Stimuleren van een goede kwaliteit van de gebouwde omgeving op de aspecten duurzaamheid, energiezuinigheid, veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid en toegankelijkheid.
Met deze doelstelling doet het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) recht aan diverse publieke waarden:
– De energietransitie in de gebouwde omgeving zorgt voor vermindering van de CO2-uitstoot.;
– Gebouwen voldoen aan de eisen van bouwregelgeving op het gebied van veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid en toegankelijkheid;
– Vermindering van het gebruik van primaire grondstoffen in de bouw, door onder meer zo hoogwaardig mogelijk gebruik van bouw- en sloopafval, draagt bij aan de beschikbaarheid en betaalbaarheid van producten en diensten op de langere termijn.
Deze publieke waarden worden op onderdelen concreet gemaakt in de volgende op termijn te bereiken resultaten:
– Vermindering van de CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving met minstens 55% ten opzichte van 1990, zoals afgesproken in het Coalitieakkoord van het kabinet-Rutte IV;
– Aardgasvrije gebouwde omgeving richting 2050. Conform het in het voorjaar 2019 gepubliceerde Klimaatakkoord uitvoering van grootschalige proeftuinen in wijken gericht op opschaling en het opdoen van kennis en ervaring;
– Samen met maatschappelijke partners 50% minder gebruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen) realiseren in 2030 als tussendoel. Dit is in lijn met het programma ‘Nederland circulair in 2050’ met als einddoel een volledig circulaire economie in 2050 (Kamerstukken II 2015/16, 32852, nr. 33). De bouw is hierbij als een van de vijf prioriteiten genoemd;
– In 2050 is Nederland klimaatbestendig en waterrobuust ingericht;
– Verbetering van de kwaliteit van werkzaamheden aan gasverbrandingsinstallaties teneinde het aantal koolmonoxideongevallen te reduceren.
Met het oog op de doelen binnen dit beleidsartikel is de inzet van burgers, instellingen, bedrijven en de gehele overheid noodzakelijk. In het kader van het Klimaatakkoord wordt met partijen gesproken over de noodzakelijke acties en te nemen maatregelen. Samen met medeoverheden, corporaties, netbeheerders, energiebedrijven, de financiële sector, de ontwerp-, bouw en technieksector en talloze andere bedrijven, instellingen en maatschap pelijke organisaties gaan we, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid, mensen helpen met het verduurzamen van hun huis of gebouw. We maken wetgeving, stellen normen aan de huursector, bestaande gebouwen en installaties. De minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) heeft hierbij een stimulerende, regisserende en normerende rol.
Stimuleren
Op basis van artikel 120 van de Woningwet, hoofdstuk 4 van de Wet milieubeheer en de Kadasterwet is de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) verantwoordelijk voor het stimuleren van energiebesparing en (mede daarmee) voor reductie van CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving. De minister voor VRO geeft invulling aan deze verantwoordelijkheid door kaderstelling (wet- en regelgeving), het uitvoeren van de acties van het Coalitieakkoord vertaald in het Programma Verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO), waar het Rijk verantwoordelijk voor is, ondersteuning van innovatie (onder andere door middel van subsidies) en monitoring. De minister voor VRO stimuleert energietransitie in de gebouwde omgeving met verschillende (subsidie)instrumenten, afspraken en ondersteuningsmaatregelen.
Regisseren
Op basis van artikel 2 van de Woningwet is de minister voor VRO verantwoordelijk voor het opstellen en het beheer van de bouwregelgeving en stelselverantwoordelijk voor het borgen van de bouwkwaliteit. Op grond van deze verantwoordelijkheid worden in ieder geval regels gesteld over het bouwen van nieuwe bouwwerken, de staat van bestaande bouwwerken en het gebruiken en slopen van bouwwerken. Deze regels worden gesteld vanuit het oogpunt van veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid of milieu. Door naleving van deze regels is de minimumkwaliteit van bouwwerken gewaarborgd. Toezicht en handhaving hierop berust bij gemeenten.
In 2030 moeten we veel minder energie in de gebouwde omgeving gebruiken om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen. Hiermee verlagen we onze energierekening en verminderen we onze energieafhankelijkheid. In 2022 is daar invulling aan gegeven met de presentatie van het Programma Versnelling Verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO) (Kamerstukken II 2021/22, 32847, nr. 911). Via vijf programmalijnen werken we aan een duurzame gebouwde omgeving, te weten: 1. Gebiedsgerichte aanpak warmtetransitie; 2) Individuele aanpak woningen; 3) Aanpak utiliteitsgebouwen; 4) Bronnen en infrastructuur; 5) Innovatie in de bouw. De beleidsinzet is daarbij gericht op isolatie, hernieuwbare energie en duurzame verwarming.
Uitvoering Klimaatakkoord gebouwde omgeving
Gebiedsgerichte aanpak onder regie van gemeenten
Begin 2022 hebben ruim 300 gemeenten de transitievisies warmte afgerond en opgeleverd (Kamerstukken II 2021/2022, 32813, nr. 1007). De transitievisies warmte tellen op tot ruim 1,8 miljoen woningen en andere gebouwen die worden verduurzaamd in de wijkgerichte aanpak. Dit is boven de afspraak van 1,5 miljoen woningen uit het Klimaatakkoord. In de bestuurlijke afspraken met de medeoverheden die in de eerste helft van 2022 zijn gemaakt, is opgenomen dat het Rijk door werkt aan het realiseren van de randvoorwaarden (haalbaar en betaalbaar, uitvoeringsmiddelen, wetgeving) en dat gemeenten werken aan de uitwerking van hun transitievisies warmte in uitvoeringsplannen.
