toevoegen van beide ophogingen komt vanuit de gereserveerde middelen van het Regeerakkoord Rutte III uit de investeringsruimte hoofdwegennet.

• 14. A4 Haaglanden: het taakstellend budget is met ruim € 200 miljoen verhoogd door: 1) het toevoegen van budget voor spoorviaducten bij Rijswijk en Leidschendam ( € 145 miljoen) gedekt vanuit de vrije investeringsruimte hoofdweggennet en 2) het toevoegen van budget voor meekoppelkansen in onderhoudswerkzaamheden gedekt vanuit de budgetten voor Vervanging en Renovatie en Beheer en Onderhoud.

• 15. Rijksbijdrage aan kwaliteitsprgramma Blankenburgverbinding: In 2020 is ter compensatie voor de btw-afdracht door de regio vanuit het Rijk een bedrag van € 3 miljoen overgeboekt naar het btw-compensatiefonds.

• 16. N59 Verkeersveiligheid: door de start van de realisatie van het project is het budget overgeboekt naar realisatie (12.03.01) en in het juiste kasritme gezet.

• 17. A27 Houten - Hooipolder: Door bezwaren op het tracébesluit heeft het project enige vertraging opgelopen. Hierdoor was indexatie voor het jaar 2020 noodzakelijk. Inmiddels heeft de Raad van State het tracébesluit onherroeppelijk verklaard.

• 18. N65 Vught - Haaren: Dit komt met name doordat de uitvoering van het project is overgedragen aan de provincie Noord-Brabant. Hiervoor is additioneel € 12 miljoen benodigd. De weg blijft in beheer van het Rijk.

• 19. Programma SmartwayZ.NL: InnovA58: de realisatie van het project heeft vertraging opgelopen door de uitspraak van de Raad van State over de PAS en autonome ontwikkelingen in het project.

• 20. A1 Apeldoorn - Azelo: fase 2b: In juni 2020 is besloten de aanbesteding van fase 2b versneld op de markt te zetten om de GWW-sector aan het werk te houden in de coronacrisis. Daardoor kon de aanbesteding al in 2020 starten.

• 21. N33 Zuidbroek-Appingedam: Door een langere doorlooptijd van de planuit­werking vertraagt het project. Daarbij is in de realisatiefase extra tijd nodig voor hergebruik van de oorspronkelijke weg en het beheersen van het risico van specifieke bodemcondities.

12.04 Geïntegreerde contractvormen/PPS

Motivering

Bij infrastructuurprojecten boven het drempelbedrag van € 60 miljoen wordt middels een Publiek Private Comparator (PPC) getoetst of een DBFM-contract meerwaarde op kan leveren. Infrastructuurprojecten die via een DBFM (Design, Build, Finance en Maintain) contract worden aanbesteed, hebben als kenmerk dat sprake is van de overdracht van de integrale onderdelen van een bouwproject (ontwerp, bouw, onderhoud en financiering) aan een private Opdrachtnemer. In plaats van een product wordt een dienst uitgevraagd, te weten de beschikbaarheid van de infrastructuur. De betaling voor deze dienst vindt plaats aan de hand van de overeengekomen prestatie die wordt afgezet tegen de daadwerkelijk geleverde prestatie, de beschikbaarheid. De beschikbaarheidsvergoeding wordt pas uitgekeerd na openstelling van het project; tijdens de bouw dient de DBFM-opdrachtnemer daarom zelf de financiering te regelen. Omdat het project gefinancierd is door banken en/of institutionele beleggers, is sprake van een sterke druk vanuit de financiers op de Opdrachtnemer om de afgesproken prestatie ook te leveren: op tijd en binnen de geraamde kosten. Een lager prestatieniveau leidt tot lagere betalingen, die op hun beurt de terugbetaling van de financiering moeten zekerstellen. In de bouwfase is doorgaans wel sprake van een gedeeltelijke betaling (de partiële beschikbaarheidsvergoeding) als sprake is van de uitbreiding van een bestaande weg die ook tijdens de verbouwing beschikbaar moet blijven voor het wegverkeer. Bij openstelling van de weg wordt overgegaan naar een volledige beschikbaarheidsvergoeding. Het afronden van een aanbesteding resulteert in een meerjarige verplichting, van zowel aanleg als ook beheer en onderhoud op het desbetreffende project. Op dit begrotingsartikel bestaat daarmee geen enkele budgetflexibiliteit. Slechts bij onderpresteren van de opdrachtnemer kunnen boetes en kortingen worden aangebracht.

