Base description which applies to whole site

Beleidsartikel 3 Toekomstfonds

Versterken van de innovatieve kracht van Nederland door het beschikbaar stellen van financiering voor innovatief en snelgroeiend MKB en voor fundamenteel en toegepast onderzoek en het behouden van vermogen voor toekomstige generaties.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat is rijksbreed verantwoordelijk voor versterking van het innovatievermogen, in het bijzonder gericht op het bedrijfsleven en verantwoordelijk voor het scheppen van randvoorwaarden voor een excellent ondernemingsklimaat.

De Minister van EZK en de bewindslieden van OCW coördineren en borgen de publieke kennisinfrastructuur voor toegepast en fundamenteel onderzoek.

Vanuit deze verantwoordelijkheden heeft de Minister een financierende en faciliterende rol, samenhangend met de stimulerende, regisserende en faciliterende rollen zoals vermeld in artikel 2 van deze begroting:

Financieren/faciliteren

  • Het mede-financieren van investeringen in R&D en innovatie;

  • Het faciliteren van toegang tot en financieren van (risico)kapitaal voor bedrijven;

  • Het mede-financieren van Europese en internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie.

Om – aanvullend op de begroting – de Kamer te informeren over voortgang en effecten van beleid treft u op de website https://www.bedrijvenbeleidinbeeld.nl informatie aan over de indicatoren en kengetallen. Deze website is te zien als een digitale bijlage van de EZK-begroting.

Start-ups en mkb-financiering

Het onderdeel start-ups en mkb-financiering van het Toekomstfonds is erop gericht om de beschikbaarheid van risicokapitaal voor startups en snelgroeiende en innovatieve bedrijfsleven in Nederland te vergroten. Een goede toegang tot financiering ondersteunt ondernemingen in hun groeistrategie en daarmee het economische groeivermogen.

Na de evaluaties van de individuele risicokapitaalinstrumenten in 2018 en de uitgebreide analyse van de financieringsmarkt door onderzoeksbureau Dialogic in 2019 heeft EZK in 2020 verdere stappen gezet om invulling te geven aan de verschillende aanbevelingen en financieringsknelpunten verder aan te pakken. Zo zijn in gezamenlijkheid met de regio stappen gezet om de regeling Vroegefasefinanciering (VFF) beter aan te laten sluiten op regionale ecosystemen door een regionale module in de regeling op te nemen. In 2021 wordt deze gewijzigde regeling opengesteld. Daarnaast is in 2020 de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (ROM) in Utrecht opgericht en wordt in 2021 de ROM Flevoland opgericht.

Het jaar 2020 stond tevens in het teken van de steunmaatregelen waarvan onder andere ook start-ups en het snelgroeiende en innovatieve bedrijfsleven gebruik kon maken. Met de Corona Overbruggingslening (COL) die wordt uitgevoerd door de ROM’s wordt het bedrijfsleven geholpen om tijdelijke liquiditeitsproblemen door de Covid-19 crisis te mitigeren. Daarnaast is € 150 mln beschikbaar gesteld voor het versterken van het fondsvermogen van de ROM’s om de solvabiliteitspositie van de getroffen bedrijven te kunnen verbeteren. Ook werden verschillende regelingen tijdelijk verruimd en geïntensiveerd. Zo werd bijvoorbeeld € 20 mln extra budget gepubliceerd voor de Seed Capital regeling.

Investeren in fundamenteel en toegepast onderzoek

De regelingen in het kader van investeren in fundamenteel en toegepast onderzoek zijn gericht op ondersteuning van kennisproductie, -verspreiding en -toepassing. In 2020 is de eerste tender van de Thematische Technology Transferregeling (TTT-regeling) formeel afgerond met de toekenning van € 8 mln aan ieder van de drie winnende consortia. De TTT-regeling is gericht op (thematische) samenwerking op het gebied van valorisatie tussen de bij een consortium betrokken onderzoeksinstellingen en daarnaast op investeringen in kennisstarters die actief zijn op het thema waarop de kennisinstellingen samenwerken. Tevens is een tweede tender geopend en eind 2020 gesloten (Stcrt. 2020, 34326). Dit heeft vijf nieuwe aanvragen opgeleverd.

