Het bewerkstelligen van een merkbare positieve verandering in het leven van de burgers in de Caribische delen van het Koninkrijk door te ondersteunen bij het creëren van een betrouwbare en goed functionerende overheid. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) draagt daaraan bij middels het versterken van de uitvoeringskracht, het inzetten van kennis en expertise en het coördineren van de inzet van het Rijk.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van technische assistentie en het delen van kennis.

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van praktische samenwerking en het opzetten van samenwerkingsovereenkomsten.

Regisseren

• – De minister coördineert de rijksbrede inzet in Caribisch Nederland en bevordert de integrale samenwerking.

• – De minister is verantwoordelijk voor het bevorderen van goed bestuur in Caribisch Nederland.

• – De minister geeft invulling aan zijn taken zoals omschreven in de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft), Landsverordening Aruba financieel toezicht (LAft), het protocol Afspraken tussen de regeringen van Aruba en Nederland over de openbare financiën van Aruba en het protocol Aruba-Nederland 2019-2021.

• – De minister houdt financieel toezicht op de openbare lichamen op basis van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES).

Als onderdeel van de financiële steun aan de Caribische landen in het kader van de Covid-19 pandemie wordt bij Rijkswet een Caribisch Orgaan voor Hervorming en Ontwikkeling (COHO) opgericht. Dit orgaan gaat toezicht houden op en ondersteuning bieden bij de uitvoering van hervormingsmaatregelen door de landen. In aanloop naar de oprichting van het COHO werden de taken in 2021 uitgevoerd door de Tijdelijke werkorganisatie (TWO). De middelen voor uitvoering van de taken zijn vanaf 2021 aan de begroting toegevoegd. Deze middelen zijn ingezet ten behoeve van de apparaatskosten van het COHO in oprichting. Tevens zijn middelen gebruikt om de eerste onderzoeken en investeringen te financieren die plaats vinden in kader van de Landspakketten. Die zijn nader toegelicht bij het betreffende artikel.

Uitgaven

4.1 Curaçao, Sint Maarten en Aruba

Subsidies (regelingen)

Diverse subsidies

In 2021 is € 0,5 mln. verstrekt voor noodreparaties aan schoolgebouwen. Deze middelen zijn afkomstig van de gereserveerde € 15 mln. voor onderwijshuisvesting op Curaçao (zie onder instrument Bijdrage aan medeoverheden). Daarnaast is bij eerste suppletoire begroting € 1,6 mln. van de regeling diverse subsidies naar de regeling noodpakketten gerealloceerd om deze op de juiste regeling te verantwoorden.

Noodpakketten

In 2021 heeft het Ministerie van BZK het voedselhulpprogramma op Aruba, Curaçao en Sint Maarten voortgezet. Er is € 19,6 mln. aan het Rode Kruis verstrekt om tot het derde kwartaal voedselhulp te leveren aan de meest kwetsbaren. Deze kwetsbare mensen zijn veelal door de gevolgen van de pandemie hun baan en inkomen verloren en konden door middel van het programma van voedselhulp worden voorzien. Het Rode Kruis heeft rond de zomer van 2021 het voedselhulpprogramma overgedragen aan de lokale overheden. Aruba, Curaçao en Sint Maarten hebben het programma overgenomen en op een andere wijze en met andere hulporganisaties uitgevoerd. BZK heeft de landen hiermee bijgestaan door tot 1 oktober 2021 subsidie beschikbaar te stellen. Aruba heeft circa € 1,4 mln. ontvangen, Curaçao circa € 1,9 mln. en Sint Maarten circa € 4,5 mln. Daarnaast heeft The International Organization for Migration circa € 2,4 mln. van het Ministerie van BZK ontvangen voor het uitvoeren van het voedselhulpprogramma op Curaçao, specifiek gericht op ongedocumenteerden.

Gedurende het jaar is er € 48,8 mln. aan middelen in de begroting opgenomen voor verstrekking van de totale voedselhulp (zowel Rode Kruis als aan de landen). Uiteindelijk is minder geld uitgegeven dan verwacht namelijk circa € 29,9 mln., omdat het aantal hulpbehoevenden fors daalde. Dit daalde meer dan aanvankelijk ingeschat. Dat had meerdere oorzaken, waaronder het opkomende toerisme.

COHO/ National Recovery Program Bureau

In 2021 heeft het Ministerie van BZK een subsidie van circa € 1,1 mln. verstrekt aan het National Recovery Program Bureau om het opgezette Corporate Governance Improvement Plan voor de luchthaven van Sint Maarten te implementeren. Dit plan dient ter verbetering van de corporate governance structuur van de luchthaven en ter bevordering van een goede governance in het algemeen. Tevens wordt de Corporate Governance Council van Sint Maarten versterkt, wat een verbetering is voor alle overheidsentiteiten. De eerste stappen in de uitvoering zijn gezet waaronder het inhuren van het beoogd implementatieteam.