Nationaal Isolatieprogramma
In april 2022 is het Nationaal Isolatieprogramma gepresenteerd (Kamer stukken II 2021/22, 29453, nr. 547). Inzet daarbij is het sneller, slimmer en socialer isoleren van slecht geïsoleerde huur- en koopwoningen. Het doel van dit programma is om 2,5 miljoen woningen te isoleren in de periode tot en met 2030 met de nadruk op de 1,5 miljoen slecht geïsoleerde woningen (label E,F en G). Van de 1,5 miljoen woningen in de koopsector verloopt 750.000 via een lokale aanpak van gemeenten. Met deze lokale aanpak kunnen gemeenten extra ondersteuning bieden aan kwetsbare groepen in woningen met slechte energielabels. Verder is er het programma hybride warmtepompen gericht op het installeren van 1 miljoen hybridewarmte pompen in de bestaande bouw. Om te kunnen doorvoeren dat per 2026 bij vervanging van gasketels efficiëntere verwarmingsinstallaties terugkomen, is het van belang dat er tijdig voldoende apparaten en vakbekwame installateurs beschikbaar zijn. Daartoe is het actieplan hybride warmtepompen in juni 2022 gepresenteerd met de inzet voor verdere opschaling.
Verbouwstromen - organiseren van opschaling
In het najaar van 2022 is het programma de Renovatieversneller omgevormd en opgegaan in het ondersteuningsprogramma verbouwstromen, voor het realiseren van opschaalbare en voorspelbare renovatie stromen in de huur én koopsector. Dit lerende en adaptieve ondersteuningsprogramma wordt uitgevoerd door een netwerkorganisatie van vier partijen actief op het terrein van het opschalen van verduurzaming van woningen: TKI Urban Energy (penvoerder van het samenwerkings verband), de Stroomversnelling, TKI Bouw & Techniek en de Bouwcampus.
Naast het programma, is de subsidieregeling Renovatieversneller in 2022 ook omgevormd. Omdat de subsidieregeling in 2021 geen enkele succesvolle aanvraag heeft gehad is deze o.a. door de afschaffing van de verhuurderheffing stopgezet. In 2022 zijn we daarom samen met RVO gestart met het opstellen van een procesondersteuningsregeling die partijen praktisch ondersteunt in het proces van het bundelen van (de woningen van) vragende partijen aan (de producten) van aanbiedende partijen.
SAH
In 2022 zijn via de Stimuleringsregeling Aardgasvrije Huurwoningen (SAH) 36 aanvragen ingediend om circa 3.685 bestaande woningen van het aardgas af te halen. Omdat het meer tijd bleek te kosten om aansluitingen op warmtenetten te realiseren, is er vertraging in het aanvraagproces opgelopen. Daarnaast heeft de onduidelijkheid over het wettelijke kader voor warmtenetten (uitstel Wet collectieve warmtevoorziening en besluit marktordening collectieve warmte) geleid tot een lagere realisatie ten opzichte van de vastgestelde begroting.
SVOH
Per 1 april 2022 is de Subsidieregeling Verduurzaming Onderhoud Huurwoningen (SVOH) open gesteld voor (kleine) verhuurders met huurwoningen in het gereguleerde segment. De SVOH is opgezet als tegemoetkoming voor de bevriezing van de huren in 2021 in verband met de coronacrisis. Met de SVOH kunnen verhuurders in het gereguleerde segment subsidie aanvragen voor maatregelen op het gebied van energiebesparing, onderhoud en energieadvies. In 2022 is via de SVOH subsidie verleend aan 181 subsidieaanvragers (181 woningen). In totaal werd voor € 153.068 subsidie beschikt.
Warmtefonds
Het Nationaal Warmtefonds biedt met budget van het Rijk en private geldverstrekkers langjarige financiering tegen aantrekkelijke voorwaarden aan voor alle woningeigenaren en voor Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) die hun woningen verduurzamen. In 2022 zijn de voorwaarden voor financiering met het Warmtefonds verbeterd: woningeigenaren met een laag inkomen kunnen vanaf november 2022 financiering tegen 0% rente krijgen, woningeigenaren boven de 65 jaar kunnen lenen, ook woningeigenaren zonder leenruimte kunnen een lening tot 5.000 euro krijgen, langere looptijden zijn mogelijk gemaakt bij lagere leenbedragen, het minimum leenbedrag is verlaagd naar 1.000 euro en het volledig financieren van zonnepanelen is mogelijk gemaakt. Daarnaast is nu financiering beschikbaar voor kleine VvE’s. In heel 2022 zijn ruim twee keer zoveel financieringen aan woningeigenaren en VvE’s verstrekt als in 2021. De aanvragen liepen in de maand november, toen de financiering met 0% rente voor lage inkomens startte, op tot bijna 6.000 in die maand. In november en december 2022 werden de eerste 160 consumptieve financieringen verstrekt aan woningeigenaren zonder leenruimte (die in november startte). De verstrekkingen aan VvE’s namen sterk toe, net als het gefinancierde bedrag (€ 122 mln. in 2022 ten opzichte van € 33 mln. in 2021). Het Warmtefonds werkt aan een verbeterting van het aanvraagproces voor VvE's om aanvragen te versnellen en te vereenvoudigen.
