De overheid biedt jonggehandicapten arbeids- en inkomensondersteuning.

De Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) bestaat met ingang van 2021 uit twee groepen jonggehandicapten: Wajongers met mogelijkheden tot arbeidsparticipatie en Wajongers die duurzaam geen mogelijkheden tot arbeidsparticipatie hebben.

De groep met mogelijkheden tot arbeidsparticipatie bestaat uit jonggehandicapten die zijn ingestroomd vanuit de «oude Wajong» (tot 2010) en de «Wajong2010» (2010 tot 2015). Voor deze groep staat arbeidsparticipatie centraal. De overheid zet in op het via arbeidsondersteuning vergroten van de arbeidsparticipatie van deze groep. Daarnaast zet de overheid in op inkomensondersteuning, waarbij (meer) gaan werken moet lonen. Sinds 2015 is er geen nieuwe instroom meer van jonggehandicapten met mogelijkheden tot arbeidsparticipatie.

De tweede groep heeft duurzaam geen mogelijkheden tot arbeidsparticipatie. Deze groep bestaat uit mensen die vanuit de «oude Wajong», «Wajong2010» en de «Wajong2015» (sinds 2015) zijn ingestroomd. De overheid heeft voor deze groep als doel te voorzien in een inkomensvoorziening. Zij hebben geen recht op arbeidsondersteuning.

Als het totale inkomen van een Wajonger en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot het sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

• – de vaststelling van het niveau van de uitkeringen uit hoofde van de Wajong;

• – het ter beschikking stellen van middelen voor het aan het werk helpen van mensen die arbeidsmogelijkheden hebben;

• – de sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door UWV.

De Minister van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de fiscale wet- en regelgeving. Wanneer fiscale instrumenten worden ingezet om doelstellingen in het kader van het jonggehandicaptenbeleid te realiseren, zoals bijvoorbeeld de jonggehandicaptenkorting, is de Minister van SZW hiervoor medeverantwoordelijk.

Wet vereenvoudiging Wajong

Het amendement Renkema/Gijs van Dijk (Kamerstukken II 2019/20, 35 213, nr. 28) regelt dat de Wajong-uitkering van personen die werken met loondispensatie altijd wordt aangevuld tot het loon dat zou zijn ontvangen zonder loondispensatie.

In september 2020 gingen in het kader van de Wet vereenvoudiging Wajong al maatregelen in die ervoor zorgden dat mensen met een Wajong-uitkering onderwijs kunnen volgen met behoud van de uitkering. Na de harmonisatie spreken we in de Wajong over een groep mensen met mogelijkheden tot arbeidsparticipatie en een groep die duurzaam geen mogelijkheden tot arbeidsparticipatie heeft.

Implementatie

Tijdens de implementatie in 2021 ontving het Ministerie van SZW signalen dat enkele personen onbedoeld een te lage uitkering kregen en anderen een te hoge. Hierop hebben SZW en UWV met urgentie een analyse gedaan naar financiële achteruitgang ondanks het garantiebedrag. De Minister van SZW heeft de Kamers op 5 juli geïnformeerd over de uitkomsten van die analyse en de te nemen vervolgstappen (Kamerstukken II 2020/21, 35 213, nr. 39). Het bleek dat enkele honderden personen een hogere of lagere Wajong-uitkering kregen dan bedoeld door onvoorziene samenloop met andere inkomensregels. Hierop is bij de Verzamelwet SZW 2022 en het Verzamelbesluit SZW 2022 de wet en relevante regelgeving aangepast om deze omissie te herstellen opdat alle personen de uitkering krijgen waar zij recht op hebben.

De motie Nijkerken-de Haan c.s. (Kamerstukken II 2019/20, 35 213, nr. 20) roept de regering op te komen tot heldere en goede voorlichting over de harmonisatie en de gevolgen daarvan voor de doelgroep en daarbij cliëntenorganisaties en UWV te betrekken. SZW heeft samen met UWV ingezet op heldere communicatie richting de doelgroep. SZW heeft daarnaast aan een cliëntenorganisatie subsidie verleend voor een laagdrempelig informatiepunt tijdens de implementatie van de wet in 2021 om mensen met een Wajong-uitkering extra te ondersteunen in hun informatiebehoefte. Omdat de implementatie van de wet met het berekenen van garantiebedragen voor zelfstandigen nog doorloopt in 2022 is dit informatiepunt met één jaar verlengd. Hiertoe riep ook de motie Kat op (Kamerstukken II 2021/22, 35 925 XV, nr. 52).

Eind 2021 heeft de Staatssecretaris van SZW de Eerste en Tweede Kamer geïnformeerd over het besluit de termijn waarbinnen het garantiebedrag kan herleven te verlengen met één jaar naar twee jaar voor heel 2022 (Kamerstukken I 2021/22, 35 213, nr. W). Uit de door UWV voor SZW verzamelde gegevens bleek dat de coronacrisis ervoor gezorgd heeft dat alle Wajongers te maken hebben met een lagere baanvindkans. Personen met een garantiebedrag lopen met een lagere baanvindkans echter ook een groter risico hun garantiebedrag kwijt te raken. De regering heeft dit grotere risico willen compenseren. De verlenging is in lijn met de motie Schalk (Kamerstukken I 2019/20, 35 213, nr. M) die de regering opriep de termijn te verlengen tot 2 jaar voor de fase waarin de coronacrisis voor deze doelgroep doorwerkt op de arbeidsmarkt.