Tabel 21 Budgettaire gevolgen van beleidsartikel 3 (bedragen x € 1.000)
 

Realisatie

Vastgestelde begroting12

Verschil

 

2016

2017

2018

2019

2020

2020

2020

Verplichtingen

166.591

198.306

117.494

132.206

510.706

142.952

367.754

        

Uitgaven

125.418

130.371

124.189

124.308

440.276

184.452

255.824

        

Subsidies

0

224

1.860

1.050

2.791

999

1.792

Smart Industry

 

168

324

254

172

199

‒ 27

Haalbaaarheidsstudies STW

 

56

1.536

796

796

800

‒ 4

Thematische Technology Transfer

    

1.823

0

1.823

        

Leningen

118.571

122.593

114.442

114.532

429.134

175.147

253.987

Startups / MKB financiering

       

Volledig revolverend

       

Fund to Fund

26.000

13.500

28.500

28.000

16.500

35.733

‒ 19.233

ROM's

15.144

15.001

8.835

 

317.197

0

317.197

Co-investment venture capital instrument / EIF

 

10.000

 

5.000

0

10.154

‒ 10.154

Smart Industry

 

337

  

0

0

0

Deels revolverend

       

Innovatiekrediet

39.910

44.802

41.208

40.954

50.838

55.205

‒ 4.367

Risicokapitaal Seed Capital

16.538

18.461

21.535

27.617

26.916

46.823

‒ 19.907

Vroegefasefinanciering / informal investors

10.555

11.676

10.303

10.736

12.657

13.702

‒ 1.045

Startups / MKB

    

0

5.186

‒ 5.186

Investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek

       

Met vermogensbehoud

       

Fundamenteel en toegepast onderzoek

10.424

8.816

2.802

1.732

497

5.500

‒ 5.003

Onco research

  

615

 

2.323

2.500

‒ 177

Smart Industry

  

644

493

333

344

‒ 11

Thematische Technology Transfer

    

1.873

0

1.873

        

Bijdrage aan agentschappen

6.847

7.554

7.887

8.724

8.351

8.306

45

Bijdrage RVO.nl

6.847

7.554

7.887

8.724

8.351

8.306

45

        

Ontvangsten

138.847

52.632

31.440

33.448

60.150

34.600

25.550

Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen

114.567

10.500

5.835

 

26.756

0

26.756

Fund to Fund

    

0

8.050

‒ 8.050

DVI II

    

0

150

‒ 150

Investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek

 

2.840

1.846

5.981

1.183

0

1.183

Co-investment venture capital instrument / EIF

    

15.000

0

15.000

Innovatiekrediet

13.806

26.812

10.639

10.585

8.452

17.000

‒ 8.548

Seed Capital

10.467

12.413

13.028

14.156

7.542

9.400

‒ 1.858

Vroege fase financiering

7

67

92

2.725

1.217

0

1.217

1

Stand inclusief amendementen, moties en NvW.

2

NB de stand zoals gepresenteerd onder de stand vastgestelde begroting wijkt af van de stand vastgestelde begroting bij de eerste suppletoire begroting, tweede suppletoire begroting, de tweede en de derde incidentele suppletoire begrotingen en de slotwet. De reden hiervoor is dat in deze wetten de ISB’s, die zijn ingediend tussen de vaststelling van de ontwerpbegroting en de vaststelling van de eerste suppletoire begroting, zijn opgeteld bij vastgestelde begroting en in het jaarverslag niet.

Tabel 22 Uitsplitsing verplichtingen (bedragen x € 1.000)
 

Realisatie

Vastgestelde begroting12

Verschil

 

2016

2017

2018

2019

2020

2020

2020

Verplichtingen

166.591

198.306

117.494

132.206

510.706

142.952

367.754

waarvan garantieverplichtingen

0

0

0

0

0

0

0

waarvan overige verplichtingen

166.591

198.306

117.494

132.206

510.706

142.952

367.754

1

Stand inclusief amendementen, moties en NvW.