De verplichting aan de DBFM-Opdrachtnemer vervalt aan het einde van de looptijd van het contract waarna het beheer en onderhoud van deze wegvakken terugkomen bij RWS en de bijbehorende budgetten gaan vallen onder het reguliere onderhoudsartikel (artikelonderdeel 12.02 Beheer, Onderhoud en Vervanging).

Producten

Bij de projecten N18 Varsseveld – Enschede, N31 Leeuwarden-Drachten, N33 Assen-Zuidbroek, 2e Coentunnel, A12 Lunetten-Veenendaal, A12 Veenendaal – Ede – Grijsoord, A15 Maasvlakte-Vaanplein, A1/A6 Diemen-Almere Havendreef A27/A1 Utrecht Noord–Eemnes–Bunschoten, A6 Almere en A9 Gaasperdammerweg is sprake van volledige beschikbaarheidsvergoedingen. De looptijd van deze contracten varieert.

De projecten A16 Rotterdam en A24 Blankenburgverbindinge en A9 Badhoevedorp – Holendrecht verkeren in de bouwfase en kennen een partiële beschikbaarheidsvergoeding. A12/A15 Ressen Oudbroeken (Via15) verkeert ook in de bouwfase, waarbij contract close heeft plaatsgevonden en financial close pas zal plaatsvinden na behandeling van het project bij de Raad van State. De volledige beschikbaarheidsvergoeding voor deze projecten wordt na openstelling betaald.

Toelichting

• 1. A10 Tweede Coentunnel: Dit betreft de actualisatie van de kasreeks binnen het Hoofdwegennet. die in de Ontwerpbegroting 2021 is verwerkt. De verhoging van het projectbudget wordt veroorzaakt door de prijsbijstelling 2020.

• 2. Schiphol – Amsterdam - Almere (deeltraject A9 Badhoevedorp-Holendrecht): Dit betreft de overheveling van budget van artikel 12.03 Aanleg naar het artikel 12.04 Geïntegreerde Contractvormen na afronding van de aanbesteding (inpassing DBFM-contract).

• 3. Schiphol – Amsterdam - Almere (deeltraject A1/A6): De lagere realisatie in 2020 is veroorzaakt door een versnelling van werkzaamheden in 2019. De verhoging van het projectbudget is veroorzaakt door de prijsbijstelling 2020.

• 4. Schiphol – Amsterdam - Almere (deeltraject A6 Almere): In de realisatiefase zijn minder risico’s opgetreden dan verwacht. Het projectbudget is hierop aangepast.

• 5. Schiphol – Amsterdam - Almere (deeltraject A9 Gaasperdammerweg): De lagere realisatie wordt veroorzaakt doordat een deel van de risicoreservering in 2020 niet nodig is gebleken. Het budget is verschoven naar latere jaren. De verhoging van het projectbudget wordt veroorzaakt door de prijsbijstelling 2020.

• 6. A15 Maasvlakte-Vaanplein: De lagere realisatie wordt met name veroorzaakt door de herfinanciering van het DBFM-contract. De herfinanciering heeft tot een voordeel geleid. De verhoging van het projectbudget wordt veroorzaakt door de prijsbijstelling 2020.

• 7. A16 Rotterdam: Betreft een hogere realisatie voor de uitvoering van beheersmaatregelen om vertraging als gevolg van PAS en PFAS te mitigeren. De verhoging van het projectbudget wordt veroorzaakt door de prijsbijstelling 2020.

