Optimaal kasbeheer van het Rijk en van de instellingen die aan de schatkist zijn gelieerd.

De minister van Financiën is verantwoordelijk voor het beheer van publieke middelen en de bijbehorende geldstromen. Het doel is dat publieke middelen doelmatig worden beheerd en financiële risico’s worden voorkomen. De wettelijke basis voor deze uitvoerende rol is geregeld in de Comptabiliteitswet 201678, nader uitgewerkt in de Regeling schatkistbankieren RWT’s en andere rechtspersonen (voor RWT’s)79, de Wet financiering decentrale overheden80 (voor decentrale overheden), de Wet financiering sociale verzekeringen81 en de Zorgverzekeringswet82 (voor sociale fondsen) en de Regeling Agentschappen83 (voor agentschappen).

Het kasbeheer is onder te verdelen in het schatkistbankieren en het betalingsverkeer van de rijksoverheid.

Bij schatkistbankieren heeft de minister van Financiën een beleidsmatige en uitvoerende rol. De uitvoering van het schatkistbankieren is belegd bij het Agentschap van de Generale Thesaurie. Schatkistbankieren houdt in dat instellingen hun liquide (overtollige) publieke middelen aanhouden bij het ministerie van Financiën (de schatkist). De publieke middelen verlaten de schatkist niet eerder dan noodzakelijk voor de uitvoering van de publieke taak. Daarnaast kunnen onder voorwaarden sommige categorieën deelnemers aan schatkistbankieren ook leningen afsluiten.

Het schatkistbankieren heeft drie doelstellingen: reductie van de EMU-schuld, risicoreductie en doelmatig kasbeheer. Door alle overtollige middelen binnen de overheid te concentreren bij het ministerie van Financiën vermindert de leenbehoefte van de overheid als geheel. Deze lagere leenbehoefte zorgt voor een lagere EMU-schuld. Het risico dat deelnemers lopen met hun overtollige middelen is kleiner doordat er minder geld bij externe partijen in beheer is. Het kasbeheer is doelmatiger doordat, over de gehele collectieve sector bezien, deelnemers met een leenfaciliteit besparen op hun rentekosten omdat het ministerie van Financiën tegen lagere rentetarieven uitleent dan marktpartijen.

Het betalingsverkeer van het Rijk wordt door commerciële partijen uitgevoerd. Periodiek wordt hiertoe het betalingsverkeer, dat verdeeld is over percelen, aanbesteed. Het ministerie van Financiën coördineert deze aanbestedingen. Door deze aanbestedingen worden commerciële partijen geprikkeld om hun diensten tegen een zo gunstig mogelijke prijs-kwaliteitverhouding aan te bieden.

De doelstelling van het betalingsverkeer is het waarborgen en waar mogelijk verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening en het bewaken van de kosten hiervan.

In de begroting van 2021 waren geen beleidswijzigingen voor het schatkistbankieren en het betalingsverkeer voorzien. Het ministerie is in 2021 verder gegaan met de implementatie van een nieuw systeem voor het schatkistbankieren. Met dit nieuwe systeem wil het ministerie zijn dienstverlening op het gebied van het schatkistbankieren verder professionaliseren en toekomstbestendig maken, werkprocessen automatiseren en de gebruikers van het schatkistbankieren een nieuw en solide gebruikersomgeving bieden waarin zij op eenvoudige en efficiënte wijze veel zaken zelf kunnen regelen. Het project zal doorlopen tot in 2022.

Begin 2021 is voor het giraal betalingsverkeer Rijk de aanbesteding afgerond waarbij een nieuw contract met ING is gestart op 1 februari 2021.84 Deze aanbesteding betreft in de basis het girale SEPA-betalingsverkeer van alle Rijksonderdelen met uitzondering van het betalingsverkeer van de Belastingdienst. Daarnaast is op 29 maart 2021 de aanbesteding ‘Internationale betaaldienstverleners/Elektronisch Betalen’ gegund aan CM Payments. Bij elektronisch betalen gaat het zowel om het verwerken van online betalingen - voornamelijk via iDEAL - die door onderdelen van het Rijk ontvangen worden als ook om het verwerken van inkomende kaartbetalingen bij betaalterminals. Denk hierbij bijvoorbeeld aan pinbetalingen bij bedrijfsrestaurants van het ministerie van Defensie.

Voorts is er op 30 juli 2021 voor de verwerking van contant geld (in euro en in vreemde valuta) en vervoer van contant geld een overeenkomst gesloten met Travelex. De opdracht is gegund aan een partij die gespecialiseerd is in de verwerking van contant geld.85

Kengetallen

Het schatkistbankieren kent kengetallen die laten zien hoeveel deelnemers er zijn, wat de omvang is van de aangehouden en uitgeleende middelen én wat de bijdrage was aan het reduceren van de EMU-schuld. De EMU-schuld bestaat uit alle schulden van de collectieve sector aan instellingen buiten de overheid. Doordat de deelnemers aan het schatkistbankieren hun overtollige middelen bij het Rijk aanhouden, hoeft het Rijk minder te lenen. Het gevolg is dat de omvang van de totale extern uitstaande schuld van de hele collectieve sector daalt en daardoor de EMU-schuld afneemt. Aan het eind van 2021 was de bijdrage van het schatkistbankieren aan het verlagen van de EMU-schuld € 55,8 mld.

Het ministerie van Financiën is de uitvoerder van schatkistbankieren en beheert de aangehouden (liquide) middelen en de leningen. Het ministerie heeft geen zicht op de beweegredenen van instellingen om leningen aan te gaan, of meer of minder middelen aan te houden op rekeningen-courant en/of deposito’s en rapporteert alleen over de totale omvang ervan per deelnemersgroep.

Verplichtingen en uitgaven

Leningen

Het bedrag aan verstrekte leningen is in 2021 € 23 mln. lager dan in de begroting werd geraamd. De leningen verstrekt aan de agentschappen zijn € 181 mln. lager uitgevallen en de leningen verstrekt aan RWT’s zijn € 158 mln. hoger uitgevallen dan begroot.

Ontvangsten

Leningen

In 2021 is € 71 mln. meer aan leningen afgelost dan in de begroting werd geraamd. Dit komt onder andere doordat aan het eind van 2020 meer leningen zijn verstrekt dan bij het opstellen van de begroting van 2021 was voorzien. Het grootste deel van de leningen hebben een jaarlijkse aflossing. Door de stijging van het aantal leningen in 2020 is eind 2021 meer afgelost dan begroot.

Mutaties in rekening-courant en deposito’s

Alle deelnemers aan het schatkistbankieren hebben één of meerdere rekeningen-courant waarop zij tegoeden aanhouden. Een stijging van het saldo van de rekening-courant en deposito’s betekent een instroom van geld en is daarom een ontvangst voor de Staat. Een daling van het saldo leidt tot een uitgave. In 2021 is het saldo van de rekeningen-courant met € 16,6 mld. toegenomen, met name door de sociale fondsen en de RWT’s en derden.

De mutaties in rekening-courant en deposito’s zijn per saldo € 8,4 mld. hoger dan geraamd. Dit wordt vooral veroorzaakt door een hoger dan verwachte toename van het rekening-courant saldo van RWT’s en decentrale overheden, hetgeen mede komt door een toename van het aantal RWT’s.