Opdrachten

Opdrachten landen

Het Ministerie van BZK heeft € 1 mln. overgemaakt naar de begroting van het Ministerie van IenW ten behoeve van een hypothecaire lening aan Winair. Winair is de enige luchtvaartmaatschappij die verbindingen onderhoudt met alle zes de eilanden van het Koninkrijk der Nederlanden, en de enige die een reguliere verbinding onderhoudt met Sint Eustatius en Saba. Met deze lening is de financiële positie van Winair en daarmee de bereikbaarheid van de Caribische delen van het Koninkrijk in 2021 geborgd. Daarnaast is gedurende het jaar budget toegevoegd voor opdrachten van het COHO en zijn er vanuit dit budget nog kosten gemaakt voor connectiviteit.

Inkomensoverdrachten

Toeslagen op pensioenen NA

Conform de regeling vaste verrekenkoers pensioeninkomen voormalig Nederlands-Antilliaans (NA) en Arubaanse pensioengerechtigden, zijn koersverschillen tussen de Nederlands-Antilliaanse gulden (ANG) en Arubaanse florin (AWG) enerzijds en de Euro (€) anderzijds gecompenseerd. Het verschil tussen de realisatie en het budget is toegevoegd aan de wisselkoersreserve op artikel 7.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Caribisch orgaan voor hervorming en ontwikkeling

Er was initieel voorzien dat COHO de vorm van een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) zou krijgen. Het initiële budget per nota van wijziging op de ontwerpbegroting was € 10,2 mln. voor Curaçao en Aruba samen. Per eerste incidentele suppletoire begroting is € 4,5 mln. toegevoegd naar aanleiding van de overeenkomst met Sint Maarten.

Het COHO is dit jaar geen zelfstandig bestuursorgaan geworden. Om de middelen op de juiste bestaande instrumenten te verantwoorden zijn vanaf de eerste suppletoire begroting de gelden gerealloceerd binnen Koninkrijksrelaties (IV), namelijk binnen dit artikel naar de instrumenten Subsidies(regelingen) en Bijdrage aan medeoverheden en naar artikel 6. Daarnaast zijn nog middelen overgeboekt naar artikel 11 van de begroting van het Ministerie van BZK (VII) ten behoeve van de apparaatsuitgaven van de tijdelijke werkorganisatie (TWO) en COHO in oprichting. Tot slot heeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) per tweede suppletoire begroting een bijdrage ontvangen van € 0,3 mln. voor ondersteuning van hervormingen op Aruba, Curaçao en Sint Maarten op het gebied van arbeid en sociale zaken.

Bijdrage aan medeoverheden

Bijdrage aan landen

Ten behoeve van de uitbreiding en verbouwing van de vreemdelingenbewaring in Curaçao heeft Nederland in 2021 € 1,1 mln. bijgedragen. Deze bijdrage kwam van de gereserveerde middelen voor ondersteuning van Aruba en Curaçao als gevolg van de situatie in Venezuela (Kamerstukken II 2018/19, 29653, nr. 58). Ook is in 2021 een eerder verstrekte subsidie ten behoeve van de opvang voor mannelijke slachtoffers van mensenhandel en mensensmokkel verlengd (circa € 0,3 mln.). De verwachting is dat deze opvang in 2022 wordt gerealiseerd. Tot slot heeft Nederland een laatste bijdrage van circa € 0,5 mln. verstrekt voor de bekostiging van de Integriteitskamer in Sint Maarten.

Van de resterende gedurende het begrotingsjaar toegevoegde middelen (€ 6,3 mln.) zijn voor € 3,4 mln. uitgaven gedaan ten behoeve van het opzetten van grond en exploitatie beleid op Curaçao en het wegwerken achterstanden in de wetgevingsfunctie. Eveneens zijn uitgaven gedaan voor het creëren van capaciteit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en het onderzoeken van de kosten van overheidshuisvesting en de invoering van een collectieve zorgverzekering op Sint Maarten. Daarnaast zouden deze middelen worden ingezet voor een investering in de ICT-capaciteit belastingdienst van Aruba. Deze betaling is helaas teruggekomen en zal in 2022 plaatsvinden. Uiteindelijk is er in 2021 minder uitgegeven aan projecten dan was verwacht.

Vanuit de reservering op de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financiën voor het trustfund van de wederopbouw Sint Maarten is € 2,1 mln. toegevoegd aan de begroting. Hiervan is € 1,6 mln. in 2021 uitgegeven ten behoeve van ICT-ondersteuning.

Onderwijshuisvesting Curaçao

In 2021 is € 0,5 mln. verstrekt via het instrument subsidies. De overige middelen zijn in 2021 niet ter besteding gekomen en zijn doorgeschoven naar 2023 (€ 10 mln.) en 2024 (€ 4,5 mln.), aangezien er eerst afspraken gemaakt moeten worden met het Curaçaose Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport en de schoolbesturen. Pas daarna kan worden gestart met het onderhoud van een eerste serie schoolgebouwen.

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

Diverse bijdragen

Dit betreft het kleinprojectenfonds van de vertegenwoordiging van Nederland op Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Hiermee zijn kleine projecten op de eilanden bekostigd.