2

NB de stand zoals gepresenteerd onder de stand vastgestelde begroting wijkt af van de stand vastgestelde begroting bij de eerste suppletoire begroting, tweede suppletoire begroting, de tweede en de derde incidentele suppletoire begrotingen en de slotwet. De reden hiervoor is dat in deze wetten de ISB’s, die zijn ingediend tussen de vaststelling van de ontwerpbegroting en de vaststelling van de eerste suppletoire begroting, zijn opgeteld bij vastgestelde begroting en in het jaarverslag niet.

Verplichtingen

De verplichtingenrealisatie was € 367,8 mln hoger dan de raming. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn:

  • Aan de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen is voor € 300 mln aan leningen verstrekt ten behoeve van de Corona Overbruggingsleningen (COL). Daarnaast is een agiostorting verricht in de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM) (€ 8,9 mln), is kapitaal verstrekt aan de nieuw opgerichte ROM Utrecht (€ 8 mln), is een lening verstrekt aan de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) in het kader van Smart Photonics (€ 20 mln, zie Kamerstuk 33 009, nr 92 ) en is een lening van € 6,7 mln verstrekt aan InnovationQuarter voor de financiering van Innogenerics B.V. (zie Kamerstuk 29 477, nr. 692).

  • Voor Investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek is € 2,5 mln minder aan verplichtingen aangegaan dan geraamd. Dit betreft de niet aangewende buffer die beschikbaar is voor niet volledig revolverende investeringen in het onderzoeksdeel van het Toekomstfonds.

  • Er is voor € 24 mln verplichtingen aangegaan in het kader van de eerste tender van de regeling Thematische Technology Transfer. Dit budget was oorspronkelijk geraamd in 2019 en via de eindejaarsmarge toegevoegd aan de begroting 2020.

  • Voor de Seed Capital regeling is € 15,3 mln meer verplichtingen aangegaan. Dit betreft onder meer de eindejaarsmarge 2019 die aan het budget voor 2020 is toegevoegd. Deze middelen zijn benut voor een extra openstelling van de Seed in het najaar van 2020.

  • De middelen Startups/MKB zijn gereserveerd voor het MKB-actieplan. Deze middelen (€ 5,2 mln) kwamen niet tot besteding omdat geplande openstellingen van de regelingen MKB!-idee en MKB-werkplaatsen vanwege de coronacrisis werden doorgeschoven naar 2021.

Uitgaven

Leningen

Startups/MKB financiering

Volledig revolverend

Fund of fund (Dutch Venture Initiative (DVI))

De omvang en het moment van de uitgaven in het kader van het Dutch Venture Initiative worden bepaald door de investeringen en terugontvangsten van de fondsen bij hun portfolio-bedrijven. Deze investeringen en ontvangsten fluctueren in aantal en omvang. Vooraf zijn deze fluctuaties niet precies te ramen. Er was in 2020 voor een bedrag van € 19,2 mln minder gefinancierd in het kader van DVI en DVI II.

Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen

Door de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen is voor € 284,6 mln getrokken op de leningen in het kader van de Corona Overbruggingsleningen (COL). Daarnaast is een agiostorting verricht in de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM) (€ 8,9 mln), is kapitaal verstrekt aan de nieuw opgerichte ROM Utrecht (€ 8 mln), is een lening verstrekt aan de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) in het kader van Smart Photonics (€ 10 mln) en is een lening verstrekt aan InnovationQuarter voor de financiering van Innogenerics B.V. (€ 5,7 mln)

Co-investment venture capital instrument/EIF

Conform de Machtigingswet Invest-NL is het Co-investment venture capital instrument overgedragen aan Invest-NL waardoor er geen uitgaven meer in 2020 zijn verricht.