SEEH
In 2022 is subsidie voor een oplaadpuntenadvies, een advies voor de realisatie van laadinfrastructuur, aan de Subsidie Energiebesparing Eigen Huis (SEEH) toegevoegd. Daarnaast konden VvE’s in 2022 net als de jaren daarvoor subsidie aanvragen voor isolatiemaatregelen en energieadvies via de SEEH. In totaal zijn er in 2022 132 aanvragen voor energiebesparende maatregelen toegekend, voor een bedrag van ruim € 8 mln. Ook is er subsidie verstrekt voor 228 energieadviezen voor een bedrag € 560.000 en 218 oplaadpuntenadviezen voor een bedrag van ruim € 310.000. Daarnaast is hard gewerkt aan het verbeteren van de voorwaarden binnen de SEEH en het samenvoegen van verschillende regelingen in één regeling: de SVVE. deze staat per januari 2023 open.
Programma aardgasvrije wijken
In 2022 zijn in de derde en laatste ronde 16 proeftuinen aardgasvrije wijken geselecteerd, het totaal aan proeftuinen is nu 66. Met een uitgebreide monitoring volgt het programma de voortgang van de proeftuinen en haalt lessen en (beleids)knelpunten op en agendeert deze. Jaarlijks wordt aan de Tweede Kamer gerapporteerd over de voortgang (Kamerstukken II 2021/2022, 32847, nr. 917). Het PAW is uitgebreid geëvalueerd in 2022 en zowel doeltreffend als doelmatig bevonden. Tot slot is in 2022 de kwartiermakersfase van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW) doorlopen, waarin de lessen uit de evaluatie zijn meegenomen. Het programma start op 1 januari 2023, het PAW gaat hierin op.
Ontzorging van gebouweigenaren
Op 3 oktober 2022 is verbeterjehuis.nl uitgebreid. Met de uitbreiding is invulling gegeven aan afspraken in het Klimaatakkoord over het lanceren van een landelijk digitaal platform voor verduurzaming en het ontzorgen van woningeigenaren. Met hoge bezoekersaantallen al voor de uitbreiding (€ 1,5 mln. in 2022 t/m september), is verbeterjehuis.nl een belangrijke bron van informatie voor woningeigenaren. Ook zijn er in bijna alle gemeenten energieloketten waar mensen informatie kunnen krijgen over het verduurzamen van hun woning. Hiernaast zal het onder de lokale aanpak van het nationaal isolatieprogramma mogelijk zijn om ook aanvragen te doen voor ontzorging van woningeigenaren die mee gaan doen aan collectieve aanpakken van de gemeenten. Hiertoe is de door TNO voorgestelde ‘contingentenaanpak’ verder uitgewerkt en is deze onder andere mogelijk vanuit Verbouwstromen. Ook wordt er via de Doetank in vier pilot gemeenten (Emmen, Leusden, Veldhoven en Eindhoven) ervaring opgedaan welke vorm van ontzorging het beste werkt. Tot slot is er in november 2022 een Kamerbrief geschreven over de oplossingsrichting die uiteindelijk gevonden is om gebouwgebonden financiering- en ontzorgingsconcepten mogelijk te kunnen maken.
Verduurzamen utiliteitsbouw commercieel en maatschappelijk vastgoed
Voor de verduurzaming van de utiliteitsbouw, zowel bedrijfsmatig als maatschappelijk vastgoed, zijn de volgende punten in het jaar 2022 gerealiseerd:
• In 2022 hebben de sectoren in het Maatschappelijk vastgoed voor het eerst gerapporteerd over de voortgang van de sectorale routekaarten.
• De op 1 oktober 2021 geopende de Subsidieregeling verduurzaming Mkb(SVM), is vanwege vermeend oneigenlijk gebruik in de zomer van 2022 door het Kabinet gesloten.
• Op 3 oktober is de 1e tranche van de DUMAVA opengegaan met een subsidieplafond van € 150 mln.
• In 2022 heeft BZK met middelen uit dezelfde Miljoenennota van 2022 het Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk vastgoed verlengd, via een SPUK aan de provincies.
• In het kader van normeren is er een Kamerbrief over de eerder toegezegd eindnorm en de Renovatiestandaard geschreven. Ook is de Energiebesparingsplicht verbreed en geactualiseerd. Ten behoeve van de energielabel C plicht voor kantoren, die per 1 januari 2023 zal gelden, nog eens onderstreept bij kantooreigenaren en het bevoegd gezag. Ook is de portefeuilleaanpak aangekondigd die per 2023 beschikbaar zal zijn voor gebouweigenaren van minimaal 20 gebouwen. Hierover heeft de minister van VRO ook de Tweede Kamer geïnformeerd (Kamerstukken II 2022/23, 32847, nr.976).
• Omtrent het toezicht op de energielabel C verplichting voor kantoren zijn de gemeenten via een brief geïnformeerd over deze taak en via het gemeentefonds is er het budget beschikbaar gesteld. Voor bedrijven (RVO) en toezichthouders (IPLO.nl) is een helpdesk ingericht. Zo is er een handhavingsprotocol gepubliceerd voor bevoegd gezag ten behoeve van zoveel mogelijk uniforme toezicht en handhaving.
• In 2022 is subsidie met terugbetaalverplichting aan Stichting BespaarGarant verstrekt.
Circulair bouwen
In 2022 is in samenwerking met NMD de voorbereiding gestart voor de aangekondigde implementatie van wijzigingen in de Europese norm voor de milieuprestatie van bouwwerken (EN15804).
Op 29 juli 2022 is het onderzoek naar de bepaling van de waardering van CO2-vastlegging in biobased materialen gepubliceerd. Op 23 december 2022 is de Beleidsagenda normeren en stimuleren circulair bouwen gepubliceerd [Tweede Kamer 2022-2023, 32852, nr. 223], waarin onderzocht wordt hoe de wijzigingen geïmplementeerd kunnen worden voor de milieuprestatie van bouwwerken ten behoeve van enerzijds de implementatie van wijzigingen in de Europese norm (EN15804) en anderzijds de waardering van milieueffecten van de CO2-opslag van biobased materialen (Kamerstukken II 2019/20). Ter stimulering van biobased bouwmaterialen is in 2022 een subsidie verstrekt aan de stichting Building Balance. Hiermee zijn pilots gestart om kennis en ervaring op te doen, om vezelteelt in Nederland te ontwikkelen waarmee verwerkingsbedrijven bouwmaterialen kunnen produceren. Doel hiervan is de keten boer-verwerker-bouwer te versterken en zo mogelijk alternatieve verdienmodellen te creëren.
Bouwregelgeving
In 2022 zijn diverse wijzigingen van het Bouwbesluit en Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) in werking getreden of in procedure gebracht. Door uitstel van de inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn deze wijzigingen nog niet in werking getreden. De wijziging van het Bouwbesluit (en het Bbl) voor hernieuwbare energie bij ingrijpende renovatie (Stb. 2021, 658) is op 1 februari 2022 in werking getreden.
In 2022 zijn de volgende wijzigingen in het Bbl aangebracht; in het kader van de Wet kwaliteitsborging (zie verderop Stb. 145 en 150), een wijziging met betrekking tot de brandveiligheid van parkeergarages, normen voor daglicht en enkele technische wijzigingen (Stb. 2022, 360).
Daarnaast is een aantal voorstellen tot wijziging in procedure gebracht: wijziging van het Bbl in verband met de periodieke beoordeling van gebouwen, de aanscherping van de schileisen van tijdelijke woningen en een wijziging waarin onder andere regels over loden leidingen en doorvalbeveiliging voor bestaande huurwoningen, regels omtrent nieuwbouw voor brandveiligheid van hoge gevels en het terugdraaien van de opgenomen mogelijkheid om maatwerkregels te stellen voor de energieprestatie en de milieuprestatie in het kader van landelijke uniformering van de eisen voor nieuwbouw (link: https://www.internetconsultatie.nl/verzamelwijzingbbl2022_15_12/b1).
Tevens is verder gewerkt aan het verduidelijken van het wettelijk kader voor onder andere de bouwregelgeving ter uitwerking van onderdelen van het Klimaatakkoord. Zo is het wetsvoorstel gemeentelijke instrumenten warmtetransitie naar de Raad van State gestuurd, die in december 2022 advies heeft uitgebracht. Ook is het een conceptbesluit gemeentelijke instrumenten warmtetransitie in 2022 in consultatie gebracht.
Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen
De Minister voor VRO heeft ter uitwerking van de wet kwaliteitsborgen voor het bouwen (Stb. 2019, 382) het Besluit kwaliteitsborging voor het bouwen (Bkb) en de Regeling kwaliteitsborging voor het bouwen (Rkb) gepubliceerd. Ter voorbereiding op de inwerkingtreding van de wet zijn ook in 2022 in samenwerking met bij de bouw betrokken partijen proefprojecten uitgevoerd om zo veel mogelijk ervaringen op te doen met het nieuwe stelsel. De Toelatingsorganisatie Kwaliteitsborging Bouw (Tlokb) is op 22 april 2022 ingesteld en van start gegaan.
Stelsel certificeringswerkzaamheden aan gasverbrandingsinstallaties
In 2022 zijn 3 certificatieschema’s en 4 certificerende instellingen aangewezen om uitvoering te geven aan het wettelijk stelsel voor werkzaamheden aan gasverbrandingsinstallaties (Stb. 2020, 354). Omdat dit aanwijzingsproces langer heeft geduurd dan vooraf verwacht, resteerde er onvoldoende tijd om voor 1 januari 2023 voldoende bedrijven te certificeren om in de vraag van consumenten en andere opdrachtgevers te voorzien. Na afstemming met betrokken partijen is de Tweede Kamer daarom op 21 oktober 2022 bericht dat de volledige inwerkingtreding van het stelsel wordt uitgesteld naar 1 april 2023. Vanaf die datum mogen werkzaamheden aan gasverbrandingsinstallaties alleen nog worden uitgevoerd door bedrijven die daarvoor gecertificeerd zijn (Kamerstuk 32757, nr. 1893). Deze aanpassing is op 16 december 2022 in het Staatsblad gepubliceerd (Stb 2022, 503).
Programma Versnelling verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO)
In het PVGO zijn verschillende normerende voorstellen opgenomen, zoals de normering van de huur- en utiliteitssector, de normering van zon-op-dak en voor de verbrandingsinstallaties (uitfaseren mono CV-ketel, richting (hybride) warmtepompen). Wetgeving dat gemeenten voorziet van noodzakelijke wettelijke instrumenten om de transitie vorm te geven is (WGIW) is in voorbereiding.
Realisatie | Vastgestelde begroting1 | Verschil | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2022 | 2022 | |
Verplichtingen | 231.354 | 245.813 | 390.509 | 463.639 | 1.011.291 | 764.293 | 246.998 |
Uitgaven | 176.053 | 206.163 | 508.200 | 505.776 | 747.910 | 754.486 | ‒ 6.576 |
4.1 Energietransitie en duurzaamheid | 148.722 | 198.792 | 493.364 | 498.141 | 734.457 | 743.666 | ‒ 9.209 |
Subsidies (regelingen) | |||||||
Beleidsprogramma energiebesparing | 6.264 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Beleidsprogramma bouwregelgeving | 5.788 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Energiebesparing Koopsector | 3.348 | 3.664 | 51.490 | 90.134 | 6.951 | 12.790 | ‒ 5.839 |
Energiebesparing Huursector | 105.676 | 134.309 | 101.656 | 18.225 | 10.636 | 18.951 | ‒ 8.315 |
Revolverend fonds EGO | 25.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Energietransitie en duurzaamheid | 0 | 11.014 | 13.046 | 13.377 | 24.801 | 33.475 | ‒ 8.674 |
Nationaal Energiebespaarfonds (NEF) | 0 | 18.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Renovatieversneller | 0 | 0 | 0 | 0 | 1.000 | 9.000 | ‒ 8.000 |
SAH | 0 | 0 | 28.796 | 13.986 | 3.773 | 26.000 | ‒ 22.227 |
Warmtefonds | 0 | 0 | 67.000 | 27.400 | 85.600 | 114.200 | ‒ 28.600 |
Kennis- en innovatieprogramma emissiearme bouwproducten (stikstof) | 0 | 0 | 0 | 2.640 | 6.724 | 5.500 | 1.224 |
Subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen | 109 | 40.000 | ‒ 39.891 | ||||
Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 37.167 | 51.800 | ‒ 14.633 | ||||
Opdrachten | |||||||
Beleidsprogramma Energiebesparing | 659 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Beleidsprogramma bouwregelgeving | 814 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Energietransitie en duurzaamheid | 0 | 1.545 | 2.655 | 4.880 | 5.681 | 3.267 | 2.414 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | |||||||
Energietransitie en duurzaamheid | 0 | 1.877 | 4.567 | 4.277 | 74 | 1.007 | ‒ 933 |
Bijdrage aan medeoverheden | |||||||
Programma reductie energieverbruik | 0 | 0 | 102.962 | 95.736 | 0 | 0 | 0 |
Aardgasvrije wijken | 0 | 0 | 77.631 | 54.677 | 62.627 | 0 | 62.627 |
Ontzorging maatschappelijk vastgoed | 0 | 0 | 8.000 | 15.317 | 0 | 0 | 0 |
Ventilatie in scholen | 0 | 0 | 0 | 125.619 | 73.454 | 14.500 | 58.954 |
Nationaal Isolatie Programma | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 67.500 | ‒ 67.500 |
Ondersteuning aanpak energiearmoede | 0 | 0 | 0 | 0 | 358.689 | 150.000 | 208.689 |
Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 0 | 0 | 0 | 0 | 16.488 | 17.000 | ‒ 512 |
Bijdrage aan agentschappen | |||||||
ILT (handhaving energielabel) | 0 | 0 | 0 | 11 | 23 | 528 | ‒ 505 |
RVO (uitvoering Energieakkoord) | 0 | 0 | 0 | 25 | 0 | 20.928 | ‒ 20.928 |
Dienst Publiek en Communicatie | 1.173 | 630 | 630 | 903 | 1.052 | 1.000 | 52 |
Diverse Agentschappen | 0 | 900 | 1.500 | 0 | 369 | 0 | 369 |
RVO (energietransitie en duurzaamheid) | 0 | 26.853 | 33.431 | 30.934 | 33.664 | 14.817 | 18.847 |
RVB | 0 | 0 | 0 | 0 | 970 | 5.000 | ‒ 4.030 |
Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 0 | 0 | 0 | 0 | 4.605 | 4.600 | 5 |
Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken | |||||||
EGO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 18.052 | ‒ 18.052 |
Gemeentefonds (B) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 105.000 | ‒ 105.000 |
Kennis- en innovatieprogramma emissiearme bouwproducten (stikstof) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 8.500 | ‒ 8.500 |
Handhaving energielabel C | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 251 | ‒ 251 |
4.2 Bouwregelgeving en bouwkwaliteit | 22.427 | 7.371 | 14.836 | 7.635 | 13.453 | 10.820 | 2.633 |
Subsidies (regelingen) | |||||||
Beleidsprogramma woningbouw | 294 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bouwregelgeving en bouwkwaliteit | 0 | 6.183 | 13.690 | 5.745 | 11.750 | 8.565 | 3.185 |
Opdrachten | |||||||
Beleidsprogramma woningbouw | 104 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bouwregelgeving en bouwkwaliteit | 0 | 1.144 | 1.090 | 1.699 | 1.703 | 2.200 | ‒ 497 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | |||||||
Overige bijdragen | 0 | 44 | 6 | 191 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan medeoverheden | |||||||
Diverse bijdragen bouwregelgeving | 0 | 0 | 50 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan agentschappen | |||||||
RVO (beleidsprogramma woningbouw) | 22.029 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken | |||||||
Diverse bijdragen | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 55 | ‒ 55 |
4.3 Kwaliteit woonomgeving | 2.256 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Subsidies (regelingen) | |||||||
Beleidsprogramma woonomgeving e.a. | 1.844 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Opdrachten | |||||||
Beleidsprogramma woonomgeving e.a. | 412 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
4.4 Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders | 2.648 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Leningen | |||||||
Revolverend Fonds Energiebesparing Verhuurders | 2.640 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan agentschappen | |||||||
Uitvoeringskosten RFE Verhuurders | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Ontvangsten | 470 | 270 | 163 | 1.371 | 11.182 | 91 | 11.091 |
De stand zoals gepresenteerd onder de stand vastgestelde begroting wijkt af van de stand vastgestelde begroting bij de eerste suppletoire begroting, tweede suppletoire begroting, tweede incidentele suppletoire begroting (ISB) en de slotwet. De reden hiervoor is dat in deze wetten de ISB(s), die zijn ingediend tussen de vaststelling van de ontwerpbegroting en de vaststelling van de eerste suppletoire begroting, zijn opgeteld bij vastgestelde begroting en in het jaarverslag niet.
Uitgaven
4.1 Energietransitie en duurzaamheid
Subsidie(regelingen)
Energiebesparing Koopsector
Verenigingen van Wooneigenaren (VvE) kunnen voor de verduurzaming van hun woning subsidieaanvragen bij de regeling Subsidie Energiebesparing Eigen Huis doen.
Hiervoor is aanvullende budget beschikbaar gesteld voor de jaren 2022 tot en met 2026 (Kamerstukken II 2020/21, 32813, nr. 667). Het besluitvormingsproces bij VvE is complex en kost meer tijd, waardoor minder aanvragen zijn ingediend dan verwacht (ca. € 1,7 mln.) Bij de tweede suppletoire begroting is het budget bijgesteld en is € 5 mln. gerealloceerd naar het Warmtefonds. In totaal is er in 2022 ca. € 7 mln. uitgegeven. Het Nationaal Warmtefonds heeft door de hoge gasprijzen een grote toename van aanvragen en verstrekte financieringen. In het voorjaar van 2023 vindt een bijstelling van het Warmtefonds naar SEEH plaats.
Energiebesparing Huursector
De uitgaven in 2022 voor de Stimuleringsregeling energieprestatie huursector (STEP) bedroegen € 10,6 mln. Naar verwachting zouden in 2022 voor ca. € 18,9 mln. aan aanvragen worden betaald en vastgesteld. De kwaliteit van de laatste aanvragen bleek achteraf beduidend minder, waardoor er minder is uitgegeven.
Bij de tweede suppletoire begroting is de kasprognose bijgesteld en zijn de middelen onder andere ingezet voor huisvesting van additionele groep mensen uit Afghanistan (€ 4,8 mln.) en € 3,7 mln. wordt ingezet ten behoeve van het algemeen beeld.
Energietransitie en duurzaamheid
In het kader van de afspraken voor energietransitie in de gebouwde omgeving uit het Klimaatakkoord heeft het ministerie van BZK in 2022 aan een aantal partijen subsidies verstrekt, waaronder de voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal, Platform 31, diverse subsidies in het kader van de energiebespaarcoalitie en de Regionale Energiestrategiëen (RES) (o.a. nationaal programma RES en participatiecoalitie). In totaal is er € 24,8 mln. besteed. Bij de eerste en tweede suppletoire begroting is er budget gerealloceerd naar onder andere RES en er is circa € 5 mln. doorgeschoven naar 2023 voor een brede maatschappelijke verduurzamingscoalitie en ondersteuningscampagne. In totaal is er € 2,5 mln. uit het beschikbare budget niet uitgegeven.
Renovatieversneller
Voor de Renovatieversneller zijn in het klimaatakkoord subsidiemiddelen beschikbaar gesteld om opschaling bij verduurzaming van woningen te bevorderen met het oog op kostenreductie. Bij de eerste suppletoire begroting van 2022 is € 9 mln. doorgeschoven naar latere jaren. In het najaar van 2022 is het programma Renovatieversneller omgevormd en opgegaan in het ondersteuningsprogramma Verbouwstromen. Er is bij de tweede suppletoire begroting € 1 mln. weer toegevoegd aan het budget. Er is een meerjarige subsidie verstrekt en er is in 2022 € 1 mln. uitgegeven.
Stimuleringsregeling Aardgasvrije Huurwoningen (SAH)
De Stimuleringsregeling aardgasvrije huurwoningen (SAH) verleent vanaf 2020 subsidies aan zowel sociale als particuliere verhuurders voor het aardgasvrij maken van woningen. Ook gemengde VvE’s kunnen hierbij terecht voor subsidiëring van warmtenetaansluitingen. De aansluiting op warmtenetten loopt niet hard, mede ook door de vertraging in het wetgevingsproces. Hiervoor is de kasprognose bijgesteld en is budget doorgeschoven naar latere jaren. Daarnaast is bij de tweede suppletoire begroting € 15 mln. ingezet voor het Warmtefonds. Dit bedrag wordt in 2023 weer teruggeplaatst vanuit het Warmtefonds. In 2022 is € 3,7 mln. uitgegeven.
Warmtefonds
Het Warmtefonds verstrekt tegen aantrekkelijke voorwaarden financiering aan woningeigenaren en VvE’s die hun woning verduurzamen. In 2022 is bij de eerste suppletoire begroting was € 114 mln. beschikbaar en is de kasprognose bijgesteld voor € 45 mln. en doorgeschoven naar 2023 en 2027. Tevens is er ca. € 13 mln. ingezet voor BZK brede problematiek. Daarnaast is er bij de suppletoire begroting budget toegevoegd uit SAH, SVOH en SEEH voor totaal € 30 mln. In 2022 is in totaal € 85,6 mln. uitgegeven.
Kennis- en innovatieprogramma emissiearme bouwproducten (stikstof)
Met het kennis- en innovatieprogramma emissiearme bouwproducten wordt bijgedragen aan de ontwikkeling van een afsprakenstelsel voor digitalisering van het bouwproces en de bouwlogistieke stromen gericht op stikstofreductie. Bij de tweede suppletoire begroting is het budget met € 4,3 mln. opgehoogd. In 2022 is er € 6,7 mln. uitgegeven. € 1,4 mln. is niet besteed.
Subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen
Het aantal aanvragen van de subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen (SVOH) ten opzichte van de raming viel tegen. Het verduurzamingstempo in de sector en bij deze doelgroep van kleine verhuurders was niet hoog waardoor er ook weinig subsidieaanvragen waren ingediend. Bij de eerste suppletoire begroting is een groot deel van het budget naar latere jaren geschoven (€ 27,8 mln.). Verder is bij de tweede suppletoire begroting € 10 mln. ingezet voor het Warmtefonds en € 2,2 mln. wordt ingezet ten behoeve van het algemeen beeld. In 2023 wordt de € 10 mln. weer teruggeplaatst naar de SVOH. Uiteindelijk is € 100.000 gerealiseerd voor de SVOH.
Verduurzaming maatschappelijk vastgoed
De nieuwe Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA) komt eigenaren van bestaand maatschappelijk vastgoed tegemoet in de kosten om te verduurzamen. De eerste tranche met een subsidieplafond van € 150 mln. is in oktober 2022 geopend. Het restant van de eerste tranche wordt uitgegeven in 2022-2024. Bij de eerste suppletoire begroting is € 10,3 mln. doorgeschoven naar 2023. In totaal is in 2022 circa € 37 mln. uitgegeven. € 4,3 mln. is niet tot betaling gekomen.
Opdrachten
Energietransitie en duurzaamheid
Ter uitvoering van de afspraken voor de energietransitie in de gebouwde omgeving verstrekte het ministerie van BZK in 2022 diverse onderzoeksopdrachten, waaronder voor het energielabel en financieel advies voor woningeigenaren. Bij de tweede suppletoire begroting in 2022 is het budget met circa € 2 mln. opgehoogd. In totaal is er € 5,7 mln. uitgegeven.
Bijdrage aan ZBO's/ RWT's
Energietransitie en duurzaamheid
De Unie van Waterschappen ontving een bijdrage voor het Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën (NP RES) om de RES-regio’s te ondersteunen, en de verbinding te vormen tussen nationaal, regionaal en lokaal. In de jaren voor 2022 is het budget verantwoord op het instrument bijdragen aan ZBO's/RWT's. Met ingang van 2022 is de bijdrage verantwoord onder het instrument subsidies. Het restant van € 1 mln. aan subsidiebijdrage is per abuis niet gealloceerd naar het juiste instrument subsidie Energietransitie en duurzaamheid.
Bijdrage aan medeoverheden
Aardgasvrije wijken
In 2022 is er bij de eerste suppletoire begroting budget gerealloceerd vanuit bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken om de middelen op het juiste instrument te verantwoorden voor de derde ronde proeftuinen, in totaal 16 gemeenten. Uiteindelijk is hier € 62,6 mln. overgeheveld naar gemeenten. Het budget is volledig uitgegeven.
Ventilatie in scholen
Naar aanleiding van de motie van de Tweede Kamerleden Westerveld en Kuiken van 14 juli 2021 (Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 1368), waarin de regering wordt verzocht urgentie te betrachten in het oplossen van ventilatieproblemen is in totaal € 100 mln. extra in 2021 en 2022 beschikbaar gesteld voor ventilatie in schoolgebouwen. Met de middelen werden alle tot 1 juli 2021 ingediende aanvragen voor de Specifieke uitkering ventilatie in scholen (SUVIS), gehonoreerd en kon er aanvullend een tweede tijdvak worden opengesteld. In 2022 is € 73,5 mln. uitgegeven. Het bij de tweede suppletoire begroting bijgestelde budget is overschreden met ca. € 1 mln.
Nationaal Isolatie Programma
De middelen voor lokale aanpak woningisolatie worden ingezet ter ondersteuning van huishoudens om op korte termijn energiebesparende maatregelen te treffen. Deze wordt ook tevens verdeeld met de specifieke uitkering aan gemeenten voor aanpak energiearmoede. Hiervoor is er bij de tweede suppletoire begroting € 67,5 mln. overgeheveld naar het juiste instrument. Het volledige bedrag is uitgegeven.
Ondersteuning aanpak energiearmoede
Bij de Miljoenennota 2022 is extra budget beschikbaar gesteld voor de aanpak energiearmoede voor 2022 (€ 150 mln.) en 2023 (€ 150 mln.) (Kamerstukken II 2022/23, 36200 VII, nr. 2, p20 / tabel 2.2 en p22 (nr. 11) en p66, p184). Hieraan is het budget «lokale aanpak isolatie» toegevoegd. Van het totale beschikbare budget is ca € 9,5 mln. overgeheveld naar het BTW Compensatiefonds. Met een Nota van Wijziging (Kamerstukken VII, 35925, nr. 50) is de eerste € 149 mln. uitgekeerd aan gemeenten en in de eerste suppletoire begroting is in totaal ca. € 212 mln. betaald. Vervolgens is bij de 2e suppletoire begroting een bijzondere uitkering ca. € 1,7 mln. verstrekt aan de BES-eilanden voor de aanpak van energiearmoede. In totaal is in 2022 € 358,7 mln. uitgegeven om huishoudens in energiearmoede te ondersteunen.
Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed
Met de Regeling specifieke uitkering ontzorgingsprogramma maatschappelijk vastgoed, kunnen provincies een ontzorgingsprogramma opzetten. Het ontzorgingsprogramma ondersteunt kleine maatschappelijk vastgoedeigenaren bij het verduurzamen van de gebouwen die zij in eigendom hebben. In totaal is hier in 2022 € 17 mln. aan uitgegeven. Het budget is volledig uitgeput.
Bijdrage aan agentschappen
RVO.nl (uitvoering Energieakkoord)
Bij de 1e suppletoire begroting is er € 13 mln. gerealloceerd voor de uitvoeringskosten RVO voor diverse regelingen zoals SAH, de SEEH, NIP, KIP, Renovatieversneller en MaVa. Bij de tweede suppletoire begroting is er € 8 mln. gerealloceerd voor onder andere de uitgaven aan de jaaropdracht 2023 en MKB Nederland. Het gehele budget is volledig gerealloceerd.
Dienst Publiek en Communicatie
Aan DPC betreft het uitgaven voor diverse campagnes verbeterjehuis.nl en nationale isolatie campagne.