In dezelfde brief van eind 2021 heeft de Staatssecretaris van SZW beide Kamers de eerste jaarlijkse monitorrapportage Wajong toegestuurd. De monitorrapportage maakt in lijn met de motie Ester (Kamerstukken I 2019/20, 35 213, nr. K) inzichtelijk hoe het personen met een Wajong-uitkering vergaat na het ingaan van de Wet vereenvoudiging Wajong en houdt daarbij rekening met inkomenseffecten, baankansen, scholing en maatschappelijke deelname. Deze eerste monitorrapportage maakt wegens het gebrek aan beschikbaarheid van data nog geen eerste effecten van de wet inzichtelijk maar geeft de stand van zaken voor het ingaan weer. De eerste mogelijke effecten van de wet worden inzichtelijk gemaakt in de monitorrapportage die na de zomer van 2022 naar de Kamers wordt gestuurd.

Activering Wajongers met arbeidsvermogen

UWV heeft in 2021 in totaal 7.100 personen met een Wajong-uitkering aan het werk geholpen. Daarmee heeft UWV de doelstelling van 8.000 personen niet gehaald.

Inkomensoverdrachten

Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong)

De Wajong biedt inkomensondersteuning aan mensen die voor het bereiken van de 18-jarige leeftijd arbeidsgehandicapt zijn geworden en geen arbeidsverleden hebben en aan hen die tijdens hun studie voor het bereiken van de 30-jarige leeftijd arbeidsgehandicapt zijn geworden. De Wajong wordt uitgevoerd door UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten zijn circa € 113 miljoen hoger dan begroot. De hogere uitgaven kunnen worden verklaard door de loon- en prijsbijstelling 2021 (circa € 51 miljoen). Daarnaast zijn de uitkeringslasten van de Wajong verhoogd bij de 2e suppletoire begroting (circa € 51 miljoen) op basis van realisatiegegevens van UWV.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal Wajonguitkeringen komt overeen met de begroting 2021. Wat opvalt is dat het aandeel werkende personen in de Wajong met arbeidsvermogen sterk is toegenomen. Het lijkt erop dat krapte op de arbeidsmarkt hierbij een rol heeft gespeeld. Daarnaast is de in- en uitstroom in de Wajong lager door een meetwijziging.

Handhaving

Het aantal onderzochte en geconstateerde overtredingen is in 2021 fors gedaald ten opzichte van eerdere jaren. Het totale benadelingsbedrag is daarom tevens lager. UWV is gestart om de benodigde gegevens voor een Wajong-uitkering die UWV al eerder van een persoon heeft geregistreerd automatisch in te vullen. Hierdoor kan een uitkeringsgerechtigde minder fouten maken. UWV kan zich nu richten op de grotere overtredingen, omdat kleine fouten niet meer worden gemaakt. Hierdoor komt ook het gemiddelde benadelingsbedrag per overtreding hoger uit.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Re-integratie Wajong

Voor jonggehandicapten is een re-integratiebudget beschikbaar om hen zo nodig te begeleiden op weg naar werk en te ondersteunen zodra zij werk hebben. Dit budget is bestemd voor de inzet van trajecten gericht op het vinden van werk, voorzieningen na werkaanvaarding (waaronder jobcoaching) en voor de financiering van de subsidieregeling voor scholing aan jongeren met arbeidsbeperkingen en ernstige scholingsbelemmeringen. Jonggehandicapten met arbeidsvermogen zijn verplicht om mee te werken aan re-integratie. UWV beschikt vanaf 2015 over een geïntegreerd taakstellend re-integratiebudget voor de inzet van trajecten en voorzieningen voor de ondersteuning van gedeeltelijk arbeidsgeschikten (Wajong, WIA, WAO, WAZ, ZW en WW). Het premiegefinancierde deel van het re-integratiebudget heeft betrekking op de WIA, WAO, WAZ, ZW en WW en wordt verantwoord in artikel 3. In tabel 41 is het totale budget dat voor UWV beschikbaar is voor de inkoop van re-integratietrajecten en werkvoorzieningen te zien, voor zowel WIA/WAO/WAZ/ZW/WW als Wajong.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan re-integratie Wajong zijn in 2021 circa € 29 miljoen lager uitgevallen dan begroot, omdat het initiële bedrag uit de begroting 2021 naar beneden is bijgesteld naar aanleiding van ramingen van het UWV.

Ontvangsten

De ontvangsten betreffen een terugbetaling van UWV aan te veel ontvangen middelen in 2020. Het voorschot dat in 2020 aan UWV is overgemaakt ten behoeve van de Wajong en re-integratie Wajong bleek op basis van het jaarverslag circa € 28,5 miljoen hoger dan de daadwerkelijke uitgaven in 2020. Dit bedrag is in 2021 terugbetaald.