4.2 Caribisch Nederland

Subsidies (regelingen)

Bonaire International Airport

De gevolgen van de pandemie vroegen ook in 2021 de aandacht van het kabinet. De steunpakketten uit 2020 zijn daarom grotendeels doorgetrokken naar 2021. In dat verband zijn de openbare lichamen gecompenseerd voor inkomstenderving, waaronder de luchthavenbelasting. Omdat deze inkomsten op Bonaire binnenkomen bij overheidsNV Bonaire International Airport, is ter compensatie een subsidie verstrekt van € 3,1 mln. Hiervoor is gedurende 2021 budget aan de begroting toegevoegd.

Subsidies Caribisch Nederland

In 2021 is een subsidie aan UNICEF verstrekt om hen te ondersteunen bij de kinderrechteneducatie, participatie en hulp bij de uitwerking van de aanbevelingen uit het onderzoek dat UNICEF heeft uitgevoerd in Caribisch Nederland: De Situation Analysis (Kamerstukken II 2019/20, 31839, nr. 695).

Het Ministerie van BZK heeft een financiële bijdrage geleverd aan Stichting WeConnect om het werven van Top Talent Programma Bonaire (TOP) Trainees mogelijk te maken en om Caribische studenten in Europees Nederland voorlichting te geven over onder andere Caribische carrièremogelijkheden.

Opdrachten

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

Ter versterking van de bestuurs- en uitvoeringskracht is via gerichte opdrachten de inzet op training, professionalisering en inzet van expertise doorgezet. Ook in 2021 is het Talent Ontwikkel Programma (TOP) Bonaire, een leer- en ontwikkeltraject voor TOP-trainees en zittende ambtenaren, voortgezet. Daarnaast is de uitzending van Rijkstrainees geïntensiveerd en zijn samenwerkingen met gemeenten opgezet. Tot slot zijn via detachering van expertise de openbare lichamen waar nodig aanvullend ondersteund bij de uitvoering van taken. De bestuurs- en uitvoeringskracht blijft aandacht vragen en zal daarom ook in de toekomst een speerpunt blijven.

Opdrachten Caribisch Nederland

Gedurende 2021 zijn de middelen binnen het instrument opdrachten van de regeling Opdrachten Caribisch Nederland gerealloceerd naar de regeling Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht.

Inkomensoverdrachten

Pensioenen en uitkeringen politieke ambtsdragers

Dit betreft de bijdragen die worden geleverd ten behoeve van pensioenen en wachtgelduitkeringen voor oud-politici van Caribisch Nederland.

Bijdrage aan medeoverheden

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

Vanuit de begroting Koninkrijksrelaties (IV) zijn verscheidene bijzondere uitkeringen verleend ten behoeve van gerichte initiatieven op de eilanden, voornamelijk ten behoeve van de bestuurs- en uitvoeringskracht en het financieel beheer. Aan Sint Eustatius is een bijdrage van € 1 mln. geleverd voor het versnellen van het verbeterplan financieel beheer. Dit is onder andere gebruikt om een externe accountant te bekostigen en om de financiële en personele administratie te verbeteren. Voorts is met een bijdrage van € 2,3 mln. het ICT-project Good Governance opgezet op Sint Eustatius. Met dit project is gewerkt aan het moderniseren van ICT-voorzieningen voor ambtenaren, waaronder het realiseren van een sterk en beveiligd WiFi-netwerk. Ook is via de inzet van de regeringscommissaris gewerkt aan het verder afbouwen van de voorzieningen in de Tijdelijke wet taakverwaarlozing Sint Eustatius en is circa € 1 mln. beschikbaar gesteld voor versterking van het ambtelijk apparaat.

Aan Bonaire is via een bijzondere uitkering een bedrag van ruim € 1,5 mln. uitgekeerd ten behoeve van de verdere uitvoering van afspraken in het Bestuursakkoord op het gebied van organisatieontwikkeling, versterken van de bestuurs- en uitvoeringskracht en verbeteren van de lokale dienstverlening.

Ook op Saba is ingezet op gerichte ondersteuning van de verdere uitwerking van afspraken in het meerjarenakkoord, de Saba Package. Daarmee kon bijvoorbeeld een lopend trainingsprogramma voor het ambtelijk apparaat worden voortgezet. Ook zijn frictiekosten beschikbaar gesteld ten behoeve van de doorstroom in de ambtelijke organisatie.

Gedurende 2021 is het budget aangevuld met extra middelen vanuit de Aanvullende Post bij het Ministerie van Financiën voor de bijdragen aan ambtelijke capaciteit voor Sint Eustatius en frictiekosten voor Saba.

Ontvangsten

De ontvangsten van € 0,5 mln. betreffen de terugbetaling in 2021 van de coronasubsidie over 2020 van Bonaire International Airport. Het in 2020 verstrekte bedrag van € 3,4 mln. bleek bij de vaststelling in 2021 op basis van de geleverde verantwoordingsinformatie € 0,5 mln. te hoog vastgesteld. Dit bedrag van € 0,5 mln. is in 2021 terugbetaald door Bonaire International Airport.