Gedeeltelijk revolverend

Innovatiekrediet

Voor het Innovatiekrediet is € 4,4 mln minder uitgegeven dan geraamd. De kasuitgaven op het Innovatiekrediet fluctueren jaarlijks door individuele uitbetalingsafspraken met bedrijven op basis van afgesproken mijlpalen.

Seed Capital Regeling

De uitfinanciering van de verplichtingen vindt plaats op basis van liquiditeitsbehoefte van de Seedfondsen. Dit kan van jaar op jaar fluctueren. In totaal werd € 19,9 mln minder uitgegeven dan de oorspronkelijke raming.

Startups MKB

De middelen Startups/MKB zijn gereserveerd voor het MKB-actieplan. Deze middelen (€ 5,2 mln) kwamen niet tot besteding omdat geplande openstellingen van de regelingen MKB!-idee en MKB-werkplaatsen vanwege de coronacrisis werden doorgeschoven naar 2021.

Investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek (met vermogensbehoud)

Fundamenteel en toegepast onderzoek

Voor de investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek werd de beschikbare buffer niet aangewend (- € 2,5 mln) en werd er € 2,5 mln minder uitgegeven in het kader van de regeling Toekomstfondskrediet Onderzoeksfaciliteiten (TOF) vanwege een lagere liquiditeitsbehoefte.

Tabel 23 Kengetallen

Kengetallen

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Bron

Innovatiekrediet

       

RVO.nl

Aantal bedrijven dat Innovatiekrediet gebruikt

40

33

32

29

31

29

27

 

Omvang private R&D-uitgaven ondersteund met een Innovatiekrediet (x € 1 mln)

123

119

136

159

173

139

167

 

Seed Capital en Fund of funds1

       

RVO.nl/EIF

Aantal participaties via Seed Capital en Fund of Funds

32

50

81

95

125

146

106

 

Omvang gestimuleerd risicokapitaal voor innovatieve bedrijven door Seed Capital en Dutch Venture Initiative/Fund of Funds (x € 1 mln)

257

553

744

182

1.606

351

440

 

Vroegefasefinanciering

       

RVO.nl/NWO-TTW

Aantal ondernemers dat Vroege Fase Financiering gebruikt

 

40

37

41

40

33

422

 

Regeling Thematische Technology Transfer

       

RVO.nl

Het aantal nieuwe (initiële) participaties in het afgelopen kalenderjaar van TTT-fondsen

      

10

 

Aantal startende bedrijven ten gevolgen van de valorisatieactiviteiten door een TTT-samenwerkingsverband

      

n.n.b.

 
1

Voor DVI en DVI II betreft het de cijfers tot en met 30 september 2020.

2

Dit betreft voor het onderdeel NWO-TTW een voorlopig cijfer.

Ontvangsten

Er is per saldo € 25,6 mln meer ontvangen dan bij ontwerpbegroting geraamd. Dit komt met name door de volgende oorzaken:

Dutch Venture Initiative

De ontvangsten (€ 8,2 mln) voor het Dutch Venture Initiative (DVI) en DVI II zijn niet in 2020 gerealiseerd. Naar verwachting zullen in 2021 de eerste ontvangsten op de EZK-begroting worden gerealiseerd.

Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen

Er is € 8,9 mln ontvangen in het kader van de afwikkeling van het Innovatiefonds Noord Nederland. Daarnaast is € 17,9 mln ontvangen in het kader van de Corona Overbruggingslening (COL). Dit betreft middelen die in 2021 opnieuw beschikbaar komen voor de COL via de ROM’s.

Co-investment venture capital instrument EIF

Op basis van de Machtigingswet Invest-NL is het Co-investment venture capital instrument overgedragen aan Invest-NL. In het kader daarvan heeft Invest-NL aan de Staat de reeds door de Staat in dit instrument geïnvesteerde middelen gecompenseerd (€ 15 mln).

Innovatiekrediet

Als gevolg van de coronacrisis is aan ondernemingen de mogelijkheid van uitstel van aflossing en rentebetaling verleend, waardoor er € 8,5 mln minder ontvangsten gerealiseerd zijn.

Licence