• 8. A24 Blankenburgverbinding: De hogere realisatie wordt veroorzaakt door een correctie op de kasreeks conform het contract. Het hogere projectbudget wordt met name veroorzaakt door onvoorziene werkzaamheden voor het opruimen van verontreinigd puin. Daarnaast is er extra budget nodig geweest voor het voldoen aan de NEN-normering, de fasering van de A15 (2X3 banen) en asbestsanering binnendijk. Ook is er aanvullend budget beschikbaar gesteld voor het sluiten van een wijzigingsovereenkomst met de opdrachtnemer.

• 9. A12/A15 Ressen – Oudbroeken: Dit betreft overheveling van budget van artikel 12.03 Aanleg naar het artikel 12.04 Geïntegreerde Contractvormen, omdat het DBFM-contract nog niet is ingepast als gevolg van de latere uitspraak van de Raad van State op het tracébesluit.

• 10. A12 Ede-Grijsoord: De hogere realisatie wordt met name veroorzaakt door de uitvoering van aanvullende maatregelen, voor het (deel)project A12 Poortwachter.

• 11. Tolgefinancierde uitgaven A12/A15 Ressen-Oudbroeken (ViA15) en A24 Blankenburgtunnel: De afwijking in het projectbudget betreft de extrapolatie van de doorlopende verplichtingen naar de jaren 2034-2050.

12.06 Netwerkgebonden kosten HWN

Motivering

Op dit artikelonderdeel worden de aan het netwerk te relateren apparaatskosten (inclusief afschrijving en rente) van RWS en de overige netwerkgebonden kosten geraamd. De overige netwerkgebonden kosten komen ten goede aan verkeersmanagement, beheer, onderhoud, vervanging, aanleg en DBFM, en betreffen taken die gecentraliseerd binnen RWS worden opgepakt. Het gaat bij deze zogeheten landelijke taken onder meer om het verzamelen van basisinformatie, onderhouden van ICT-systemen, het inspecteren van het areaal en de ontwikkeling van kennis en innovatie. Er is gekozen voor centrale uitvoering met het oog op enerzijds uniformiteit in werkwijze en anderzijds kostenbesparing.

Voor cybersecurity is er voor 2020 en 2021 een impulspakket vastgesteld. In totaal is er € 33,6 miljoen aan capaciteit- en programma middelen toegekend voor cybersecurity en hiervan is € 17,4 miljoen beschikbaar voor het hoofdwegennet. Hiervoor is een pakket aan maatregelen vastgesteld om de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer versneld op te pakken, Beveiligd Werken RWS (BWR) -restmaatregelen uit te voeren en de cyberweerbaarheid te vergroten. Daarmee worden de prestaties op de netwerken die in beheer van RWS zijn preventief beschermd, aanvallen gedetecteerd en verholpen.

12.07 Investeringsruimte

Bij Ontwerpbegroting 2019 is de investeringsruimte Hoofdwegen overgeheveld naar begrotingsartikel 20 onder de modaliteit specifieke investeringsruimte Hoofdwegennet (artikelonderdeel 20.05.01).

12.09 Ontvangsten

Motivering

Op dit artikelonderdeel worden de bijdragen van derden aan de producten op het gebied van Rijkswegen, die rechtstreeks aan IenW worden betaald, verantwoord. Zie hierboven de toelichtingen op ontvangsten, onder het overzicht van Budgettaire gevolgen van uitvoering.

Bijdragen van derden

Dit betreffen de bijdragen van decentrale overheden en andere derden aan projecten in de investeringen van Rijkswegenprojecten.

Totaal geraamde inkomsten tol

Met de Wet tijdelijke tolheffing Blankenburgverbinding en ViA15, die op 15 maart 2016 in werking is getreden, is vastgelegd dat bij de projecten A24 Blankenburgverbinding en A12/A15 Ressen - Oudbroeken (ViA15) tol geheven kan worden. De toekomstige tolontvangsten zijn geraamd op artikel 12.09. Bij tolheffing wordt uitgegaan van een periode van 25 jaar. Als de tolopgave op een wegdeel eerder wordt gerealiseerd, dan zal de tolheffing op dat wegdeel worden beëindigd en vice versa.