Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Als stelselverantwoordelijke schept de Minister voor Rechtsbescherming optimale voorwaarden voor het in stand houden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel. De Minister heeft:

• • Een financierende rol voor de rechtspraak. De Minister houdt toezicht op het beheer en is de werkgever voor de rechterlijke macht;

• • Een financierende rol voor de Raad voor Rechtsbijstand, het Bureau Financieel Toezicht en het Register beëdigde tolken en vertalers.19 Hij is verantwoordelijk voor het wettelijk kader waar binnen tolken, vertalers, advocaten, notarissen, gerechtsdeurwaarders en andere zelfstandige professionals binnen het justitiële domein opereren;

• • Een stimulerende rol voor alternatieve geschillenbeslechting en schuldsanering. Ten aanzien van de schuldsanering is hij verantwoordelijk voor het wettelijke traject van de schuldsaneringsregeling, de faillissementsrechters en de bewindvoerders.20

Ontwikkelingen Rechtspraak

Aan de digitalisering in het civiele recht en het bestuursrecht wordt invulling en uitvoering gegeven langs de lijnen van het in november 2018 gereed gekomen basisplan digitalisering. Recentelijk is een wetsvoorstel in consultatie gegaan om de griffierechten voor vorderingen tot € 5.000,– te verlagen. Dit gebeurt budgetneutraal door tarieven bij hogere vorderingen te verhogen. Met een ander wetsvoorstel wordt het de gerechten gemakkelijker gemaakt om onderling bijstand te verlenen. Om de rechtspraak maatschappelijk effectiever te maken, vinden bij de gerechten diverse experimenten plaats (buurt, schulden, multi-problematiek, echtscheidingen). Steeds duidelijker wordt wat wel of niet werkt. Op basis daarvan worden keuzes gemaakt over welke werkwijzen breder toegepast kunnen worden.

Implementatie invoering intensivering rechtsbijstand bij ZSM

Er is in 2018 een business case opgesteld hoe de rechtsbijstand in ZSM-zaken te intensiveren. Dit houdt in dat in alle zaken die via ZSM worden gerouteerd, naast de reeds bestaande wettelijk verankerde vormen van rechtsbijstand (Salduz, bij politieverhoor en bij inverzekeringstelling), een vorm van consultatiebijstand en rechtsbijstand bij OM-afdoening zal worden verleend. Dit kan ook bij verdachten die in eerste instantie aangeven geen rechtsbijstand te willen. In 2019 wordt hiermee geëxperimenteerd in twee regio’s. Het voornemen is om daarna het traject uit te breiden naar andere regio’s. Voor de intensivering van rechtsbijstand in ZSM-zaken is jaarlijks € 10 mln. begroot binnen het totale budget voor gefinancierde rechtsbijstand.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand

In 2020 gaan we verder met de gefaseerde aanpak voor de herziening van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Met de praktijk werken we de contouren verder uit, zoals deze geschetst zijn in de Kamerbrief «contouren herziening stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand»21. We faciliteren dit door onder andere subsidieregelingen in te zetten waarmee partners uit het veld pilots kunnen opzetten en uitwerken. Daarnaast worden diverse onderzoeken gedaan en worden businesscases uitgewerkt waarmee er in totaal een lerende aanpak is gecreëerd waarbij stap voor stap en proefondervindelijk aan een nieuw stelsel wordt gebouwd. Zo werken we toe aan een ander en nieuw stelsel waarin de overheid alle Nederlanders die (juridische) vragen of problemen hebben een route biedt naar een passend aanbod. Ook als ze niet genoeg draagkracht hebben. Met meer oplossingen en minder procedures.

Toekomstvisie juridische beroepen

In 2019 zijn met diverse spelers in de markt de ontwikkelingen nader geduid én is samen met hen nagedacht over de vraag wat deze ontwikkelingen betekenen voor regulering van de markt voor juridische dienstverlening. In 2020 worden op basis van de uitkomsten van deze verkenning – samen met partijen in de markt – voorstellen ontwikkeld om de regulering van de markt van juridische dienstverlening aan te passen.

De bedragen bij de instrumenten bijdragen en subsidies betreffen maxima die verleend kunnen worden aan de genoemde organisaties afhankelijk van de door hen ingediende (jaar)plannen.

Budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht zijn de bijdragen aan ZBO’s en RWT’s. Dat geldt ook voor de bijdrage voor de kosten voor de rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten (opdrachten) en de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak. Ook de opdrachten in het kader van de WSNP zijn volledig juridisch verplicht. Daarmee is 100% van de uitgaven die in de vorm van opdrachten worden gedaan juridisch verplicht.

De subsidies die op dit artikel worden verantwoord zijn geheel juridisch verplicht. Dit heeft in hoofdzaak betrekking op de subsidierelaties met de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC), de Nederlandse Vereniging voor de rechtspraak (NVvR), de Academie voor Overheidsjuristen en de Academie voor Wetgeving.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de RvR. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel. Met ingang van begroting 2020 zijn de apparaatsuitgaven van de Raad voor Rechtsbijstand en het Juridisch Loket gesplitst weergegeven in de tabel 3.2.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 32.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op notarissen en gerechtsdeurwaarders. Ook is het belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

De subsidie aan het Bureau Financieel Toezicht is verhoogd. De stijging van de uitgaven heeft te maken met de voorgenomen doorgroei naar aanleiding van de uitkomsten van de evaluatie van het BFT. De Kamer is hierover op 3 oktober 2018 geïnformeerd (kenmerk 2374161). Daarnaast is een deel van de verhoging bedoeld voor de waarborging van de continuïteit van de bestaande werkzaamheden.