RVO.nl (energietransitie en duurzaamheid)
Deze middelen zijn bestemd voor het jaarprogramma 2022 dat RVO.nl in opdracht van het ministerie van BZK uitvoert voornamelijk op het gebied van energietransitie in de gebouwde omgeving. Het programma behelst kennisverspreiding, beleidsonderbouwing en uitvoering van subsidieregelingen. Daarnaast betreft dit ook de bijdrage voor de RVO.nl voor de uitvoering van diverse regelingen (waaronder het volkshuisvestingsfonds). Deze uitgaven worden hier verantwoord vanwege gecentraliseerd opdrachtgeverschap. Bij de eerste suppletoire begroting is er € 11 mln. bijgekomen en bij de tweede suppletoire is het budget met € 10 mln. opgehoogd om de middelen voor de opdrachten aan RVO op het juiste budget te verantwoorden. Circa € 3 mln. is niet uitgegeven doordat bepaalde opdrachten niet door zijn gegaan of lager zijn uitgevallen.
RVB
In het kader van het stikstofbeleid is het budget gereserveerd om aanbestedende rijksdiensten in staat te stellen om structureel uitstoot-verminderende criteria te stellen bij aanbestedingen. Dit betreft de middelen die het ministerie van BZK inzet voor de opdracht aan het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Bij de eerste suppletoire begroting is de prognose bijgesteld en is budget naar latere jaren verschoven. In totaal is ca. € 1 mln. uitgegeven in 2022. € 4 mln. is bij de eerste suppletoire begroting doorgeschoven naar latere jaren.
Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed
Ten behoeve van de programma's Zon-Op-Rijksdaken en de verduurzaming van rijksgebouwen is in totaal € 4,8 mln. overgeheveld naar het Rijksvastgoedbedrijf. Bij de tweede suppletoire begrotings was de verwachting dat er in 2022 totaal € 3,6 mln. geraliseerd zou worden. Hierdoor is er bij de tweede suppletoire begroting is € 1 mln. ingezet voor BZK-brede problematiek. Uiteindelijk is er in 2022 alsnog € 4,6 mln. gerealiseerd. Hierdoor is het budget met € 1 mln. overschreden.
Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken
EGO
Bij de eerste suppletoire begroting is er € 5 mln. doorgeschoven naar latere jaren. Er is bij de tweede suppletoire begroting € 12 mln. gerealloceerd voor de regelingen Demonstatie Energie- en Klimaatinnovatie (DEI), Missiegedreven Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie (MOOI), Meerjarige Missiegedreven Innovatie Programma's (MMIP) en bijdragen aan diverse departementen voor Kennis en innovatie platform (KIP) en natuurinclusief isoleren. De bijdrage aan de regeling DEI viel lager uit en het innovatiebudget is met € 1,2 mln. onderbesteed. Dit is het volledige bedrag dat nog resteert.
Gemeentefonds (B)
Bij de eerste suppletorie begroting zijn voor € 95 mln. aan bijdragen gedaan aan gemeentefonds, provinciefonds en BTW-compensatiefonds. Onder andere ter ondersteuning van RES, om het bestaande klimaatbeleid voort te kunnen zetten en voor de proeftuin Aardgasvrije Wijken (PAW). Bij de tweede suppletoire begroting is er € 9 mln. budget van PAW gerealloceerd om dit op het juiste instrument te verantwoorden. Het volledige budget is gerealloceerd.
Kennis en innovatie emmissiearme bouwproduct
In de eerste- en tweede suppletoire begrotingen is aan het TNO programma emmissieloos bouwen in totaal ca. € 4,1 mln. bijgedragen. Daarnaast is het resterende budget gerealloceerd naar het instrument subsidies (Kennis en innovatie emmissie arme bouwproducten) om de subsidies aan stichting bouw en techniek en building balance te verstrekken.
4.2 Bouwregelgeving en bouwkwaliteit
Subsidie(regelingen)
Bouwregelgeving en bouwkwaliteit
In 2022 verstrekte het ministerie van BZK diverse subsidies in het kader van onderzoek naar mogelije aanpassingen in de bouwregelgeving en overige onderwerpen die betrekking hebben op de veiligheid, toegankelijkheid, duurzaamheid en gezondheid van gebouwen en het versterken van de positie van de bouwconsument. Bij de tweede suppletoire begroting is er € 3 mln. toegevoegd aan het budget vanuit de Loon-en prijs bijstelling. In totaal is hiervoor in 2022 € 11,7 mln. uitgegeven.
Opdrachten
Bouwregelgeving en bouwkwaliteit
Het ministerie van BZK verstrekte ten behoeve van een goed functionerend stelsel van bouwregelgeving ook in 2022 opdrachten voor werkzaamheden van het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN), de Helpdesk bouwregelgeving en de Adviescommissie toepassing en gelijkwaardigheid bouwvoorschriften. Vanuit de kerntaak «het wettelijk waarborgen van een maatschappelijk noodzakelijk minimum kwaliteitsniveau van bouwwerken» zijn waar nodig wijzigingen in het Besluit bouwwerken leefomgeving aangebracht. In totaal is hier € 1,7 mln. uitgegeven.
Bijdrage aan ZBO's/RWT's
Ontvangsten
In totaal is er circa € 11 mln. ontvangen. Dit betreffen ontvangsten uit afrekeningen van eerder verstrekte subsidies door RVO.nl en de vaststellingen van de Regeling Reductie Energiegebruik (RRE). Dit komt grotendeels door de beoordelingssystematiek van de RRE waardoor er geen rekening is gehouden met deze ontvangsten.