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC behandelt klachten van consumenten tegen ondernemers door middel van bindende adviezen. De SGC heeft op dit moment bijna 70 geschillencommissies die klachten in een groot aantal sectoren behandelen. De SGC ontvangt voor een deel van de kosten van de koepelorganisatie een subsidie van JenV. De geschillencommissies leveren met hun laagdrempelige werkwijze een belangrijke bijdrage aan duurzame geschiloplossing en vormen een alternatief voor de gang naar de rechter.

Stichting Het Juridisch Loket (hJL)

Overige subsidies

Dit betreft de subsidie die de SGC ontvangt voor de instandhouding van de commissie Algemeen (vangnetcommissie) ter uitvoering van de Implementatiewet buitengerechtelijke geschillenbeslechting consumenten.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de circa 9.700 nieuwe schuldsaneringen per jaar. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject bedraagt afgerond € 900,– over een periode van gemiddeld 3 jaar.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt toevoegingen aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. In tabel 3.2.2 is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister voor Rechtsbescherming bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het landelijk orgaan van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister voor Rechtsbescherming aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Prijsafspraken

Instroom, financiering en productie

Conform de Wet op de rechterlijke organisatie heeft de Rvdr zijn begrotingsvoorstel ingediend bij de Minister voor Rechtsbescherming op basis van de in- en uitstroomramingen uit onder andere het Prognosemodel Justitiële ketens, daarbij nog uitgaand van de prijzen zoals zijn vastgelegd in het Prijsakkoord 2017–2019.

Toelichting

In februari 2019 is het doorlichtingsonderzoek rechtspraak van de Boston Consultancy Group (BCG) afgerond. Daarin zijn oorzaken en oplossingsrichtingen voor de financiële problematiek opgenomen. Het tekort wordt voornamelijk veroorzaakt door het uitblijven van baten van het inmiddels stopgezette digitaliseringsprogramma. Ook heeft de rechtspraak te maken met frictieproblematiek als gevolg van een sterk gedaalde zaaksinstroom bij de meeste zaakscategorieën. Daarnaast is in het doorlichtingsonderzoek vastgesteld dat de zaakzwaarte is toegenomen, zonder dat dit volledig in prijzen is verwerkt (€ 10 mln.). Met de grondige analyse van BCG is onderbouwd dat van de rechtspraak op korte termijn niet meer kan worden gevergd dan de door BCG geïdentificeerde efficiencymaatregelen die binnen de invloedssfeer van de Rechtspraak liggen, en waarvan de Raad voor de rechtspraak heeft aangegeven die te zullen uitvoeren. Het doorlichtingsonderzoek heeft belangrijke input gevormd voor het Prijsakkoord 2020–2022.

De Rechtspraak verwacht over 2019 een tekort van circa € 50 mln. te gaan realiseren. Gezien het verwachte tekort is de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak in 2019 met € 50 mln. verhoogd. Ook ligt de uit de JenV-begroting gefinancierde productieafspraak voor het begrotingsjaar 2019 boven het niveau van de geraamde instroom van het huidige Prognosemodel Justitiële Ketens.

In de mutatie in de bijdrage aan de Rechtspraak is tevens compensatie voor loonontwikkeling (loonbijstelling) verwerkt, een verhoging vanwege geraamde groei van het aantal Vreemdelingenzaken (Meerjaren Productie Prognoses (MPP) Vreemdelingenketen) en aanvullingen vanuit de Regeerakkoordmiddelen voor versterking strafrechtketen.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

De AP houdt toezicht op de naleving en toepassing van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), de Wet politiegegevens, de Wet basisregistratie personen en de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens. Met ingang van 25 mei 2018 is de AVG in werking getreden; deze vervangt de Wbp. In 2019 is de bijdrage aan de Autoriteit Persoonsgegevens verhoogd met een bedrag van € 3,4 mln. structureel per jaar (incl. loonbijstelling). Jaarlijks wordt bezien wat aan formatie en daarbij behorend budget noodzakelijk is.

College voor de Rechten van de Mens

Nationaal Register Gerechtelijke Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich als gerechtelijk deskundige wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het NRGD. Het NRGD heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB)

De StAB adviseert, door middel van deskundigenberichten, op verzoek van de Raad van State en de rechtbanken over geschillen op het terrein van de fysieke leefomgeving zoals milieu, ruimtelijke ordening, water, bouw en schade. Met ingang van 2020 gaat de subsidiëring en ministeriële verantwoordelijkheid StAB over van het Ministerie van IenW naar het Ministerie van J&V. De hiervoor beschikbare middelen worden overgeheveld van de begroting IenW naar de JenV-begroting.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie Rechtspleging betreft met name een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR).

Subsidie Wetgeving

De subsidie Wetgeving betreft een subsidie aan de Stichting Recht en Overheid (Academie voor Wetgeving en Academie voor Overheidsjuristen) en aan het Nederlandse Juristencomité voor de mensenrechten voor de bescherming van mensenrechten.

Ontvangsten

Griffierechten

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten.